Ǵalymdar: Azııadaǵy eń iri qalalar teńiz deńgeıi kóterilýinen sý astynda qalýy múmkin

GONKONG. QazAqparat - Klımattyń ózgerýi men tabıǵı muhıt aýytqýlarynyń áserin zertteıtin jańa zertteýge sáıkes, 2100 jylǵa qaraı Azııanyń keıbir iri qalalary teńiz deńgeıiniń kóterilýinen sý astynda qalýy múmkin. Muhıt temperatýrasynyń kóterilýine jáne buryn-sońdy bolmaǵan muz erýine baılanysty teńiz deńgeıi qazirdiń ózinde kóterilip jatyr, dep habarlaıdy QazAqparat CNN-ge silteme jasap.

Al Nature Climate Change jýrnaly onyń saldary mıllıondaǵan adamdar úshin qanshalyqty aýyr bolatyny týraly eskertýler usynady.

Jaǵalaýdaǵy Azııanyń kóptegen megapolısteri qazirdiń ózinde sý basý qaýpinde bolǵanymen, zertteý kórsetkendeı, aldyńǵy taldaýlar tabıǵı muhıt aýytqýlarynan týyndaǵan teńiz deńgeıiniń kóterilý jáne sý basý qaýpin jete baǵalamaǵan. Mysaly, Fılıppın astanasy Manılada tek klımattyń ózgerýine baılanysty kelesi ǵasyrda jaǵalaýdaǵy sý tasqyny burynǵyǵa qaraǵanda 18 ese jıi bolady dep boljanýda.

Frantsııanyń Ulttyq ǵylymı zertteýler ortalyǵy (CNRS), La-Roshel ýnıversıteti jáne AQSh Atmosferalyq zertteýlerdiń ulttyq ortalyǵy (NCAR) ǵalymdarynyń zertteýi Taıland astanasy Bangkok, Vetnamdaǵy Hoshımın qalasyn anyqtady. Sonymen qatar Mıanmadaǵy ıAngon, ásirese Úndistandaǵy Chennaı men Kalkýta, Tynyq muhıtynyń batys tropıktik araldary men Úndi muhıtynyń batysy óte qaýipti.

Zertteýge sáıkes AQSh pen Avstralııanyń batys jaǵalaýyndaǵy teńiz deńgeıi de kóteriledi.

Tek Azııanyń astanalyq aýdandarynda teńiz deńgeıiniń kútilgennen joǵary kóterilýinen 50 mıllıonnan astam adam zardap shegýi múmkin, onyń 30 mıllıonǵa jýyǵy Úndistanda turady.

Bangkokta keminde 11 mıllıon adam, Hoshımınde 9 mıllıonnan astam, ıAngonda 5,6 mıllıondaı adam turady.

Teńiz deńgeıiniń mundaı ózgerisi HHІ ǵasyrdyń sońyna deıin bolýy ekitalaı. Degenmen, parnıktik gazdar shyǵaryndylarynyń jyldamdyǵy arta tússe, qaýip kúsheıe beredi, dep eskertedi zertteý avtorlary.

NCAR habarlamasyna sáıkes, zertteý El-Nıno sııaqty tabıǵı qubylystar, Batys Tynyq muhıtynyń, Avstralııanyń jáne Azııanyń kóp bóligin ádettegiden jylyraq ustaıtyny belgili aýa raıy qubylysy kútiletin kóterilýdi kúsheıtýi múmkin ekenin anyqtady. Klımatqa baılanysty teńiz deńgeıi. 20-30%-ǵa ózgeredi, bul da tótenshe sý basý qaýpin arttyrady.

Klımattyń ózgerýi Azııa-Tynyq muhıty aımaǵynda ótken jyly buryn-sońdy bolmaǵan tótenshe sý tasqynyn týdyrdy.

Eýropalyq Odaqtyń klımattyq qyzmeti málimetinshe, Kopernık taldaýy 2022 jyldy «klımattyń ekstremaldy jyly» dep sıpattaıdy, onyń ishinde Pákistandaǵy ólimge ákeletin sý tasqyny men Avstralııadaǵy keń taralǵan sý tasqyny asa qaýipti.

Sonymen qatar, muhıt temperatýrasy buryn-sońdy tirkelgen eń ystyq jáne odan ári kóteriledi dep kútilýde.

Ulttyq muhıt jáne atmosferalyq basqarmanyń qańtardaǵy esebinde muhıt temperatýrasy ótken jyly barlyq rekordtardy jańartyp, 2021 jyly ornatylǵan aldyńǵy rekordtan asyp tústi.

Sońǵy tórt jyl muhıttar úshin rekordtyq eń jyly bolǵany atap ótildi.

«Ókinishke oraı, biz 2023 jyl shyn máninde 2022 jylǵa qaraǵanda jyly bolady dep boljap otyrmyz», - dedi NASA klımat ǵalymy Gevın Shmıdt qańtarda.