«Innovatsııalyq forsaj» uıyqtap jatqan júrekterdi oıatady - realıtı-shoý
Baıqaýdy uıymdastyrýshy - Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrliginiń qoldaýymen «Tehnologııalyq damý boıynsha Ulttyq agenttik» AQ. Baıqaýǵa ınnovatsııalyq jobasy bar kez kelgen qazaqstandyq qatysa alady. 1 qyrkúıekke deıin tirkelip, jobasyn usynǵan ónertapqyshtardy báseke-baıqaý ǵana emes, qyzyqty syn-sapar kútip tur.
Birinshiden, joba aıasynda «Innovatsııalyq forsaj» atty realıtı-shoý túsiriledi. Elimizdegi eń tanymal arnalardyń birinen beriletin bul baǵdarlamada ónertapqyshtar óz jobalaryn qorǵap qana qoımaı, biraz tájirıbe jınamaq. Ónertapqyshtar ıdeıasyn júzege asyrýǵa kásibı mamandar toby kómektesip, jaǵdaı jasaıtyn bolady. Keńesshiler men bıznes-jattyqtyrýshylar ınnovatsııalyq kásipkerliktiń qyr-syryn áńgimelep, qyzǵylyqty trenıngter ótkizip, tájirıbesimen bólisýge baryn salmaq. Realıtı-shoý barysynda qara úzip shyǵyp, bas báıgeni enshilegen ónertapqysh 7,5 mln. teńgeni enshileıdi. Al saıysqa túsip, óz jańalyǵynyń qoǵamǵa qajettiligine, ózektiligine sendire alǵan, kórermen qyzyǵýshylyǵyn týdyrǵandar áleýetti ınvestorlardyń nazardan tys qalmaıdy.
Uıymdastyrýshylardyń aıtýynsha, joba eń aldymen jas ǵalymdar, talantty ónertapqyshtar men keleshek kásipkerlerge úlken synaq alańynyń rólin atqarmaq. Al onyń televızııalyq nusqasy búkil respýblıkaǵa ınnovatsııalar salasyndaǵy biregeı bıznes-jobalardy nasıhattaıdy. Árıne, «Innovatsııalyq forsajdy» kórgen ár kásipker ómirsheń ıdeıalardyń demeýshisi bolýǵa nıet bildirýi ábden múmkin. Eń bastysy, baıqaý ónertapqyshtyń ózin zamanýı naryq zańdylyqtaryna saı ábjil kásipker bolýǵa, bıznes-josparyn dáleldeı bilýge tárbıeleıdi. Altyn kezdik qap túbinde jatpaıtyny sııaqty, baıqaýǵa qatysqan ár laıyqty joba qarjylyq qoldaýǵa ıe bolatyny kádik. Sondaı-aq, bul jobany qazir asa ótimdi realıtı-shoý formatynda usyný ónertapqyshtar men ınnovatsııalarǵa qoǵam qyzyǵýshylyǵyn oıatady dep kútilýde.
Joba jekelegen ónertapqyshtarǵa ǵana emes, qoǵamnyń jalpy ınnovatsııalarǵa degen qyzyǵýshylyǵyn, al halyqtyń ınnovatsııalyq belsendiligin arttyrý úshin qajet. Nege deseńiz, damyǵan memleketterde halyqtyń ınnovatsııalyq belsendiligi 70-80 paıyzdy quraıdy. Qazaqstanda bul kórsetkish 4 paıyzdan ázer asyp tur. Ázirshe Qazaqstan halqy «ınnovatsııalyq oılaýǵa» daǵdylanbaǵan. Otandyq oqý oryndarynda da mundaı daǵdy sanaǵa sińirilmeıdi. «Innovatsııalyq forsaj» osy olqylyqtyń ornyn toltyryp, «uıyqtap jatqan júrekterdi oıatý» úshin qyzmet etpek.
Aıta ketý kerek, NIF$50K sıpatyndaǵy alǵashqy baıqaý 1990 jyly AQSh-ta uıymdastyrylǵan. Oǵan muryndyq bolǵan - Massachýsets tehnologııalyq ınstıtýty. «MIT$50k BUZINESS PLAN COMPETITION» dep atalǵan sol baıqaýdan keıin, kóptegen elder bul ıdeıany ilip áketip, óz qajetine jaratqan. Búginde bul baıqaý álemniń 49 elinde ótip, kásipkerlik jáne ınnovatsııalyq qyzmetti nasıhattap keledi.
Qazaqstan úshin de bul jobanyń ózektiligi kúmán týdyrmaıdy. Elimizde osy baǵytta birneshe memlekettik baǵdarlama qabyldanyp, olardy iske asyrý jumystary bastalyp ta ketti. Degenmen bul salaǵa memlekettiń yqylasy men nazary áli de arta túsetin syńaıly. Salystyrmaly túrde alsaq, sońǵy jyldary Qazaqstanda ınnovatsııalyq jobalarǵa bólingen qarajat Jalpy ishki ónimniń 0,25 paıyzyn qurapty. Bul kórsetkish Fınlıandııada JІÓ-niń 3,49 paıyzy, Koreıada - 3,64 paıyz, AQSh-ta - 2,6 paıyz, al Qytaıda - 1,44 paıyz. ıAǵnı, ınnovatsııalarǵa jekemenshik sektor orasan qoldaý kórsetetin atalǵan memleketter bul salaǵa qarajat aıamasa, Qazaqstan úkimeti jeke kásipkerlikke dendeı qoımaǵan ónertapqyshtyq qoldaýǵa zárý ekendigin túsinip otyr. Ári Elbasy N.Nazarbaevtyń bul salany erekshe nazarda ustap otyrǵany da barshaǵa málim.
Qosh, sonymen, bir kezderi traktorıster men saýynshylar, qoıshylar men shahterler óz zamanynyń «juldyzdary» boldy. Qazir ýaqyt ózgerdi. Shyndap kelgende, búgingi kúnniń keıipkerleri - ónertapqysh ınnovatorlar bolýǵa kerek. Qazaqstandyqtar jańalyq jasaýǵa umtylýy qajet. Ol úshin memleket NIF$50K sııaqty jobalarmen jańasha oılaýǵa, izdenýge yntalandyryp tursa quba-qup. Óıtkeni túptiń túbinde bul baıqaý qoǵam sanasyna qozǵaý salýdy kózdese kerek.
NIF$50K respýblıkalyq ınnovatsııalyq bıznes-josparlar baıqaýy týraly tolyq aqparatty https://nif50k.innovus.kz jáne www.nif.kz meken-jaılarynan bile alasyzdar.
