Frantsııadaǵy saıası daǵdarys: bılik pen qoǵam arasyndaǵy teńsizdik tereńdedi
ASTANA. KAZINFORM – Sebasten Lekornıý Frantsııa premer-mınıstrligine 9 qyrkúıekte taǵaıyndalǵanymen, 27 kúnnen keıin, ıaǵnı 6 qazanda otstavkaǵa ketýge májbúr boldy. Bul oqıǵa bıliktiń turaqtylyǵyna qatysty kúmándi kúsheıtti.
Prezıdent Emmanıýel Makron Lekornıýge memleket turaqtylyǵyn qalpyna keltirý josparyn daıyndaýǵa eki kún berdi. Biraq bul sheshim de halyq senimin qalpyna keltire almady. Júrgizilgen saýalnamaǵa qaraǵanda, frantsýzdardyń 75%-y premerdiń otstavkasyn qoldaǵan.
Endi el basshysy parlamenttik fraktsııalardyń jetekshilerimen jańa ymyraǵa kelýge tyrysatyn jańa premer-mınıstr izdeýge májbúr. Biraq bul máseleniń sheshimi burynǵydan qıyn bolmaq, óıtkeni premerler otstavkaǵa ketken saıyn partııalar jetekshileriniń ustanymdary nyǵaıa túsken.
— Taktıkalyq turǵydan alǵanda, bul jańa bıýdjetti qabyldaý qajettiligine baılanysty. Ony qysqartý úshin aıtarlyqtaı aýyr qadamdar jasalýy kerek. Mundaı jaǵdaıda solshyl, ońshyl jáne ortalyq kóshbasshylarynyń kelisimge kelýi qıyndaı túspek, sebebi qysqartýlar kimniń esebinen júzege asady degen suraq týyndaıdy.
Sonymen qatar Frantsııadaǵy saıası kúshter úshin 2027 jyly ótetin prezıdenttik saılaýǵa qatysty strategııalyq másele de ózekti. Árıne, bul saılaýǵa qatysýshylardyń barlyǵy ózderine qatysty saıası partııalardyń 2025 jyly úkimet qabyldaýy tıis unamsyz sheshimder kesirinen pozıtsııalaryn álsiretip almaýy kerektigin qazirden oılanýy kerek.
Óıtkeni, burynǵy premer-mınıstr Baırý úkimeti usynǵan josparǵa sáıkes, bıýdjet shyǵystaryn 44 mlrd eýroǵa qysqartý usynylǵan. Onyń ústine, muny bıýdjettik sala qyzmetkerleriniń zeınetaqysy men jalaqysyn ındeksteýden bas tartý arqyly jasaý kózdelgen. Inflıatsııanyń ósýi jaǵdaıynda bul halyqtyń aıtarlyqtaı bóligi úshin óte aýyr sheshim bolmaq, — deıdi Kazinform halyqaralyq sholýshysy Sultan Ákimbekov.
Bıýdjet parlament daýysynsyz qabyldanýy da múmkin. Biraq, bul pýnkt kezinde basqarý tıimdiligin arttyrý úshin engizilgenimen, qazir demokratııalyq tepe-teńdikke qaýip tóndirip otyr. Halyq narazylyǵy dál osy bılik shoǵyrlanýynyń saldarynan kúsheıdi.
— Eger kelisimge qol jetkizilmese, Makron parlamentti tarata alady nemese Frantsııa Konstıtýtsııasynyń 49.3-babyna súıenýi múmkin, oǵan sáıkes úkimet bıýdjetti parlamentpen talqylamaı-aq qabyldaı alady. 2023 jyly zeınet jasyn kóterý týraly zań osylaı qabyldanǵan bolatyn. Biraq mundaı jaǵdaıda Makron ártúrli saıası kúshter arasynda jaýapkershilikti bóle almaıdy. Bul onyń ózi jaqtaıtyn saıası spektrdiń shartty ortalyǵynan prezıdenttikke túsetin kelesi kandıdattyń kandıdatýrasyn qatty álsiretedi, — deıdi sarapshy.
El ekonomıkasynyń ósimi bar bolǵany 0,6% deńgeıinde. Bıýdjet tapshylyǵy — 5,8%, bul — Eýroodaqtaǵy ruqsat etilgen shekten (3%) áldeqaıda joǵary. Bıylǵy birinshi toqsanda memlekettik qaryz ІJÓ-niń 115,6%-y, ıaǵnı 3,4 trln eýroǵa jetken.
— Tómen baǵamen resýrstardy tartýdy jalǵastyrý úshin Frantsııa qazirgi tyǵyryqtan shyǵý úrdisin kórsetýi kerek. Biraq naryqtar birden sezinetin belgisizdik jaǵdaıynda muny isteý óte qıyn. Osy qyrkúıekte Fitch Frantsııanyń reıtıngin AA-dan A±ǵa deıin tómendetti, bul el úshin qaryz alýdy qymbattatady, — deıdi S. Ákimbekov.
Frantsııa bıliginiń aldyndaǵy basty mindet — qoǵammen jańa áleýmettik kelisim ornatý. Bılik pen oppozıtsııa arasyndaǵy dıalog pen ózara ymyra eldi turaqtylyqqa qaıta ákelýdiń jalǵyz joly bolyp tur. Áıtpese, búgingi daǵdarys tek ishki emes, eýropalyq demokratııanyń da álsiz tusyn kórsetetin mysalǵa aınalýy yqtımal.
Aıta ketsek, kúni keshe Elıseı saraıy jańa saılaý ótkizilýi múmkin degen boljamdy joqqa shyǵaryp, Emmanýel Makron eldiń jańa premer-mınıstrin 48 saǵat ishinde taǵaıyndaıtynyn málimdedi.
Kamıla Múlik