HAMAS uıymynyń Gaza sektoryndaǵy qaqtyǵysynyń astarynda ne jatyr

Izraıl men Palestınanyń HAMAS uıymynyń arasyndaǵy kezekti qaqtyǵystan qaıtys bolǵandardyń sany myńǵa jetti. Kazinform agenttigi bul materıalda oqıǵanyń sebebine úńilip, HAMAS uıymy bul áreketi arqyly neni kózdep otyrǵanyna oı júgirtip kórdi.

HAMAS qalaı paıda bolǵan?

HAMAS uıymynyń ataýy arab tilinen aýdarǵanda «umtylys» degen maǵynany beredi. Al qysqartylǵan sóz retindegi tápsiri - Harakat ál-Mýkavama ál-Islamııa degen sóz bolyp shyǵady.

HAMAS-tyń quramynda ıslam qozǵalysy men saıası partııa bar. 2007 jyly sol kezdegi prezıdent Mahmud Abbasty jaqtaıtyn, Palestına avtonomııasy men Palestınany azat etý uıymy jetekshilik etetin FATH kúshterine qarsy qysqa soǵystan keıin Gaza sektorynda bılikke kelgen.

Jalpy, uıym Gaza sektorynda 1987 jyly paıda bolǵan. Negizin qalaýshy tulǵalar – sheıh ımam Ahmed ıAsın men onyń kómekshisi Abdýlom Áziz ar-Rantıssı. Bul kezeń Palestınanyń Izraıl basqynshylyǵyna qarsy alǵashqy kúresimen tuspa-tus keledi.

Basynda ol Mysyrdaǵy «Musylman baýyrlar» qozǵalysynyń bir tarmaǵy retinde tanyldy. Maqsaty Palestınany Izraılden azat etý bolatyn.

Palestınany azat etý uıymynan HAMAS-tyń aıyrmashylyǵy Izraıldiń memlekettiligin moıyndamaıdy. Biraq Palestınanyń 1967 jylǵy aýmaǵyn moıyndaıdy.

Izraılden bólek AQSh pen Eýropa Odaǵy, Kanada, Egıpet jáne Japonııa HAMAS-ty tutastaı, keı jaǵdaıda onyń ishindegi «Izz ad-Dın ál-Kassam jasaǵy» uıymyn «terrorıstik» uıym retinde tanyǵan.

Keıingi kezde HAMAS pen Gaza sektoryndaǵy ekinshi iri qarýly top sanalatyn «Islam djıhady» Izraılge qarsy jıi birigip áreket etip júr.

Gaza sektory degen – Jerorta teńiziniń jaǵalaýyndaǵy jalpy aýdany 365 sharshy shaqyrym bolatyn, 2,3 mln halqy bar óńir. Bul aımaq álemdegi halqy eń tyǵyz qonystanǵan óńirdiń biri sanalady.

Gazanyń áýe keńistigi men jaǵalaýdyń kúzeti túgel Izraıl baqylaýynda. ıAǵnı júk tasymaly da solardyń qolynda. Mysyr da óz jaǵynan dál osyndaı baqylaý ornatqan.

BUU deregi boıynsha, Gaza sektoryndaǵy halyqtyń 80%-y halyqaralyq kómekterge táýeldi. Onyń ishinde 1 mıllıondaı adam kúndelikti taratylatyn azyq-túlikpen ǵana kúneltip otyr.

Izraıl memlekettiligin 1943 jyly jarııalaǵany belgili. Degenmen, Izraıldi moıyndaǵysy kelmeıtinder áli kúnge deıin onyń aýmaǵyn Palestınanyń baıyrǵy jeri dep biledi.

Palestınalyqtar da Iordan ózeniniń batys jaǵasy men Gaza sektoryn, Shyǵys Ierýsalımdi bir sózben Palestına dep ataıdy.

Izraılge jasalǵan bul jolǵy shabýylǵa ne túrtki boldy?

HAMAS ókili «Ál-Jazıra» telearnasyna bergen suhbatynda qarýly top palestınalyqtar sońǵy ondaǵan jyl boıyp tap kelip júrgen aıýandyqqa jaýap retinde áskerı operatsııa bastaǵanyn aıtty.

«Biz halyqaralyq qaýymdastyq Gazadaǵy palestınderge, Ál-Aqsa sııaqty qasıetti oryndarymyzǵa qarsy qatygezdikti toqtanqanyn qalaımyz. Osynyń bári bul jolǵy shaıqastyń sebebi bolyp tur», - dedi ol.

HAMAS senbidegi shabýyl áskerı operatsııanyń basy ǵana ekenin aıtyp, ózge de qarýly toptardy qatarǵa qosylýǵa shaqyrdy. HAMAS jaýyngerleriniń komandıri Mohammed Deıf palestınder men ózge de arabtardy basqynshylyqty sypyryp tastaýǵa úndedi.

Kóptegen sarapshylar men saıasattanýshylar HAMAS-tyń shabýyly Taıaý Shyǵystaǵy qarýy eń myqty Izraıldiń ózin qapyda qaldyrǵanyn aıtyp otyr. Shabýyl áýeden de, qurlyqtan da, teńizden de jasaldy.

«HAMAS Izraılge soǵysqa daıyn emestigin kórsetip bergendeı áser qaldyrdy. Sońǵy aılarda úlken operatsııaǵa daıyndalyp jatqanyn bildirmeı, Izraılge qarsy shabýyl ázirlep jatqanyn sezdirmedi. Muny teńdessiz barlaý taktıkasy deýge bolady». Reuters agenttigi HAMAS-qa jaqyn derekkózdiń osyndaı paıymyn jarııalady.

Tipti Gaza sektoryndaǵy Izraılge tıesili qonystardyń maketin jasap, desant qondyrý, mekenderge shabýyldaý tásilderin pysyqtap, daıyndalǵan.

«Árıne, Izraıl onyń bárin kórip otyrdy. Biraq HAMAS qaqtyǵysqa yntaly emes dep oılady», - deıdi Mohammed Deıf.

Al Izraıl qaýipsizdik qyzmetindegi derekóz Reuters-ke Gaza sektoryndaǵy Izraıl áskeri tolyqqandy qurylymdalmaǵanynyn, qarýly kúshtiń basym bóligi Batys jaǵaǵa kóbirek shoǵyrlandyrylǵanyn aıtady.

Ári qaraı ne bolýy múmkin?

Palestınder HAMAS jaýyngerleriniń basshysy Mohammed Deıftiń úndeýine qulaq asa ma? Qazir máseleniń túıini osynda tur.

Izraıl bul soǵys birneshe fronttaǵy qaqtyǵystarǵa ulasyp ketýi múmkin ekenin jaqsy túsinip otyr. Eger áskerı is-qımyldarǵa lıvandyq qýatty qarýly top «Hezbolla» aralassa, Izraıl úshin bárinen sol stsenarıı qaýipti bolmaq. Jeksenbiniń tańynda «Hezbolla» Izraıldiń soltústigine birneshe zymyran atty. Biraq ol shabyýyldan eshkim qaıtys bolmaǵan.

Eske salsaq, 7 qazan kúni Gaza sektoryndaǵy palestınalyq radıkaldar Izraıl aýmaǵyna zymyran atqylap, Izraıldiń ortalyǵy men ońtústiginde erekshe jaǵdaı engizildi.

Keshe tańerteń Eýropalyq Odaq Hamastyń Izraılge shabýylyn aıyptady.

Iran Izraıl aýmaǵyna HAMAS áskeri jasaǵan shabýyldarǵa qatysy joq ekenin málim etti.

Keshe keshke Izraıl armııasy eldiń ońtústigindegi barlyq eldi mekendi baqylaýǵa alǵanyn málimdedi.