Internet sapasy: Qatań talaptar qoıylyp, jıilikter memleketke qaıtarylady
Búgin tsıfrlandyrý taqyryby boıynsha Senatta Úkimet saǵaty ótip, onda Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Baǵdat Mýsın aýyldarǵa ınternet tartý jumysy jaıynda baıandady.
«Qazirgi kezde 6 459 eldi mekenniń ishinde 118 qala men 4 558 aýyl ártúrli tehnologııalar boıynsha ınternetpen qamtamasyz etilgen. Jyl sońyna deıin 5 331 eldi mekendi ınternetpen qamtamasyz etý josparlanýda. Telekom operatorlarymen birigip, ınternet jelisin damytý úshin elimizde eki aýqymdy joba iske asyrylýda. Birinshi joba - bul memlekettik-jekeshelik áriptestik tetigi arqyly optıkalyq ınternetti shalǵaıdaǵy aýyldarǵa tartý», - dedi mınıstr.
Joba boıynsha 2,4 mln adam turatyn 1260-qa jýyq aýylǵa ınternet jelisi tartylýda. Eger 2018 jyly 56 aýylǵa optıkalyq jeli tartylsa, 944 aýyl qosylatyn bolady. Bul jobaǵa 75 mlrd tengege jýyq ınvestıtsııa tartyldy. Joba aıasynda 3 700 memlekettik organ men bıýdjettik mekemelerge baılanys jetkizildi. Ekinshi joba 250 adamnan kóp turǵyny bar 928 aýyldy 3G jáne 4G, sondaı-aq basqa tehnologııa boıynsha mobıldi ınternetpen qamtýdy kózdeıdi.
Atap aıtqanda, turǵyndar tarapynan ınternettiń sapasyna, jyldamdyǵyna, onyń qamtý aýmaǵyna qatysty kóp syn aıtylǵan edi. Buǵan qatysty birneshe sebep bar.
B. Mýsınniń túsindirýinshe, birinshiden, bizde ınternet sapasy boıynsha qatań zańnamalyq talaptar joq. Ekinshiden, telekommýnıkatsııa jelisiniń 90 paıyzy radıorelelik jelide jáne áýe baılanys arnalary boıynsha salynǵan.Sonymen qatar, telekommýnıkatsııalyq operatorlardyń qyzmetine tómen aıyppuldar belgilengen. Osy oraıda tek 100 AEK somasynda ǵana aıyppul salynady.
Radıojıilik salasyndaǵy «latıfýndızm» máselesine toqtalǵan mınıstr: «bul degenimiz kishi telekom operatorlar ózderine radıojıilikter alyp, olardy qyzmet kórsetý úshin paıdalanbaýda. Radıojıilik resýrstardy tıimdi qoldaný mańyzdy ekeni túsinikti. Biz arnaıy aýdıt jasap, paıdalanylmaı kele jatqan jıilikterdi memleketke qaıtaryp alýdy josparlaýdamyz. Biraq ol úshin tıisti standarttar men zańnamaǵa ózgerister engizý qajet», - dedi.
Mınıstr retteýshi organ rólin kúsheıtýdi surady
«Kórsetilgen problemalardy eskere otyryp, retteýshiniń rólin, ıaǵnı bizdiń mınıstrlikti kúsheıtýdi usynyp, tıisti zańnamalarǵa ózgertýlerdi engizbekpiz. Birinshiden, sapaly sheshim ári baqylaý mindetterin atqarý úshin telekommýnıkatsııa jelileriniń bas shemasyn ázirleımiz. Bul aqparatty mınıstrlikke operatorlar avtomatty túrde berýi qajet», - dedi mınıstr.
Ekinshiden, vedomstvo ınternet sapasyna qoıylatyn talaptardy belgileıdi jáne kórsetilgen qyzmetterdiń sapasyna baqylaýdy kúsheıtpek.
«Sonymen qatar, radıojıilikterdi bólýdiń jańa standarttaryn bekitý kerek. Turǵyn úı keshenderin ınternetsiz paıdalýǵa berýge tyıym salatyn bolamyz. Uıaly baılanys uıymdaryna bólingen radıojıilikter úshin tólemaqynyń jyldyq mólsherlemesin 90 paıyzǵa qysqartý arqyly aýyldyq eldi mekenderde keń jolaqty utqyr baılanys jelilerin salýǵa arnalǵan qarajatty qaıta ınvestıtsııalaý maqsatynda salyqtyq preferentsııalar berýdi usynýdamyz», - dedi B. Mýsın.
Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, salalyq zańnama talaptaryn buzǵany úshin aıyppuldar somasyn ulǵaıtý eskerilip otyr.
Munymen qoosa, qazirgi ýaqytta aýyldyq eldi mekenderde symdy telefonııa qyzmetteri men poshta qyzmetteri jyl saıyn 8 mlrd teńgege sýbsıdııa alýda. Endi ınternetti aýyl úılerine deıin jetkizý úshin telekom operatorlaryn yntalandyrý retinde optıkalyq baılanys jáne basqa tehnologııalar arqyly qosylǵan ınternetti úıge jetkizýdi sýbsıdııalaý eskerilgen eken. Nátıjesinde, aýyldyq eldi mekenderdiń turǵyndary qazirgi zamanǵy kórsetiletin qyzmetterge qol jetkizýge múmkindik alady.
Usynystardy tyńdaǵannan keıin, Parlament Senaty tóraǵasynyń orynbasary Nurlan Ábdirov mınıstrliktiń qazirgi ókilettigin jan-jaqty qaraý kerektigin atap ótti.
«Eger kóterilip jatqan problemalardy naqty sheshý úshin vedomstvonyń ókilettigine baılanysty qoldanystaǵy zańdarǵa nemese Úkimettiń turǵysynan vedomstvoaralyq qarym-qatynasqa baılanysty ózgertýler men tolyqtyrýlar qabyldaý kerek bolsa, ony biz qosymsha pysyqtaıyq. Búgingi otyrystaǵy tıisti usynystardy qarastyraıyq. Bizdiń túsinigimiz boıynsha qaýip bolǵan jerde jaýapkershilik te bolýy kerek. Ony oryndaý Úkimettiń quzyretinde», - dedi N. Ábdirov.
Memorgandardaǵy kemshilikter
Tsıfrlandyrý máseleleri boıynsha mınıstrlikterde ekspress taldaý jasady. Qazirgi kezde Densaýlyq saqtaý mınıstrliginde 50-den asa aqparattyq júıe bar eken.
«Biz olardyń tek 24-in ǵana kórdik, qalǵan 28-i biz úshin belgisiz boldy. Biz quzyretti mınıstrlik retinde olardyń bar ekenin bilmedik. Mundaı suraq neden týyndady? Birikken IT-arhıtektýra tolyqqandy jasalmaǵan, ıaǵnı ol jasalsa da mınıstrlikter oǵan saı jumys istemeıdi. Vedomstvo qurylymyndaǵy uıymdardyń ishinde tıisti aqparattyq júıelerdi standarttarǵa sáıkes emes jasaıdy, saldarynan olar bizge kórinbeıdi. Sol sebepti dárigerler birneshe júıede jumys isteýde. Árıne, bul jaǵdaı qyzmet kórsetý ýaqytyn uzartady», - dep túsindirdi Baǵdat Mýsın.
Sondyqtan osy saladaǵy problemalardy sheshý úshin Densaýlyq saqtaý mınıstrligimen birlese biryńǵaı arhıtektýra ázirlenýde. Osy saladaǵy basty másele – ol platformany qajetti deńgeıde qosý. Barlyq aqparattyq júıeni biriktirip, jobany tolyqqandy iske qosý úshin Densaýlyq saqtaý mınıstrimen tıisti kelisim jasaldy. Bul turǵyda dárilik zattardyń, tósek oryndarynyń, densaýlyq pasporttarynyń derekqorlary qurylýda.
Onyń sózine qaraǵanda, memlekettik organdardy tsıfrlandyrýda birqatar problemalar bar. Bul rette IT mamandarynyń biliktiligi máselesi kóterilýde.
«Sonymen qatar, qazirgi kezde mańyzdy problemalardyń biri – ol memlekettik qyzmetterdiń úlesin avtomattandyrý úshin jarys bar. Barlyq kúsh-jiger sapaǵa emes, sanǵa baǵyttaldy», - dedi B. Mýsın.
Onyń paıymynsha, memlekettik organdardy tsıfrlandyrý problemalaryn júıeli sheshý úshin kadrlar men biliktilik máselesine mán berý kerek.
«Segiz memlekettik organda tsıfrlandyrý baǵytynda derbes jaýapty vıtse-mınıstrler bekitildi. Biraq ta olarmen jumys atqaratyn 500-den astam adamnyń ortasha jalaqysy 150 myń teńgeni qurap tur. Olardyń deńgeıin de kóterý kerek. Sondyqtan biz tsıfrlyq quziret ortalyǵyn ashamyz. Onda júıelik taldaý, protsesterdiń reınjınırıngi, derekterdi basqarý jáne basqa baǵyttarda osy qyzmetkerlerdiń biliktilin arttyramyz», - dedi mınıstr.
Óz kezeginde Parlament Senatynyń depýtaty Altynbek Nýhuly jahandaný zamanynda tsıfrlandyrý máselesin joǵary deńgeıge kóteretin, aldy 20 jasqa kelip jatqan urpaqtyń sapaly bilim alýyna asa zor kóńil bólý kerek ekenin jetkizdi. Sebebi, búgingi IT-mamandyqtaryn bitirip jatqan mamandardyń birazy osy salada qalyp jatqan joq. Halyqaralyq tájirıbege súıensek, Tsıfrlandyrý salasynda aldyńǵy qatardaǵy memleketter - AQSh, Qytaı, Ulybrıtanııa, Ońtústik Koreıa jańa perspektıvti tehnologııalar boıynsha sapaly maman daıarlaý mindetine erekshe den qoıyp otyr.
«Bizderde Bilim mınıstrliginiń málimeti boıynsha joǵary oqý oryndarynda jańa oqý jylyna Aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar mamandyqtaryna 8,5 myńnan asa bilim granty bólingen. 4 jyldan soń oqý ornyn bitiretin osy kadrlardyń erteńgi kúni óńirlerdi de, onyń ishinde oblys ortalyqtarynda tsıfrlandyrý jumysynda mańyzdy rol atqarýyna jaǵdaı jasaý kerek. «Pedagog mártebesi týraly» zańdy qabyldaı otyryp, muǵalimderdiń jaǵdaıy kóterildi. Al endi, memleketimizdiń ekonomıka salasy ǵana emes, barlyq salasyn damytýda erekshe rol atqaratyn, tsıfrlandyrý zamanynyń mamandaryna da, zańdyq turǵydan arnaıy qoldaý qarastyrý qajet dep oılaımyz», - dedi Altynbek Nýhuly.
QazAqparat, Nur-Sultan