Indýstrııalandyrý daǵdarys kezeńinde de ekonomıkanyń ózegi bolyp qala bermek
Buǵan deıingi birinshi besjyldyqta birqatar jańa nysandar qatarǵa qosylyp, myńdaǵan jumys oryndaryn ashýǵa septigin tıgizgen bolatyn. Bundaı mańyzdy mindet álemdik daǵdarystyń etek alǵan búgingi kezeńinde de óz jalǵasyn tabatyn bolady. Bul rette ótken jyldardyń syndarly kezeńinde ulttyq ekonomıkada jınaqtalǵan tájirıbelerdi paıdalaný ındýstrııalandyrý qýatyn eseleı túsetini sózsiz.
Tutastaı alǵanda Prezıdenttiń ındýstrııalandyrý baǵdarlamasy Qazaqstannyń aldaǵy basty maqsaty - álemniń básekege barynsha qabiletti 30 eliniń qataryna enýi jolynda mańyzdy tirek bolyp qala bermek. Aıta keterligi, bıylǵy daǵdarys jylynda ındýstrııalandyrý saıasaty jańa ekonomıkalyq baǵyt atanǵan «Nurly jol» ınfraqurylymdyq damý memlekettik baǵdarlamasymen biriktirile jalpylama qarastyrylǵan bolatyn. Sonymen qatar, ındýstrııalandyrý aıasynda ekonomıkanyń alty basym baǵyttary aıqyndalǵan, bular - munaı óńdeý jáne metallýrgııalyq keshen, azyq-túlik jáne hımııa ónerkásibi, ónerkásip qurylǵylary men qurylys materıaldaryn shyǵarý.
Osyǵan oraı, kúni keshe Investıtsııalar jáne damý mınıstrligi ónerkásipti qoldaý men órkendetý boıynsha aǵymdaǵy jyl basynan beri atqarylǵan sharalar týraly jumystaryn qorytyndylap, baspasóz máslıhatyn ótkizdi. Aıta keterligi, daǵdarys dúrbeleń týdyrǵan bıylǵy jyldyń kásiporyndar úshin kúrdeli kezeńdi týdyrǵany anyq. Osyǵan oraı, ótken jeti aıda elimizdegi kásiporyndarǵa memleket tarapynan belsendi túrde kómekter kórsetilip, qoldaýlar jasalǵan. «Ónerkásip kásiporyndaryn qoldaý jospary óziniń tıimdiligin kórsetti. Syrtqy faktorlardyń nasharlaýy oryn alyp otyrǵandyǵyna qaramastan, óńdeýshi kásiporyndardaǵy ónerkásiptik óndiristiń kólemi aǵymdaǵy jyldyń segiz aıynyń qorytyndysy boıynsha 0,5 paıyzǵa ósti. Jospar sheńberinde qoldaý sharalarymen 82 kásiporyn qamtyldy», - deıdi Investıtsııalar jáne damý mınıstrliginiń Indýstrııaly damý jáne ónerkásiptik qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Amanııaz Erjanov.
Sonymen qatar, álemdik ahýaldyń elimizge áseri eskerile otyryp, mınıstrlik aǵymdaǵy jyly qazaqstandyq ónerkásipti qoldaý saıasatyn eki baǵytqa shoǵyrlandyrý týraly sheshim qabyldaǵan eken. Onyń birinshisi - ekonomıkanyń kúrt tómendeýine jáne áleýmettik turaqsyzdyqqa jol bermeý maqsatyndaǵy daǵdarysqa qarsy shuǵyl sharalardy qamtıdy. Osyǵan baılanysty, mınıstrlik jaǵdaı quldyraýǵa soqtyra bastasa shapshań áreket ete túsý úshin ónerkásipti qoldaý boıynsha keshendi sharalar qabyldap, shtab qurdy. Ekinshi baǵyt boıynsha ónerkásipterdi ortaq perspektıvalyq damýdyń jańa draıverlerine aýystyrý kózdeledi. «Bul rette eńbek ónimdiligi men energııa tıimdiligine basa nazar aýdaryp, salyp, jumys kúshin barynsha ónimdi sektorlarǵa qaıta bóle otyryp, tıimsiz aktıvterden birtindep arylýǵa beıimdelýge baǵyt alynatyn bolady. Jalpy, daǵdarystyń bir jaqsy tusy bul qubylys bizge áralýan tásilderdi paıdalanyp kórýge, tıimsiz menshik ıeleriniń nysandarynan bas tartyp, olardy básekelestik ortaǵa ótkizýge, sondaı-aq, daǵdarystyń ózinde tek syrtqy ǵana emes, ishki naryqtaǵy básekege qabiletti jańa nysandaǵy kásipkerlerdi anyqtaýǵa múmkindikter beredi», - deıdi Amanııaz Erjanov.
Komıtet basshysynyń keltirgen málimetterine qaraǵanda, qazirgi tańda elimizde qabyldanǵan memorandýmdar sheńberinde 119 iri ónerkásiptik kásiporyndar jalpy somasy 356 mlrd. teńgege sharttar jasaǵan. Sonyń ishinde «Qazaqstanda jasalǵan» baǵdarlamasy aıasynda jalpy somasy 5,3 mlrd. teńgege 197 memorandým, al 2,8 mlrd.teńgege 22 shart jasalypty. Nátıjesinde qazaqstandyq ónerkásip oryndaryna boıynsha birshama qan júgirip, ónim óndirý turalap qalmaǵan. Kerisinshe, ındýstrııalandyrý saıasatynda aıqyndalǵan basymdyq boıynsha, ásirese qurylys salasynda qarqyn barshylyq. Atqarylǵan jumystardyń nátıjesinde selıtra, kaýstık, armatýra óndirý jolǵa qoılǵan. Sonymen qatar, «Nurly Jol» baǵdarlamasy esebinen tsement óndirý qamtamasyz etilipti. Bul bir jaǵynan otandyq qurylys salasyn damytýǵa dem besek, ekinshi jaǵynan turǵyn úı qurylysy men naryǵyna da jaǵymdy áser etýge jaǵdaı týǵyzatyny sózsiz. «Osy rette aıta keterligi, elimizde búgingi tańda jappaı ashylyp jatqan tsement zaýyttarynyń ekonomıkamyzǵa berer úlesin de joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Naryq óz tetigin ózi tabady. Sol turǵydan alǵanda bizdiń elde qurylys salasy damı bastaǵaly beri, osyǵan qatysty qajetti ónimder daıarlaıtyn jerler de kóbeıý ústinde. Sonyń ishinde tsement zaýyttary sanynyń artýy ishki naryqtaǵy suranysty tolyq qamtamasyz etýge múmkindik beretini sózsiz», - deıdi Amanııaz Erjanov.
Aıta keterlik jáne bir jaıt, ındýstrııalandyrý sharapatynyń arqasynda respýblıkadaǵy ónerkásip nysandary quldyraýdyń qatty soqqylaryn alyp, sumdyq saldaryna urynýdan da aman qalǵan. Buǵan mysaldar da barshylyq. «Jalpylama alǵanda óńdeýshi ónerkásiptiń quldyraýyna jol bermeý faktorlarynyń biri retinde salalardaǵy quldyraýlardyń ornyn birneshe ret toltyrýǵa múmkindik bergen ındýstrııalandyrý kartalaryndaǵy jobalarynyń utymdylyǵy sózsiz. Eger ındýstrııalandyrý aıasynda búgingideı jańa jobalar qoldanysqa engizilmegende quldyraý deńgeıi 4,5 paıyz emes, 7,3 paıyzǵa deıin jetetini yqtımal edi. Máselen, Pavlodar oblysynda óńdeýshi ónerkásiptiń 12,4 paıyzǵa tómendeýi baıqalǵan bolsa, bul oraıda Indýstrııalandyrý kartasyna engen jobalar quldyraýdyń ornyn 2 ese toltyrýǵa múmkindik bergen eken. Al Qostanaı oblysynda óndirýshi ónerkásiptiń 32 paıyzyna deıingi óndirý úlesi «Sokolov-Sarybaı ken baıytý óndiristik birlestigi» AQ tıesili. Suranystyń tómendeýinen kásiporynnyń 30 paıyzdan astamy zııan shekken, alaıda Indýstrııalandyrý kartasy jobalarynyń esebinen jalpy quldyraýdyń 3 paıyzyn boldyrmaý múmkin bolǵan.
Toqtala ketetin taǵy bir jaıt, bıylǵy daǵdarysty jyldyń basynda elimizdegi Indýstrııalandyrý kartasynda qamtylǵan 770 jobanyń shamamen 200-ge jýyǵy qýattyq júktemeleri boıynsha birshama qıyndyqtarǵa urynǵan eken. Tipti, keıbir ónerkásip kásiporyndary óz óndirisin ýaqytsha toqtatýǵa da májbúr bolǵan. Sarapshylardyń aıtýynsha, buǵan eń birinshi kezekte reseı rýbliniń qunsyzdanýy men ishki naryqta suranystyń tómendeýi sebep bolǵan. Alaıda, soǵan qaramastan sońǵy bes aı ishinde daǵdarys saldarynan turalap qalǵan 200 jobanyń 135-inde turaqtylyq qalpyna keltirilipti. Bul rette teńgege qatysty teńgerimdilik saıasatynyń da qazaqstandyq jobalardyń boıyna qan júgirtkenin aıtpaı ketýge bolmaıdy.
Endeshe, álemdik ekonomıkanyń kúrdeli kezeńinde Elbasy aıqyndaǵan ındýstrııalandyrý saıasaty óziniń ómirsheńdigin taǵy da dáleldep otyr. Kúrdeli ahýaldyń saqtalýyna qaramastan Indýstrııalandyrý kartasy aıasynda jańa jobalardyń dúnıege keletini buǵan qosymsha dálel. Atap aıtqanda, aǵymdaǵy jyly shamamen 100-ge tarta kásiporyndy iske qosý kózdeledi, sonyń ishinde 20 joba birinshi jartyjyldyqtyń enshisine tıgen bolatyn. Túıindeı aıtqanda, jahandyq ózgerister elimiz úshin qater tóndirip qoımaı, tyń múmkindikterge de jol ashady. Sondyqtan da, mańyzdy mindettiń biri - ındýstrııalandyrýdy damytyp, ınvestıtsııa tartýdy ońtaıly etý, bıznesti belsendirý. Bul úshin Indýstrııalandyrý baǵdarlamasynyń ekinshi kezeńin iske asyrýǵa aldaǵy úsh jylda bıýdjetten 112,7 mlrd teńge bólý josparlanǵany da belgili. Sonyń ishinde 2016 jyly bul baǵytqa 40,7 mlrd teńge jumsalatyn bolady. Bıýdjet qarajaty negizinen ınvestıtsııalar tartýǵa, arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar ınfraqurylymyn salýǵa, tehnıkalyq retteýdi qamtamasyz etýge jumsalady. Budan bólek, óńdeý ónerkásibiniń alty basym baǵyttaryn qoldaý qamtylmaq.
Elbasy barsha qazaqstandyqtarǵa arnaǵan bir sózinde: «Turaqty damý degenimiz - bul bizge joǵarydan bireý salyp bergen budyrsyz dańǵyl jol degen sóz emes. Bul eshkimniń de bizge syılyǵy emes. Ártúrli kedergiler men qıyndyqtar kezdesip otyrýy zańdylyq. Ómir solaı. Ómir - kúres. Ómir - báseke. Ár adamǵa, ár elge, ár memleketke jeńiske jetý úshin sol kúresterde jeńý qajet» degen bolatyn. Endeshe, eldigimizdi synaı túsken álemdik daǵdarys daýylyna qarsy sharalar ındýstrııalyq saıasatpen úılesip, «Nurly jol» ınfraqurylymyn damytý arqyly kórinis taýyp, erteńgi dańǵyldyń salynýyna sep bolsa ıgi.
