Gı Parmelan: Qazaqstan – Shveıtsarııanyń Ortalyq Azııadaǵy basty seriktesi

ASTANA. KAZINFORM – Shveıtsarııa Federaldy Keńesiniń vıtse-prezıdenti Gı Parmelan Kazinform agenttigine bergen eksklıýzıvti suhbatynda Qazaqstan qalaısha Bernniń Ortalyq Azııadaǵy basty seriktesine aınalǵanyn atap ótti. Qazirgi polıarızatsııa jaǵdaıyndaǵy senim arhıtektýrasynyń negizgi tásilderi men ekijaqty baılanystyń tsıfrlyq tehnologııalardan sý dıplomatııasyna deıingi jańa baǵyttaryna toqtaldy.

- Qazaqstan men Shveıtsarııa berik áriptestikti ustanady. Ekijaqty baılanystyń qazirgi deńgeıi áleýetimizdi tolyq asha alyp otyr ma? 

- Qazaqstan Azııa men Eýropanyń ortasyndaǵy zamanaýı kólik dáliziniń (Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵyty, «Orta dáliz» - red.) bel ortasynda jatyr. Bul kólik jáne logıstıka salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń múmkindikterin keńeıtedi.

Shveıtsarııa temirjol salasynda ozyq ónimderdiń túr-túrin usyna alady. Men Stadler Rail kompanııasynyń Qazaqstanda ózi jetkizgen vagondarǵa tehnıkalyq qyzmet kórsetetin ortalyq qurý baǵytyndaǵy yntymaqtastyǵyn joǵary baǵalaımyn.

Sý menedjmenti jáne sý ınfraqurylymy salalarynda jumys isteıtin shveıtsarııalyq kompanııalar Qazaqstannyń ınfraqurylymdyq jobalaryna qatysyp, tájirıbe almasýǵa aıtarlyqtaı qyzyǵýshylyq tanytyp otyr.

Biz Qazaqstannan ýran ımporttaý arqyly ıadrolyq energetıka salasyndaǵy yntymaqtastyqqa jol ashtyq. Bizdiń kompanııalar ıadrolyq qaldyqtardy basqarý, ıadrolyq táýekelderdi saqtandyrý salasyndaǵy ózara is-qımyldy keńeıtýge múddeli. Qazaqstandyq stýdentter Shveıtsarııadaǵy ıadrolyq energetıka salasyndaǵy bilim berý baǵdarlamalaryn da paıdalana alady.

Bizdiń kompanııalar kommertsııalyq qyzmet pen sheteldik ınvestıtsııalar úshin turaqty ortany, ıaǵnı quqyqtyq kepildikter, zııatkerlik menshikti qorǵaý jáne derekter qaýipsizdigin kútedi. Osy oraıda Qazaqstan Úkimetiniń keleshegi zor baǵyttardy kózdeıtin qadamdaryn quptaımyn. Shveıtsarııalyq kompanııalar Qazaqstanda 2022 jyldan bastalǵan aýqymdy reformalardyń barysyn muqııat qadaǵalap otyr.

- Shveıtsarııanyń ınvestıtsııalyq, tehnıkalyq múmkindikteri ózińiz aıtqan Orta dálizge ne bere alady?

- 2021 jyly Shveıtsarııa úkimeti jeke sektormen birlesip Team Switzerland Infrastructure bastamasyn iske qosty. Ol bastama shveıtsarııalyq kompanııalardy iri halyqaralyq ınfraqurylym jobalaryna, ásirese turaqtylyq, tehnıkalyq minsizdik pen ınnovatsııalardy biriktiretin jobalarǵa kiriktirýge yqpal etedi.

Bastamaǵa Shveıtsarııanyń Federaldy qurylymdarynan bólek Swissmem jáne Swissrail qaýymdastyqtary, suisse.ing ınjenerleri men sáýletshiler qaýymdastyǵy, Shveıtsarııanyń SERV eksporttyq táýekelderin saqtandyrý agenttigi jáne Switzerland Global Enterprise (s-GE) eksportty jyljytý agenttigi tartylǵan.

Team Switzerland Infrastructure qazaqstandyq uıymdar men shveıtsarııalyq kompanııalar arasynda tikeleı baılanys ornatýǵa yqpal ete alady. Bastama aıasynda shveıtsarııalyq kompanııalar kólik, energetıka, sý resýrstary, qaldyqtardy basqarý salalaryndaǵy tájirıbelerin bólisýge daıyn. Kólik salasyndaǵy shveıtsarııalyq kompanııalar temirjol, qala kóligine, áýejaıǵa, avtomobıl joldaryna, porttarǵa, kópirler men týnnelderge joǵary ınnovatsııalyq sheshimderdi usynady.

- Álem jikke bólinip jatqanda Qazaqstan men Shveıtsarııa dıplomatııasy basqa memleketter úshin úlgi bola ala ma?

- Shveıtsarııa da, Qazaqstan da halyqaralyq quqyqqa boı usyný, dıalogke qurylǵan baılanys álemniń gúldengen kelbetin saqtaıtynyna senedi. Qazir talasyp-tartysqan álemde «áýeli ózime» degen tásil ústemdik quryp tur. Bul halyqaralyq yntymaqtastyq pen birlesken sheshimderdi talap etetin jahandyq máselelerge jaýap tabýǵa yqpal ete almaıdy. Osy turǵyda Qazaqstan men Shveıtsarııa sııaqty elderdiń araaǵaıyndyq róli erekshe suranysqa ıe bolyp otyr. Qazaqstan sııaqty Shveıtsarııa da kópjaqty júıeni, kópjaqty bastamalardy qoldaıdy.

- Qazaqstan men Shveıtsarııanyń ozyq tsıfrlyq tehnologııalardy damytýdaǵy bolashaǵy qandaı?

- Men Qazaqstanmen ozyq tsıfrlyq tehnologııalar salasynda áriptestik ornatýdyń aıtarlyqtaı áleýeti bar ekenine senimdimin. Eki el de jasandy ıntellekt, joǵary ónimdi esepteýish tehnıka jáne senimdi tsıfrlyq ınfraqurylym ekonomıkalyq ósý, ınnovatsııalar men memlekettik qyzmetter úshin strategııalyq aktıvter ekenin túsinedi.

Ótken aıda Lýganodaǵy Plan B forýmy kezinde Jasandy ıntellekt jáne tsıfrlyq damý mınıstri Jaslan Mádıev pen Lýgano meri tsıfrlyq tehnologııalar, JI, fınteh jáne tsıfrlyq ekonomıka salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń alǵashqy perspektıvalary talqylandy.

Tsıfrlyq sheshimderdi energetıka, logıstıka jáne densaýlyq saqtaý sııaqty sektorlarda birlesip ilgeriletýdiń áleýeti zor.

- Shveıtsarııa jáne Blue Peace baǵdarlamasy Qazaqstan men Ortalyq Azııa elderine sý resýrstaryn birlese basqarýdy júıeleý men aımaqtyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý baǵytynda ne bere alady?

- Sýdyń beıbitshilik pen turaqtylyqty, óńirlik yntymaqtastyqty qamtamasyz etýdegi róli zor. Shveıtsarııa Blue Peace bastamasyn 2010 jyly iske qosty. Ortalyq Azııada 2017 jyldan beri jumys istep keledi. Bastamanyń Ortalyq Azııaǵa qatysty bóligi birlesken sheshimder men dıalogtyń, turaqty damýǵa qurylǵan sý basqarý júıesin jetildirýdiń tuǵyryna aınaldy. Shveıtsarııa bul bastamany maqtan tutady jáne onyń Ortalyq Azııa halqyna odan ári de eleýli paıda ákeletinine senimdi.

- Harvest Agro, Swiss Re sııaqty iri shveıtsarııalyq kompanııalardyń Qazaqstannyń agrarlyq salasyna mıllıondaǵan dollar ınvestıtsııa salý nıeti, ıaǵnı eki eldiń aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy yntymaqtastyǵy týraly ne aıtar edińiz?

- Birneshe shveıtsarııalyq kompanııa Qazaqstanǵa mal sharýashylyǵy ónimderin eksporttaýǵa qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Bul turǵydan bizdiń sarapshylar Qazaqstandy áleýeti artyp kele jatqan naryq retinde baǵalady. Ásirese, sút ónimderi men sútti sıyr tuqymyn eksporttaýǵa múddeli. Qazirdiń ózinde birneshe shveıtsarııalyq kompanııa elińizge tyńaıtqyshtar jetkizip otyr.

Shveıtsarııa bıligi ekijaqty baılanystardy nyǵaıtýdy, tikeleı saýdany damytýdy jáne elderimiz arasyndaǵy tájirıbe almasýdy quptaıdy.

- Eki eldiń ýnıversıtetteri men ǵylymı-zertteý ınstıtýttary arasyndaǵy seriktestiktiń jańa baǵyttary týraly ne oılaısyz, ıaǵnı stýdentter men jas mamandar almasý baǵdarlamalary keńeıtilýi múmkin be?

- Shveıtsarııanyń bilim berý júıesi ýnıversıtetter men uıymdar arasynda, jeke zertteýshiler arasynda tikeleı yntymaqtastyq damytýǵa asa qolaıly.

Qazaqstan men Shveıtsarııa arasyndaǵy ǵylymı baılanystar berik bolyp qala beredi jáne túrli qural arqyly keńeı túspek. Ǵylymı zertteýler salasyndaǵy yntymaqtastyq, eń aldymen sheteldik zertteýshilerge arnalǵan úkimettik stıpendııalar arqyly, sondaı-aq konkýrstyq negizde qarjylandyrylatyn birlesken jobalar (Shveıtsarııa Ulttyq ǵylymı qory, EO-nyń ǵylymı zertteýler jónindegi negizdemelik baǵdarlamalary) arqyly zor qoldaýǵa ıe bola alady.

Aıta keteıik, búgin Astanaǵa Shveıtsarııanyń vıtse-prezıdenti Gı Parmelen keledi. Osy oraıda, Kazinform tilshisi eki el arasyndaǵy qarym-qatynastyń negizgi baǵyttary men bolashaǵyn saralap kórdi.