Frantsýz sarapshysy Eýropa aldynda turǵan basty qaýipti atady

ASTANA.KAZINFORM — Qazaqstan halqy Assambleıasynyń delegatsııasy Parıjge bardy, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń tilshisi. 

 Beısenbi kúni qazaqstandyqtar «Choiseul» geostrategııalyq zertteýler jónindegi bedeldi ınstıtýttyń keńesshisi Per Verlıkpen kezdesti. Ol suhbatynda Qazaqstan týraly baıandamasy men Eýropanyń sońǵy kezdegi qıyndyqtary týraly aıtty.

— Per, siz: «Qazaqstan: ortasha derjava, jasalyp jatqan alyp el» («Qazaqstan: puissance moyenne, géant en devenir») baıandamas avtorynyń birisiz. Osy týraly tolyǵyraq aıtyp bere alasyz ba?

— Rasynda da, ótken jyly Shýazel ınstıtýty Qazaqstan Orta derjava jáne damyp kele jatqan alpaýyt memleket retindegi strategııalyq baıandamasyn jarııalady.

Jáne bul jazba bizge birneshe mańyzdy qorytyndy jasaýǵa múmkindik berdi. Birinshisi, árıne, Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy sheshýshi róline, úlken halyqaralyq jáne saıası dınamıkanyń ortalyǵynda, qandaı da bir jolmen Shyǵys pen Batys arasyndaǵy álem toǵysqan jerine toqtalý.

Árıne, biz adamdarǵa osy mańyzdy róldi jáne Qazaqstannyń álemder arasyndaǵy qarym-qatynasta logıstıkalyq jáne saıası turǵydan sheshýshi ról atqaratynyn eske salǵymyz keldi.

Jasalǵan ekinshi qorytyndy Qazaqstannyń Eýropamen, atap aıtqanda Frantsııamen ekonomıkalyq baılanystaryn eske túsirý, sıpattaý jáne alǵa jyljý boldy.

Qazir Qazaqstannyń qarqyndy ózgeristerdi bastan keshirip, mańyzdy ekonomıkalyq jáne saıası reformalar júrgizilip jatqany belgili. Osynyń barlyǵy barǵan saıyn tartymdy bıznes-ortany qurýǵa jáne Frantsııamen ekonomıkalyq qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa múmkindik beredi.

Sonymen qatar, Frantsııa kólik, energetıka jáne agroazyq-túlik salalarynda Qazaqstandaǵy jetekshi halyqaralyq ınvestorlardyń biri. Baıandamada bizdiń taldaǵymyz kelgeni osy.

Úshinshi element, árıne, qazaqstandyq dıplomatııa. Negizgi jahandyq básekelestikten qutylǵysy keletin jáne kóp vektorly dıplomatııanyń paıdasyna shyn máninde táýelsiz oıynshy bolǵysy keletin turaqtandyrýshy kúsh retinde.

Bul, árıne, Qazaqstan úshin, ásirese, qorshaǵan ortany qorǵaý salasyndaǵy yntymaqtastyq, sondaı-aq beıbitshilik jolyndaǵy ortaq kúsh-jiger máseleleri boıynsha ózekti taqyryp.

Sondyqtan biz osy elementterdiń barlyǵyn taǵy bir strategııaǵa biriktirgimiz keldi, onyń maqsaty saıasatkerlerdi shabyttandyrý, olarǵa Qazaqstan jaıyn uǵý úshin materıal berý jáne bolashaqta ony jaqsyraq baǵdarlaý. Ekonomıkalyq, mádenı jáne dıplomatııalyq yntymaqtastyq turǵysynan da.

— Álemdegi qazirgi jaǵdaı jyldam ózgerýde, eger buryn Eýropalyq Odaq AQSh-tyń seriktesi bolsa, Donald Tramptyń kelýimen transatlantıkalyq qatynastar ózgeriske ushyrady. Sizdiń oıyńyzsha, EO álemde qandaı jańa seriktester izdeıdi?

— Biz búginde odaqtardyń sátsizdigi men jańa saıası jáne halyqaralyq oqıǵalardyń saldarynan tolyǵymen joıylyp bara jatqan bytyrańqy álemde ómir súrip jatyrmyz dep senimmen aıtýǵa bolady.

Meniń oıymsha, sońǵy birneshe aı Eýropalyq Odaq úshin jáne ásirese Frantsııa úshin oıaný, strategııalyq oıaný ýaqyty boldy. Birneshe jyl boıy biz EO-nyń strategııalyq avtonomııasyn qalpyna keltirýdiń mańyzdylyǵy týraly aıtyp kelemiz.

Osy ýaqytqa deıin qanshama baıandamalar, málimdemeler boldy, endi sózden iske kóshetin kez kelgenin kórip otyrmyz. Jáne Eýropalyq Odaq úshin naǵyz saıası, geosaıası oıanýdy júzege asyrý, onyń naǵyz «jetilgen dáýirge» enýi bolar edi.

Eýropalyq Odaq beıbit ýaqytta qurylǵan, sondyqtan kez kelgen jaǵdaıda 21 ǵasyrda oryn alǵan túrli saıası oqıǵalardan keıin beıbitshilikti nyǵaıtý úshin qurylǵan. Sondyqtan EO-nyń qorǵanys, qarý-jaraq jáne t. b. týraly aıtýy mindetti túrde tabıǵı ádet emes.

Biraq sońǵy birneshe aı bizge alǵa jyljý kerektigin eske saldy. Bizdiń qorǵanys qabiletimiz qorǵaýǵa kúsh salýymyzda. Bul EO aıasyndaǵy ishki qarym-qatynastarymyzdy úılestirýdi, múshe memleketter arasyndaǵy qarym-qatynastardy úılestirýdi jáne qorǵanys tehnologııalary salasyndaǵy ortaq ónerkásiptik bazany nyǵaıtýdy bildiredi. Sondyqtan munyń bári, meniń oıymsha, shynymen de strategııalyq oıaný.

— Meniń oıymsha, biz eýropalyqtar úshin de mańyzdy dep sanalatyn ekinshi másele, eski geosaıası odaqtar búgin, 2025 jyly jáne odan keıin de ústemdik etpeýi múmkin be?

Bizge eýropalyqtarǵa qajeti — naǵyz eýropalyq egemendik, avtonomııa, amerıkalyq kórshimizden nemese álemdegi basqa derjavalardan eýropalyq táýelsizdik qurý.

Bul alıanstardy qaıta anyqtaýdy, basqa aımaqtyq seriktesterge shynaıy qol jetkizýdi bildiredi.

Jaqynda ǵana Ortalyq Azııanyń halyqaralyq dınamıkadaǵy róli týraly sóz boldy. Bul jahandyq tepe-teńdikter qaıta qaralý ústinde bolǵandyqtan, durysyraq. Bul da eýropalyqtardyń tańdaý múmkindigi bar degendi bildiredi. Ádette, jahandyq júıede absolıýtti táýelsiz bolý keıde qıyn.

Sondyqtan biz geosaıasattaǵy burynǵy baılanystarymyzdy qaıta qarastyramyz. Biz olardy buzǵan kezde jáne Eýropalyq Odaqtyń naqty egemendigin qurǵymyz kelgende ǵana ózgerister paıda bolady. Bul, shynynda da, búginde biz eýropalyqtardyń aldynda turǵan synaq.