Ǵalym Pavlodardyń keıbir aýyldarynda shybyn-shirkeıdiń ne sebepti qaptap ketkenin túsindirdi
PAVLODAR. KAZINFORM — Bıologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Qanat Ahmetov óńirdegi shybyn-shirkeıge qarsy kúrestiń jaıyn jaqsy biletin mamannyń biri. Ǵalymnyń aqyl-keńes berýimen jyl saıyn arnaıy mamandar toby áýeli zertteý jumysyn júrgizip, odan soń óńdeý sharalaryna kirisedi.
Qanat Ahmetov Ertis ózeniniń tómengi aǵysyndaǵy aýyldarda shybyn-shirkeıdiń nege qujynaı bastaǵanyn bylaı túsindirdi.
— Ózen aǵysynyń profıli, ıaǵnı taralý aýqymy degen bar. Ertis ózeninde aǵynnyń taralý jyldamdyǵy ár jerde ártúrli keledi. Aǵystarda shógindi jer jynystary bar. Olardyń ózi qumdy jáne sazdy shógin bolyp bólinedi. Sazdy shóginder az. Kóktemde elimizdiń shyǵysynan sý bosatylǵanda ekpindi aǵyn osy shóginderdi jýyp ótedi. Pavlodar oblysyndaǵydaı jaıylmaly alqaptar ózenniń joǵary bóliginde ornalasqan Abaı oblysynda da, tómengi aǵystaǵy Reseı jerinde de joq. Kóktemgi mol sý — bizdiń jerimizdiń berekesi. Biraq bul jaǵdaıdyń ekinshi teris faktory bar. Jańaǵy shógindilerdiń barlyǵy jýylyp, onda jasyrynǵan túrli jándikterdiń jumyrtqalary men dernásilderi tómen jaqqa aǵa beredi. Geografııalyq turǵydan alǵanda Pavlodar qalasy Aqtoǵaı, Tereńkól, Ertis, Jelezın aýdandarynan joǵaryraq ornalasqan. Joǵary jaqtan jyljyǵan shógindilerdiń barlyǵy atalǵan aýdandardaǵy jaıylmalarǵa aǵyp barady. Al jaıylmadaǵy sý únemi qozǵalysta turady, ıaǵnı baıaý aǵys saqtalady. Álgindeı taıaz jerlerde kún ysyǵanda shybyn-shirkeıdiń dernásilderi jyldam damyp, qanattanyp ketedi. Ásirese, shirkeıdiń dernásilderine damý úshin baıaý aǵys asa qajet. Sondyqtan bul tórt aýdanda kún ysyǵanda qansorǵysh jándikterdiń dúrk etip kóterilýi zańdylyq, — deıdi ol.
Onyń sózinshe, shybyn-shirkeıdiń barlyǵyn joıyp jiberý degen uǵym bolmaýy kerek. Eger olardyń popýlıatsııasyn joıý múmkin bolǵannyń ózinde jándikterdiń ornyna basqa qansorǵyshtar keler edi. Mal-janǵa jaýdaı tıetin shirkeıdiń dernásilderin ýaqtyly ýlaý úshin bıyl 9 sáýirden Ertis ózeniniń Túlki, Qaratal, Qaratún jáne taǵy basqa saǵalaryna bıologııalyq preparattar quıyla bastaǵan. Osynyń nátıjesinde shirkeılerdiń sanyn aıtarlyqtaı azaıtý múmkin bolǵan. Halyqaralyq standarttar boıynsha, eger ýlaý is-sharalary arqyly shybyn-shirkeıdiń sanyn 80 paıyzǵa azaıtý múmkin bolsa, ol nátıjeli degen sóz. Dezınsektsııalyq jumys oıdaǵydaı júrip jatqanyn bildiredi.
— Ǵylymı toptyń aqyl-keńesimen áreket etip jatqan merdiger kompanııa aıtarlyqtaı jumys júrgizip otyr. Máskeýdegi dezınfektologııa ınstıtýty ázirlegen ádis-tásilderdiń nátıjesi kóńilden shyǵady. Aǵyndy sýlarda bıologııalyq preparattar ǵana qoldanylady. Dáriniń sý janýarlary dúnıesine eshqandaı teris áseri joq. Tek qansorǵysh jándikter onymen qorektense, qorektik júıesi buzylyp, aýyryp óledi. Al tiri qalǵan 20 paıyzy — ózenniń tómengi aǵysyndaǵy eldi mekenderdi mazalap turǵan shirkeıler sol. Olarǵa qarsy barerlik, ıaǵnı hımııalyq preparattar sebiledi. Óńdeý jumystary kún saıyn úzbeı júrgizilip jatyr. Shybyn-shirkeıdiń kóptigi elimizde mynadaı standartpen esepteledi: eger 20 mınýt ishinde adamnyń ashyq turǵan dene bólikterine (bas, bet, moıyn, qol, bilek) 10-15 shybyn kelip qonsa, tómengi belgiler dep qabyldanady. Al 25-30-ǵa jetse, onda sany shamadan kóp degendi bildiredi 2006-2007 jyldary oblysta bir detsımetr aýmaqta shirkeıdiń 6 myń danaǵa deıin dernásili kezdesetin. Óńdeý jumystary jyl saıyn júıeli júrgizilip kele jatqanynyń nátıjesi bolýy kerek, qazir bul norma 900-1000 danaǵa deıin tómendegen. Kólemin 6-7 esege azaıttyq. Buryn tek óńdeý sharalary Pavlodar qalasynda ǵana júrgizilse, 2017 jyldan bastap bizdiń aqyl-keńesimizben ózen boıyndaǵy barlyq eldi mekendi qamtyp keledi. Zertteý tobynyń ókilderi ár aýdanda bar, — dep qosty ǵalym.
Mamandar shirkeı men sary masanyń belsendiligi maýsym aıynyń ekinshi jartysynan bastap báseńdeıtinin aıtady. Deıturǵanmen jekelegen jerlerde óńdeý jumystary jalǵasa beredi. Mysal úshin byltyr Pavlodarda shybyn-shirkeıge qarsy ýlaý jumystary shildeniń ortasyna deıin jalǵasqan edi.
Eske sala keteıik, Pavlodarda aýyl turǵyndaryn sary masa men shirkeı talap jatyr.