Gazadaǵy jappaı qyrǵyn 18 aı boıy jalǵasyp keledi

IERÝSALIM. KAZINFORM – 18 naýryzda Izraıl AQSh prezıdenti Donald Tramp ákimshiliginen «jasyl jaryq» alyp, Gazadaǵy qatigez shabýyldaryn qaıta bastady, dep jazdy Anadoly.

Halyqaralyq qylmystyq sottyń Izraıl premer-mınıstri Bınıamın Netanıahýǵa adamzatqa qarsy qylmystary úshin tutqyndaý orderin berýine jáne Halyqaralyq ádilet sotynda Izraıl memleketine genotsıd boıynsha taǵylǵan aıyptaýlarǵa qaramastan, Gazadaǵy shabýyldar 18 aı boıy toqtaýsyz jalǵasyp keledi. 19 qańtarda kúshine engen atysty toqtatý rejıminen keıin 2 naýryzda Izraıl Gazaǵa gýmanıtarlyq kómekti jetkizýge tyıym saldy.

2024-2025 jyldarǵa arnalǵan bıýdjetti bekitý arqyly parlamenttegi bıligin saqtap qalýǵa tyrysqan Netanıahý men ishki barlaý qyzmetiniń (ShABAK) basshysy Ronen Bardy qyzmetinen bosatý daǵdarysy aıasynda 18 naýryzda Gazadaǵy qatygez shabýyldardy qaıta bastady. Bul áreketter AQSh-tyń burynǵy prezıdenti Donald Tramp ákimshiliginen qoldaý alǵannan keıin júzege asty.

Izraıl armııasy shabýyldy Gazadaǵy ızraıldik tutqyndardy qaıtarmady degen syltaýymen bastady. Tek 18 naýryzdyń ózinde 400-ge jýyq palestınalyq bombalaýdan qaza tapty.

18 naýryzdan beri jalǵasyp jatqa shabýyldardan 1600-den astam palestınalyq, olardyń basym bóligi — áıelder men balalar, mert boldy. 7 qazannan beri Izraıl armııasynyń aımaqtaǵy shabýyldarynan 51 myńnan astam adam qaza taýyp, 110 myńnan astam adam jaralanǵan. Myńdaǵan adamnyń máıiti úıindiler astynda qalyp otyr. 

Palestınalyqtar Gazanyń úshten bir bóliginde ǵana tyǵylyp otyr

BUU-nyń deregi boıynsha Izraıl armııasy basyp alǵan aýmaqtardyń artýyna baılanysty Gazanyń shamamen 70 paıyzy 2 mıllıonnan astam palestınalyq úshin «jabyq aımaqqa» aınaldy. Sonymen qatar Izraıl armııasy Gazanyń shamamen 20 paıyzyn quraıtyn Rafah aımaǵyn da «qaýipsizdik aımaǵy» dep jarııalap, ony basyp alǵanyn málimdedi.

Syrtqy saparlar kezinde Izraıldiń qorǵanys mınıstri Gıdeon Saar AQSh prezıdenti Donald Tramptyń palestınalyqtardy kórshiles elderge kúshtep kóshirý josparyna qoldaý bildirip, «palestınalyqtarǵa erikti túrde emıgratsııa jasaýǵa múmkindik berilýi kerek» dedi.

Qorǵanys mınıstri Israel Kats bolsa, Gazaǵa jasalǵan qurlyqtyq shabýyl arqyly «júzdegen myń palestınalyqty qýyp shyqqanyn» maqtanyshpen aıtyp, budan da kóp aýmaqtardy anneksııalaýmen qorqytty.

Kats Izraıl armııasy budan bylaı burynǵydaı basyp alǵan aýmaqtardan ketpeıtinin, olardy «qaýipsizdik aımaqtaryna» aınaldyryp, ýaqytsha nemese turaqty túrde okkýpatsııalaıtynyn aıtty. Sonymen birge palestınalyqtardy basqa elderge kóshirý úshin jumys istep jatqanyn jetkizdi.

Gazanyń 69 paıyzy palestınalyqtar úshin jabyq aımaqqa aınaldy

18 naýryzda Izraıl shabýyldaryn qaıta bastaǵannan keıin, Gazadaǵy palestınalyqtarǵa ondaǵan májbúrli evakýatsııa týraly eskertý jiberildi.

Izraıl armııasy Gazany soltústik pen ońtústikke bóletin Netzarım dálizin qaıtadan basyp aldy. 12 sáýirde Izraıl áskeri Gazanyń ońtústigindegi Rafah qalasyn qorshaýǵa alǵanyn jarııalap, Gazanyń ekinshi iri qalasy Han-ıÝnýsty Rafahtan bóletin jańa «Morag» dálizin basyp alǵanyn habarlady.

Rafah qalasynyń okkýpatsııalanýy — ıaǵnı Egıpetpen shekaradan Han-ıÝnýsqa deıingi aýmaqtyń «býferlik aımaq» retinde alynýy — Gazanyń besinshi bóligi Izraıldiń baqylaýyna ótkenin bildiredi.

BUU málimeti boıynsha, Izraıl armııasynyń okkýpatsııasy men evakýatsııa buıryqtaryna baılanysty Gazanyń shamamen 69 paıyzy palestınalyqtar úshin qoljetimsiz aımaqqa aınaldy.

18 naýryzdan keıin Izraıl armııasy shamamen 20 evakýatsııa buıryǵyn shyǵardy. Bul buıryqtar 142 sharshy shaqyrym aýmaqty qamtydy, nátıjesinde Gazanyń 40 paıyzǵa jýyǵy palestınalyqtar úshin jabyldy. Jańa shabýyldar kezinde 400 myńnan astam palestınalyq taǵy da májbúrli túrde kóshirildi.

BUU deregi boıynsha, Gazadaǵy 1,9 mıllıon palestınalyq soǵys bastalǵaly keminde bir ret qonys aýdarýǵa májbúr bolǵan.

Gýmanıtarlyq kómek Gazada 1,5 aıdan beri joq

2 naýryzda Izraıl engizgen gýmanıtarlyq embargo Gaza sektoryndaǵy jaǵdaıdy barǵan saıyn aýyrlatyp otyr. Izraıl armııasynyń shabýyldarynan Palestına halqy kún saıyn azaıyp bara jatqan aýmaqta ómir súrýge májbúr. Olar eshqandaı kómeksiz aman qalýǵa tyrysady.

Izraıl bolsa, 19 qańtarda kúshine engen atysty toqtatý Gazany uzaq ýaqytqa jetetin gýmanıtarlyq kómekpen qamtamasyz etti dep málimdedi. BUU-nyń Palestına bosqyndaryna kómek kórsetý jáne jumystardy uıymdastyrý agenttigi (BAPOR) atysty toqtatý kezinde Gazadaǵy azyq-túlik qorlary taýsylǵanyn habarlady. Gazadaǵy azamattyq eldi mekenderdiń 92 paıyzy qıraǵan nemese zaqymdanǵan. Shamamen 1,9 mıllıon adam baspana men turmystyq qajettilikterge muqtaj.

BUU-nyń gýmanıtarlyq máselelerdi úılestirý basqarmasy (ÝKGV) kómek sońǵy 1,5 aıdan beri Gazadaǵy sektorǵa jetkizilmegenin aıtyp, «gýmanıtarlyq jaǵdaı 2023 jyldyń 7 qazanynan bergi eń aýyr deńgeıge jetti» dep málimdedi. Bul — soǵys bastalǵaly kómek jetkizýge salynǵan eń uzaq embargo.

Izraıl armııasy kómekti ózi taratqysy keledi, alaıda buǵan BUU qarsy bolyp otyr. 

Izraıl armııasy Gazaǵa jetkiziletin gýmanıtarlyq kómekti «jeke kompanııalar» arqyly taratpaqshy degen aqparattar tarady. BUU men halyqaralyq kómek uıymdary bul bastamaǵa qarsy shyqty.

BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrısh Qaýipsizdik Keńesiniń qararlaryna jáne halyqaralyq gýmanıtarlyq zańdarǵa súıene otyryp: «BUU adamgershilik, beıtaraptyq, táýelsizdik jáne teńdik prıntsıpterin saqtamaıtyn kómek taratý júıesine qatyspaıdy», — dedi.

Izraıldegi ýltraońshyl saıasatkerler Gazaǵa gýmanıtarlyq kómek jetkizýdi tolyǵymen toqtatýdy, tipti gýmanıtarlyq qoımalardy atqylaýdy talap etip otyr. Qarjy mınıstri Betsalel Smotrıch «Gaza sektoryna bıdaı dániniń ózin kirgizýge jol bermeımin» dep málimdedi.

Gaza aýrýhanalary men medıtsına qyzmetkerlerine jasalǵan shabýyl áli de jalǵasyp otyr

Halyqaralyq quqyq boıynsha qorǵalýǵa tıis medıtsına jáne bilim berý mekemelerine, jýrnalısterge, densaýlyq saqtaý jáne gýmanıtarlyq qyzmetkerlerge shabýyldar toqtamaı tur. 13 sáýirge qaraǵan túni Izraıl armııasy Gaza sektorynyń soltústigindegi Al-Ahlı baptıst aýrýhanasyna shabýyl jasady. Áleýmettik jelilerde palestınalyq naýqastar men olardyń týystarynyń tún ortasynda aýrýhanadan qashýǵa tyrysqan sýretteri tarady. Shabýyl saldarynan aýyr jaralanǵan kishkentaı qyz qaza tapty. Palestına densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, 7 qazannan beri Izraıl armııasy medıtsına mekemelerine 80 shabýyl jasaǵan.

21 naýryzda Izraıl áskeri onkologııalyq naýqastarǵa arnalǵan Túrik-Palestına dostyǵy aýrýhanasyn jarylǵyshpen jaramsyz etti.

23 naýryzda Gaza sektorynyń ońtústigindegi Rafah aýdanynda Izraıl áskeri jedel járdem kóligin izdeýge shyqqan medıtsınalyq jáne gýmanıtarlyq toptarǵa shabýyl jasady. Keıin palestınalyq medıtsına qyzmetkerleri 8 dáriger, 6 gýmanıtarlyq qyzmetker jáne bir BUU qyzmetkeriniń máıitterin jáne olardyń kólikterin jerge kómilip jatqan kúıinde tapty.

Izraıl áskeri bul toptardyń qarapaıym kıimdegi sarbazdarǵa arnaıy belgilersiz jaqyndaǵanyn aıtyp, olardy nysanaǵa alǵanyn málimdedi. Alaıda keıin telefon jazbalarynan bul kólikterdiń jedel járdem ekenin kórsetetin sırena men jaryqtar qosýly bolǵany, al paramedıkter arnaıy forma kıgeni anyqtaldy. Osydan keıin Izraıl armııasy málimdemesin ózgertip, tergeý bastalǵanyn habarlady. Palestına Qyzyl Jarty Aıy bul oqıǵany tekserý úshin halyqaralyq táýelsiz komıssııa qurýǵa shaqyrdy.

Eske sala keteıik, buǵan deıin BUU sońǵy 18 aıda Gaza eń aýyr gýmanıtarlyq jaǵdaıǵa tap bolǵanyn málimdegen bolatyn.