Halyq qaharmany Máýlen Qalmyrzaev jaıynda ne bilemiz
TÚRKІSTAN. KAZINFORM – Halyq qaharmany Máýlen Qalmyrzaevtyń ǵumyr joly – bútin bir dáýirdiń shejiresi, óshpes erliktiń belgisi.
Ómiriniń sońǵy jyldaryn Shardara óńirinde ótkizgen ardaqty azamat eldiń ıgiligi jolynda aıanbaı ter tókti. Keńshar basqarǵan jyldary óńir ekonomıkasynyń órleýine ólsheýsiz úles qosty. Jubaıy Bıbijar ekeýi on ul-qyz ósirdi. Qazir qarashańyraqqa tuńǵysh uly Bákir ıe bolyp otyr. 79 jastaǵy qarııamen ákesi jaıynda áńgimelesip, estelikterin tyńdadyq.
Máýlen Qalmyrzaev 1919 jyly Ózbekstannyń Jyzaq oblysyna qarasty Kırov atyndaǵy keńsharda dúnıege kelgen. Jastaıynan mal sharýashylyǵynda eńbek etip, keıin veterınarlyq ýchılışeni, ustazdar daıarlaıtyn tehnıkýmda oqydy. Dál sol kezde áskerge shaqyrylyp, Ýkraına jerinde áskerı mindetin óteı bastaǵan. Soǵys órti tutanǵanda, ol Berdıchev qalasynda áskerı qyzmette boldy. Dabyl qaǵylyp, búkil polk soǵysqa attandy, olardyń arasynda Máýlen Qalmyrzaev ta bolǵan.
— Ákem ІІІ Ýkraına maıdanynyń 6-armııasy, 8-tank dıvızııasy, 4-motoatqyshtar polkiniń quramynda soǵysty. Berdıchev pen Lvovty jaýdan qorǵap, Kıl baǵytyndaǵy aýyr shaıqastarǵa qatysty. Soǵysqan erligi úshin alǵashynda «Uly Otan soǵysy» ordenimen marapattalǵan. Barlaýshy retinde jaý tylynan birneshe ret «til» ákelip, batyldyǵymen de kózge túsken, — dep eske alady uly Bákir.
Bákir Máýlenuly — qurylys salasynyń maıtalmany. Ol bala kezinen ákesiniń erlikke toly estelikterin tyńdap ósken.
— Ákem keıde bolmasa soǵys jaıly kóp aıta bermeıtin. Áńgimeleriniń birinde keskilesken urys kezinde jaralanyp, qulap jatqanda aıaǵyn jaý tankisi janshyp ótkenin aıtyp qalǵan edi. Jaý ony óldige sanap, ilgeri kete bergen. Al ol esin jıǵan soń gospıtalǵa jetkizilgen. Alǵashynda dárigerler aıaǵyn kespek bolǵan. Alaıda gospıtalda jatqanda jaý áýeden shabýyldap, aýrýlar basqa jerge aýystyrylǵan. Ol jaqta dárigerler basqasha sheshim qabyldap, aıaǵyn aman alyp qalypty. Degenmen, ákem ómir boıy aıaǵyn siltip basyp júrdi, — deıdi ol.
Soǵystan keıin Máýlen Qalmyrzaev elge oralyp, Qyzylqumdaǵy Shymqorǵan keńsharynda ferma zootehnıgi, keıin ferma meńgerýshisi, kásipodaq komıtetiniń tóraǵasy bolyp eńbek etti. 1954 jyly Sozaqtaǵy «Tasty» keńsharyna dırektor bolyp taǵaıyndaldy. Munda ol malshylarǵa qudyq qazdyryp, aýylǵa jol, kópir, turǵyn úı saldyrdy. Keıinnen Shardaraǵa aýysyp, Kóksý keńsharyn basqardy. Bul jerde de tabandy eńbek etip, eldiń yqylasyna bólengen.
— Ákemiz etigin kıip, tańerteńmen shyǵyp ketetin. Sodan túnniń bir ýaǵynda keledi. Keıde tipti aptalap kórmeıtinbiz. Qaıda júrse de el úshin eńbek etti. Sozaqtaǵy Shý ózeniniń ústinen saldyrǵan kópir áli kúnge deıin «Máýlen kópir» dep atalady. «Tastydaǵy» qoı sany 21 myńnan 37 myńǵa deıin kóbeıdi. Mektep, aýrýhana, elektr stansasy ashylyp, sharýashylyq oblys boıynsha aldyńǵy qatarǵa shyqty. Al Kóksý keńshary Máskeýde ótken Búkilodaqtyq Halyq sharýashylyǵy jetistikteri kórmesinde bes márte jeńimpaz atandy. Ákem Lenın ordenin, «Eńbek Qyzyl Tý», «Qurmet belgisi» ordenderin, birneshe medaldar men «Qazaqstannyń eńbek sińirgen zootehnıgi» ataǵyn ıelendi, — deıdi Bákir Máýlenuly.
Máýlen Qalmyrzaevtyń esimi halyq jadynda. Artynda qalǵan urpaqtary bolsa ár salada eńbek etip, ata jolyn jalǵastyryp júr jáne qarashańyraqty qasterlep, ár mereke saıyn Shardaradaǵy ata eskertkishine gúl shoqtaryn qoıyp, taǵzym etedi, quran baǵyshtap, as beredi.
— 2005 jyly ákemiz «Halyq Qaharmany» ataǵyn aldy. Keıinnen Shardaradaǵy daryndy balalarǵa arnalǵan mektep-ınternatqa esimi berildi. Mektep aldyna eskertkishi ornatyldy. Orden-medaldaryn mýzeıge tapsyrdyq. Endigi tilegimiz — bir kóshege esimi berilse deımin. Sondaı-aq, ákem 25 jyl boıy Kóksý sovhozynyń dırektory boldy. Ol kezde artta qalǵan sharýashylyqty túletip, aldyńǵy qatarǵa alyp shyqty. Sol sebepti Kóksý aýylyna da ákemniń aty berilse degen usynysymyz bar, — deıdi Bákir Máýlenuly.
Máýlen Qalmyrzaev 2005 jyly 86 jasynda qaıtys boldy. Onyń ǵıbratty ómiri búgingi jastarǵa ónege bolyp qalary anyq.
Aıta keteıik, budan buryn Hıýaz Dospanova jaıly týystarynyń estelikterin jarııalaǵan bolatynbyz.