Indýızm tóraǵasy Samır Somaııa Shantılal: Búkil álem – bir otbasy

ASTANA. KAZINFORM – Qazaq eliniń elordasy taǵy da Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary bas qosatyn ortalyqqa aınalady. Dál osynaý alqaly jıynnyń mártebeli qonaqtarynyń biri – ındýızm tóraǵasy, qoǵam qaıratkeri ári dinaralyq dıalogtiń uzaq ýaqyttan bergi jaqtasy Samır Somaııa Shantılal. Ol Kazinform agenttigi tilshisine bergen suhbatynda qazirgi álemdegi dinniń róline, qazaqstandyq sezdiń biregeıligine jáne ózi rýh alatyn rýhanı qaınar bulaqqa qatysty kózqarasymen bólisti.

- Samır Somaııa myrza, Astanaǵa Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń sezine qatysý úshin keldińiz. Osynaý alańnyń túrli dinder arasyndaǵy dıalogti nyǵaıtýdaǵy rólin qalaı baǵalar edińiz?

- Bul erekshe dıalog keńistiktigi dep sanaımyn. Qazaqstanǵa 2010 jyldan beri kelip júrmin ári bul - meniń besinshi saparym. Dinaralyq dıalog biriktirýshi negiz sanalatyn qaýymdastyqqa qaıta oralǵandaı áser qaldyrady. Sezdiń mańyzdylyǵy eki deńgeıde baıqalady. Birinshisi, bul - elderdiń joǵarǵy saıası basshylyǵynan beriletin belgi. Dinaralyq dıalog taqyryby búkil adamzatqa bizdiń ashyqtyq pen úılesimge umtylatynymyz jóninde mańyzdy úndeý joldaıdy. Ekinshi deńgeı – ózara árekettesý men pikir almasý úshin ártúrli eldiń túrli konfessııa ókilderin tartý.

- Sizdiń paıymyńyzsha, Qazaqstandaǵy sezdi biregeı etetin ne?

- Qazaqstan eń áralýan dástúr ókilderin ár úsh jyl saıyn dıalogke shaqyryp, túrli deńgeıde ózara is-qımyl jasaýǵa múmkindik beretin el basshylyǵynyń berik ustanymymen erekshelenedi. Sezd kóteretin kóptegen taqyryp jahandyq syn-qaterlerdi, aıtalyq, ekologııa máselesin qamtıdy jáne rýhanı kóshbasshylar olardy talqylaýǵa belsendi túrde qatysady. Bul Qazaqstan bastamasyn biregeı etedi.

- Qazaqstan men Úndistan tarıhı turǵyda mádenı jáne rýhanı dástúrler arqyly baılanysqan. Bolashaqta qandaı jańa yntymaqtastyq túrleri damýy múmkin?

- Eń aldymen, bizde ejelden kele jatqan órkenıettik baılanys bar. Munda kelgennen keıin sizderdiń murajaılaryńyzdy aralap, saq qaýymynyń tarıhymen tanystym. Maǵan saq qaýymynyń osy jerlerden kóship, Úndistannyń soltústigindegi Shaka patshalyǵyna barǵany jaıly aıtyp berdi. Sondaı-aq bul jer arqyly Uly Jibek joly ótken. Bul - búginge deıin jalǵasyn taýyp kele jatqan kóne dástúr.

Al jańa múmkinshilikterge keler bolsaq, Azııa – jastyqtyń, umtylystyń, órleý jáne ózgeristiń qurlyǵy. Sońǵy 15 jylda Astanaǵa ár kelgenimde qala jańasha, zamanaýı, sonymen qatar dástúrli kelbette qarsy alady. Mýmbaı týraly da osyny aıtýǵa bolady. Azııada arman men ózgeris rýhy saltanat quryp tur. Bizge ekonomıkalyq, mádenı, saıası jáne rýhanı deńgeıde baılanystardy nyǵaıtý mańyzdy. Mundaı dıalog elderimizdiń, Azııanyń jáne búkil álemniń jańa bolashaǵyn armandaýǵa septigin tıgizedi.

- Tsıfrlyq, ásirese jasandy ıntellekt damyǵan dáýirde dinı dástúr jastar úshin qalaı ózekti bolyp qala alady?

- Din baǵzy zamannan kele jatyr. Qoǵam ózgerip, tehnologııalar túrlenip, únemi jańaryp otyrady. Degenmen, dinde urpaqtan-urpaqqa berilýi asa mańyzdy máńgilik aqıqat bar. Tehnologııa – qural. Ony biz, rýhanı jáne bilimdi kóshbasshylar, paıdalanýymyz qajet. Biz jas urpaqtyń kásibı jáne bilim salalarynda bilikti bolýyna kómektesýimiz kerek. Biraq bul rette olar jan-jaqty oılaı biletin, minezi myqty tulǵa bolyp qalyptasýy tıis. Úndi fılosofy Svamı Vıvekananda adam óz aıaǵymen nyq turýy úshin bilim onyń minezin qalyptastyryp, aqyl-oıyn nyǵaıtyp, zerdesin keńeıtýi tıis ekenin aıtqan edi. Biz dál sondaı azamattardy tárbıelegimiz keledi. Jasandy ıntellekt – qoldana bilýdi meńgerý qajet jańa tehnologııa. Degenmen, biz sonymen birge, joǵary moraldyq qundylyqtary bar, oı-órisi keń, myqty qoǵam qurýymyz kerek.

- Álemniń ártúrli óńirinde janjaldar men daǵdarys dendep barady. Sizdiń oıyńyzsha, din kóshbasshylary beıbitshilikti nyǵaıtý isinde qandaı ról atqara alady?

- Barlyq dinde meıirimdilik, raqymshylyq pen qaıyrymdylyq sekildi izgi qasıetter joǵary baǵalanady. Biz árdaıym ádilettilik pen barshaǵa jaqsy beıbitshilik týraly oılaýymyz kerek. Bizdiń qasıetti kitaptarymyzdyń birinde mynadaı tamasha naqyl sóz bar: «Vasudhaiva Kutumbakam» — «Búkil álem — bir otbasy». Ǵalamsharymyz ortaq, bolashaǵymyz ortaq jáne biz bir otbasy ekenimizdi únemi eske salyp otyrýymyz qajet. Otbasynda da kelispeýshilikter bolyp turady. Biraq bul — bizdiń jalǵyz úıimiz jáne jalǵyz bolashaǵymyz. Keler urpaqqa barynsha ádiletti, meıirimdi, janashyr ári kórkem álem qaldyrýdy armandaýǵa tıispiz. Rýhanı kóshbasshylar óz dástúrlerinen kúsh alyp, osy úndeýlerdi halqyna jáne búkil álemge jetkizýi kerek.

- Siz úshin rýhanı jolyńyz ben mıssııańyzdaǵy shabyttyń basty qaınar kózi ne?

- Men úshin kóbi otbasyndaǵy tálim-tárbıemen baılanysty, rýhanı bilimniń kóp bóligin ata-anamnan jáne ata-ájemnen aldym. Atam uly beıbitshilik jarshysy, áleýmettik jáne saıası ózgeristerge ahımsa (zorlyq-zombylyqsyz jolmen) qol jetkizýge bolatynyn kórsetken Mahatma Gandıdiń jolyn ustanǵan edi. Mahatma Gandıdiń ózi ındýızmnen jáne álemniń basqa da dinı dástúrlerinen tereń shabyt alǵan. Men úshin bul - janyma jaqyn dúnıe. Shabytty ındýıstik jazbalardan alamyn. Biraq meni barlyq din men dástúrge qurmetpen qaraýǵa úıretti. Mahatma Gandı álemdi ózgertti jáne onyń úlgisi keshe de, búgin de, erteń de ózekti.

- Suhbat sońynda oqyrmandarymyzǵa qandaı úndeý joldar edińiz?

- Keremet bir sanskrıt óleńimen bildirýge ruqsat etseńiz: «Barsha jan baqytty bolsyn. Barlyǵynyń deni saý bolsyn. Eshkim zulymdyq kórmesin. Barlyǵy azaptan azat bolsyn». Bul - meniń búkil álemge ızgi nıetim.