Indýstrııalandyrý qandaı qýat kóziniń esebinen iske asý kerek
ASTANA. KAZINFORM – Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy Joldaýynda eldegi kómirdiń mol qoryn energetıkalyq teńgerimniń bir strategııalyq bólshegine aınaldyrýdy tapsyrdy. Munaı-gaz salasynyń sarapshysy Asqar Ismaılov bul mejege jetý úshin búkil energetıka saıasatyn tutastaı qaıta qaraý kerektigin aıtady.
Munaı-gaz hımııasy: Shıkizat eksportynan tereń óńdeýge deıin
- Qazir Qazaqstandaǵy kómir hımııasy birqatar kedergige tap bolyp otyr. Kómir men energııanyń baǵasy boıynsha ashyq jáne uzaq merzimdi oıyn erejeleriniń bolmaýy, qomaqty kapıtaldyń salynbaýy, tehnologııalyq quzyrettiliktiń bolmaýy salany retteýdegi olqylyqtardy ýshyqtyra tústi. Onyń ústine logıstıka áli kómir hımııasyna beıimdelmegen, – deıdi sarapshy.
Asqar Ismaılov saladaǵy oıynshylarǵa sýbsıdııadan bólek uzaq oıyn erejeleri qajet ekenin aıtyp otyr.
- Óńdelgen kómirge suranys bolatynyna kepildik bolýy, ashyq baǵa formýlasy, offteık-kelisimsharttar, ótelý kezeńine arnalǵan salyq demalystary, jeńildikti nesıeler men qurylys táýekelderine ishinara memlekettik kepildik berý sııaqty sharalar bolsa, kómir hımııasyna ınvestıtsııalar tartylady, – deıdi A. Ismaılov.
Sarapshy munaı-gaz hımııasyna arnalǵan jobalardy eksportqa emes, ishki naryqtyń áleýmetine qaraı jobalaý mańyzdy ekenin aıtady.
- Polıpropılen men polıetılen kóleminiń kóp bóligin kórshi elderge ózindik qunyna jaqyn baǵamen satýdan sala alǵa basyp kete qoımaıdy. Kerisinshe, munaı-gaz hımııasyn meılinshe tereńdetip, odan alynatyn ónimniń bárin ózimiz óńdep tutynýǵa talpynýymyz kerek. Al mundaı saıasat bolmasa, Qazaqstan kórshi elderdiń munaı-hımııasyn sýbsıdııalaı beredi, – dedi ol.
Atom energetıkasy
Energııamen jabdyqtaýshy uıymdar qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Sergeı Agafonov 2035 jylǵa qaraı Qazaqstanda eki AES bolýy múmkin ekenin aıtady.
- Alǵashqy AES-terdiń orny retinde ońtústikpen qosa batysy, basqa da birneshe aımaq qarastyrylyp jatyr. Maǵan salsa, árıne, ol stansalardy elektr tapshy aımaqtarǵa ornalastyrar edim. Osy turǵydan alǵanda eldiń batysyn qarastyrýǵa bolady. Óıtkeni shyǵysta dál ondaı tapshylyq joq, - deıdi qaýymdastyq basshysy.
Sergeı Agafonov «Rosatom» men qytaılyq CNNC-ge tańdaý qalaı túskeni týraly paıymyn da aıtty.
- Qazir Qytaı shyǵaratyn «Hýalýn-1» atty qazirgi zamanǵy qorǵanys júıeleri bar, 1000 megavattyq úshinshi býyn blogi tartymdy reaktor bolyp tur dep aıta alamyz. Meniń oıymsha, ol bizge ekinshi jáne úshinshi stantsııany salý kezinde negizgi nusqa retinde usynylady, - dedi sarapshy.
Aıtýynsha, 2035 jylǵa qaraı bir stansa iske qosylsa, ishki qajettiliktiń 12%-yn bere alady. Al eki stansa qajettiliktiń 17-18%-yna deıin berýi múmkin.
- Kadr máselesi de mańyzdy. Qazir bul salada 18 bilim berý baǵdarlamasy jumys isteıdi. 2024-2025 oqý jylyna 5000 grant bólindi. Bul - alǵashqy AES iske qosylǵan kezde qajetti mamandar daıyn bolady degen sóz. Bul iste Qytaımen, Majarstanmen jáne Reseımen tájirıbe almasý bolady, - deıdi energetıka sarapshysy.
Kómir – ómirsheń qýat kózi
Qazaqstandaǵy kómir qory 300 jylǵa jetetini kóp aıtylyp júr.
- Bizdegi kómirden kúl kóp túsedi – 40% deıin. Ony qorshana ortaǵa zııanyn tıgizbeı jaǵý úshin baıytyp qana tutynýymyz kerek. Qazir Eýropaǵa sondaı kómirdi eksporttap otyrmyz. Salynyp jatqan kómir stansalarynyń bári mindetti túrde kúl tutatyn tehnologııamen jabdyqtalý kerek. Al SO2 tutatyn tehnologııalar qazir óte qymbat. Jýyq arada ózin aqtamaǵanymen, 10 jyldan keıin búkil stansada baıytylǵan kómir jaǵar edik, – dedi ol.
Sergeı Agafonov 2035 jylǵa qaraı Qazaqstan energetıkasyndaǵy kómirdiń úlesi qazirgi 70%-dan 40%-ǵa deıin azaıatynyn boljap otyr. Úshten birinen tómen kólemge biz 10 jylda túspeımiz.
Eki sarapshy da ındýstrııalandyrý men ekologııany bir-birine qarsy qoıyp oılamaý mańyzdy ekenin aıtady. Qazir qolǵa alynǵan energetıkalyq jobalardyń sıpaty, tásili, qaǵıdaty ár túrli bolǵanymen bárin tutas ekojúıe retinde, bir qısynmen, bir strategııamen qarap, úılestirý mańyzdy. Munaı men kómirdi tereń óńdeý, atom generatsııasy, jańartylatyn energııa kózderi – bári bir strategııanyń quramdas bólikteri bolý qajet.
- Prezıdent Joldaýy naqty sıgnal berdi – tsıfrlandyrý, retteýshi ıntellekt jáne jańa tehnologııalyq negiz barlyq salalyq protsesterdi jedeldetýge tıis. Qaıta óńdeý tujyrymdamasyn 2040 jylǵa deıin qaıta qaraý kerek. Bul qujattardyń bári Qazaqstanǵa munaı men kómir hımııasyn tereń ındýstrııalandyrý draıverine aınaldyra alatyn múmkindikter terezesin ashady, - dep túıindedi Asqar Ismaılov.
Basqasha aıtsaq, jańa energetıkalyq strategııa óńdeý, atom jáne kómir sııaqty úsh ólshemdi biriktirip otyr. Onyń ekonomıkanyń turaqtylyǵyna qanshalyqty tutqa bola alatyny jaýapty organdardyń birtutas strategııa qura alýyna baılanysty bolmaq.
Buǵan deıin astanalyq ǵalymdar aýaǵa taraǵan kómirqyshqyl gazyn sińirip alatyn erekshe batpaq oılap tapqanyn jazǵan edik.