Hrom jáne munaı-gaz: Aqtóbede paıdaly qazbalardyń qory qansha
AQTÓBE. KAZINFORM — Óńirde munaı óndirý kólemi tómendedi. Ken oryndaryn ıgerý úshin toqtap qalǵan zaýyttarǵa jańa ınvestorlar izdep jatyr. Al byltyr ǵana iske qosylǵan «Bolashaq» shahtasy óndirý tehnologııasyn ózgerdi. Kazinform tilshisi Aqtóbedegi paıdaly qazbalar qory men olardy óndirý josparyn bildi.
Úsh geologııalyq barlaý jumysy júrip jatyr
Qazaq jerindegi hrom men talshyqtastyń (asbest) bári Aqtóbe terrıtorııasynda ornalasqan. Sonymen birge tıtannyń 69,7%, fosforıttiń 34,5%, nıkeldiń 25,5%, kobalttiń 15,7% Aqtóbede.
Mys pen myrysh, temir, tsırkonıı, altyn, kómir de bar. Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi Geologııa komıteti «Batys jer qoınaýy» Batys Qazaqstan óńiraralyq geologııa departamentiniń málimetine súıensek, mıneraldyq-shıkizat bazasyn tolyqtarý maqsatynda óńirde geologııalyq barlaý jumysy júrip jatyr.
Qazirgi kezde qatty paıdaly qazbalardy izdeý jumystary boıynsha 3 joba bar. Іzdeý jumystary 2024-2026 jyldar aralyǵyna josparlanyp, bekitilgen.
— Barlaý kezinde synama alynady, uńǵyma qazý jumystary júrgiziledi. Qazirgi kezde qatty paıdaly qazbalarǵa basymdyq berilip otyr. Munaı da tabylýy múmkin. 2026 jyldyń tórtinshi toqsanynda barlyq jumys qorytyndylanyp, derek «Ulttyq geologııalyq qyzmet» AQ-y men «Batys jer qoınaýy» Batys Qazaqstan óńiraralyq geologııalyq departamentiniń qoryna beriledi. Qazirgi kezde QR paıdaly qazbalar qorynyń memlekettik teńgeriminde Aqtóbe oblysy boıynsha 166 ken orny bar. Atap kórseter bolsaq, 11-i asyl metall (altyn), 6-y túrli-tústi metall (mys, myrysh, qorǵasyn), 69-y qara metall (temir, tıtan, marganets, nıkel, kobalt), 47-i janatyn paıdaly qazbalar (munaı, gaz), 33-i kensiz paıdaly qazbalar (talshyqtas, brom, boksıt, fosforıt, qońyr kómir, talk), — dep habarlady «Batys jer qoınaýy» Batys Qazaqstan óńiraralyq geologııa departamenti.
2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha Aqtóbedegi negizgi paıdaly qazbalary qorynyń teńgerimi mynadaı:
Hrom 326,3 mln tonna
Mys –1,7 mln tonna
Myrysh — 1,8 mln tonna
Altyn — 120,1 tonna
Kúmis — 1,1 myń tonna
Temir keni — 3 mlrd tonna
Margants keni — 2,5 mln tonna
Nıkel — 986,9 myń tonna
Kobalt — 75,6 myń tonna
Tıtan (ılmenıt-tsırkonıı) — 16,8 mln tonna
Tsırkonıı (ılmenıt-tsırkonıı) — 652 myń tonna
Qońyr kómir — 1,6 mlrd tonna
Munaı — 345,7 mln tonna
Gaz — 107,7 mlrd tekshe metr.
Munaı óndirisi azaıdy
Aqtóbe oblysy aýmaǵynda 236 jer qoınaýyn paıdalanýshy bar. Onyń ishinde 52 jer qoınaýyn paıdalanýshy 71 kelisimshart negizinde kómirsýtek shıkizatyn óndiredi.
Al 79 jer qoınaýyn paıdalanýshy qatty paıdaly qazbalardy ıgeredi. Olarda 15 kelisimshart, 206 lıtsenzııa bar.
— Keń taraǵan paıdaly qazbalardy ıgerip otyrǵan 105 jer qoınaýyn paıdalanýshymen tikeleı jumys isteımiz. Olarda 54 kelisimshart, 89 lıtsenzııa bar. Munaı-gaz salasyna keler bolsaq, 2025 jylǵy jospar boıynsha 4,1 mln tonna munaı, 4,4 mlrd tekshe metr gaz óndirý josparlandy. Bıyl jeti aıda 2,12 mln tonna munaı óndirildi. 2024 jyly 4,3 mln tonna, 2023 jyly 4,4 mln tonna munaı óndirildi. Salystyrmaly túrde alsaq, tómendeý bar, — dedi oblystyq ındýstrıaldyq-ınnovatsııalyq damý basqarmasynyń basshysy Dosjan Álibek.
Munyń eki sebebi aıtyldy.
Birinshiden «Kókjıde» ken ornynda munaımen qatar mol sý qory bar. Úkimet tapsyrmasymen Energetıka jáne Ekologııa mınıstrligi birlesip uńǵyma sanyn kezeń-kezeńimen azaıtý jóninde sheshim qabyldanǵan.
Ekinshiden, Aqtóbedegi eń iri munaı kompanııasy «SNPS-Aqtóbemunaıgaz» AQ-y jyl saıyn munaı óndirý kólemin azaıtyp otyr.
Bul kompanııaǵa da «Kókjıde» ken ornyndaǵy ortaq sheshim áser etken, sonymen birge jańa uńǵyma qazý kólemi azaıdy, keıbirinde bul jumys múlde atqarylmaıdy.
Shyn máninde munaı qory tabıǵı azaıyp keledi. Qazir oblysta bas-aıaǵy 15 kompanııa munaı óndirýmen aınalysady.
Aqtóbe ákimdigi jyl sońyna deıin 8 iri ınvestıtsııalyq jobany iske asyrýdy kózdep otyr. Bıyl Qytaı ınvestorlarymen kezdesip, 5 kelisimshartqa qol qoıdy.
Olar metallýrgııa, mashına jasaý, jasyl energetıka salasynda. Muǵaljar, Áıteke bı, Hromtaý aýdandary men Aqtóbede zaýyttar salynýy yqtımal.
— Keń taraǵan paıdaly qazbalar týraly aqparatty ákimdik, al qatty paıdaly qazbalar týraly aqparatty mınıstrlik beredi. Ken oryndary bıyl qyrkúıek aıynda aýktsıonǵa shyǵady. Onyń ishinde nıkel, marganets, kobalt bar. Nıkel-kobolt kenin ıgerýge 7 oryn belgilengen. Qazirgi kezde tokpen júretin kólikterge suranys artqan kez. Lıtıı-ıondy batareıa óndirýge de bolady óńirde. Bul oryn da aýktsıonǵa túsedi. Bir aı burynǵy aqparat boıynsha 14 ken orny aýktsıonǵa shyǵarylady, — dedi Dosjan Álibek.
«Bolashaq» shahtasynda óndirý tehnologııasy ózgeredi
Aqtóbe oblysy ákimdiginiń resmı saıtynda 4 iri ken óndirý ornynyń jobasy jazylǵan. Byltyr Prezıdent sapary kezinde ashylyp, eki ret tótenshe jaǵdaı bolǵan «Bolashaq» shahtasynyń ekinshi kezeńi de bar.
Ekinshi kezeńi iske qosylsa jylyna 1,6 mln tonna hrom rýdasy óndiriledi. Joba quny — 65 mlrd teńge. Al mamyrda toqtaǵan «Bolashaq» shahtasynyń birinshi kezeńi shildedi jumysyn qaıta jandandyrdy. QR Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi shahtadaǵy tehnologııany ózgertýge usynym bergen.
Sonymen birge «Kaz Geo Rud» kompanııasy 280 mlrd teńge ınvestıtsııa salyp, «Lımannoe» ken ornynda jylyna 1,2 mln tonna mys rýdasyn ıgerýdi josparlap otyr.
Buǵan qosa «Altyn Ex Production» kompanııasy «ıÝbıleınoe» ken ornynda 207 mlrd teńgege taý-ken, metallýrgııalyq kombınat salýdy qolǵa alsa, «West Gold Mining Limited» kompanııasy «Qoskól-1» ken ornynda 7 mlrd teńgege altyn baıytý fabrıkasyn turǵyzbaq. Onyń jyldyq qýaty — 300 myń tonna.
Eske salsaq, byltyr Aqtóbede tikeleı shetel ınvestıtsııasy eki ese azaıyp, 337,4 mln dollar boldy. Jyl sońynda 400 mln dollardy quraǵan.
Demek byltyr 2023 jylǵy mejege jete almady. Al bıyl Úkimet 1 mlrd dollardan asyrýdy tapsyrdy. Onyń qorytyndysy keler jyly ǵana belgili bolady.
Aqtóbe ákimdigi ınvestıtsııa tartý kórsetkishin arttyrý úshin «Aqtóbe» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵyn da ashyp otyr.
Bıyl dál osy aımaqty qurýǵa resmı ruqsat alyp, aktsıonerlik qoǵam quryldy. Basty ákimshilik ǵımaraty qaı jerde bolatyny ázirge belgisiz.