Frantsııa oqýshy qyzdarǵa oranýǵa tyıym saldy: Eýropanyń basqa elderinde qandaı shekteýler bar
2004 jyldan bastap elde memlekettik mektepte oqıtyndardyń dinı kózqarasyn «aıqyn» bildiretin kıim nemese atrıbýttar kııýge tyıym salatyn zań bar.
Alaıda, osy ýaqytqa deıin abaııaǵa tyıym salynbaǵan. Keıbireýler arab halattary dinı sımvol emes, jaı ǵana sándi kıim dep sanaıdy.
Eýropadaǵy kámeletke tolmaǵandar úshin «dress-kod» qandaı? Jas nemister nemese aǵylshyndar mektepte musylman oramalyn, taqııa, kıpý nemese sıkh bas kıimin kııýine bola ma, álde zaıyrly eldiń zańy buǵan tyıym sala ma?
Anglııa
Anglııada mektep formasy saıasatyn árbir jeke oqý orny anyqtaıdy. Alaıda, olardyń erejeleri din men senimge, etnıkalyq jáne genderlik sáıkestikke jáne fızıkalyq qabiletke negizdelgen kemsitýmen kúresýge arnalǵan Adam quqyqtary jáne Teńdik týraly zańǵa sáıkes kelýi kerek.
Mysaly, musylman qyzynyń hıdjab kııýine tyıym salý nemese belgili bir ult ókilderine qatysty shash úlgisine tyıym salý kemsitý dep sanalýy múmkin.
Sonymen qatar, bul erejeler mektep zańynyń basqa erejelerimen sáıkestendirilýi múmkin. Bir sózben aıtqanda, absolıýtti tyıym joq jáne oqýshylar shekteýlerge jeke jaǵdaıda qarsylyq bildire alady.
2021 jyly Londondaǵy Pimlico akademııasynyń dırektory oqýshylardyń kıim saıasatyna qatysty qatań shekteýlerinen keıin jappaı ereýilder týyndap, qyzmetinen ketýge májbúr boldy.
Ol túrli-tústi hıdjab pen afro shash úlgisine tyıym salǵan. Mekeme basshysy násilshildik tanytty dep aıyptaldy.
Germanııa
Germanııada da dinı kıim kııý máselesi áli kúnge deıin daý týdyryp, keıde sot protsesterine alyp keledi.
2015 jyldan bastap Germanııanyń jekelegen aımaqtary oqý oryndarynda dinı rámizderdi nemese kıimderdi kııýge ruqsat berý nemese tyıym salýdy derbes sheshý quqyǵyn aldy.
Bul qaı aımaqta oqıtynyńyzǵa nemese sabaq beretinińizge baılanysty ártúrli erejeler qoldanylatynyn bildiredi.
Keı jerlerde hıdjab kııýge tyıym salynsa, taǵy bir jerde bet pen shashtyń kórinýin talap etý sııaqty keıbir shekteýlermen ruqsat etilgen.
2020 jyldyń qańtarynda Gambýrg soty 16 jastaǵy stýdentke sabaqta nıkab kııýge ruqsat berdi. Bul kıim búkil bas pen betti jaýyp, tek kózdi ashyq qaldyrady.
Bılik nıkab kııý oqýshynyń muǵalimdermen jáne basqa stýdenttermen tolyq til tabysa almaıtynyn aıtty, biraq sot olaı emes dep sheshti.
Italııa
Bılik basyna ásire ońshyl popýlıstik úkimet kelgenimen, elde mektepterde dinı kıim kııý týraly pikirtalas az qozǵalady.
Óıtkeni, kóptegen ıtalııalyq mektepterde sabaq beretin monahtar bastaryn jaýyp júrgende, oqýshylarǵa dinı sebeptermen kııýge bolatyn hıdjab pen oramalǵa tyıym salý týraly aıtý múlde durys bolmas edi.
2011 jyly Eýropalyq Adam quqyqtary jónindegi sot ıtalııalyq mektepterdiń barlyq jerinde úlken krestterdiń ilinip turýy «bilim berý protsesin bildirmeıdi» dep sheshti.
Іs jalpy bilim beretin mektepterdiń qabyrǵalarynda hrıstıan rámizderiniń ilinip turýy basqa konfessııalarǵa qatysty ınklıýzıvti emes degen shaǵymdardan keıin sotqa berildi. Sot Italııa memleketiniń mundaı saıasatqa quqyǵy bar dep eseptedi.
Kosovo
Halqynyń basym bóligin musylmandar quraıtyn Kosovoda 2010 jyldan beri musylmandardyń oramal taǵýyna tyıym salynǵan.
Balqan elindegi ıslam birlestikteri ony kemsitýshilik dep atap, zańdy joıýdy únemi talap etedi.
Shotlandııa
Shotlandııadaǵy bastaýysh jáne orta mektepterdiń oqýshylary ádette sabaqqa belgili bir formany kıedi, syrtqy kelbetke qoıylatyn talaptardy, onyń ishinde shalbardyń, ıýbka men jeıdeniń túsi men stılin oqý oryndary ózderi belgileıdi.
Shotlandııa úkimetiniń ókilderi bılik «mektepterdegi dinı kıimge shekteý qoımaıtynyn» málimdedi.
Ispanııa
Ispanııada ár aımaq bilimge qatysty óz betinshe sheshim qabyldaı alady. Eger aımaqtyq erejeler joq bolsa, onda mektepter óz avtonomııasy sheginde kıim úlgisin belgileıdi. Sondyqtan keıbir mektepterde musylmandarǵa oramal taǵýǵa ruqsat etilse, basqalarynda ruqsat etilmeıdi.
Sonymen birge patshalyq mektepterinde qabyrǵalardan krestter alynyp tastaldy.
2010 jylǵy Dinı erkindik týraly zańda: «Tarıhı, kórkemdik, sáýlettik nemese mádenı qundylyǵy barlardan basqa, qoǵamdyq oryndarda dinı rámizderdi kórsetýge bolmaıdy» delingen.
Shvetsııa
Ótken jyldyń sońynda Shvetsııanyń Joǵarǵy ákimshilik soty jergilikti bıliktiń oramal taǵýǵa nemese basqa da dinı buıymdardy kııýge tyıym salýǵa zańdy múmkindigi joq degen sheshim shyǵarǵan.
Sot qoldanystaǵy zańdar stýdentterdiń dinı kózqarastaryn bildirý quqyǵyn qorǵaıtynyn anyqtady.
Eki mýnıtsıpalıtet altynshy synypqa deıin balabaqshalar men mektepterde musylmandardyń oramal taǵýyna tyıym salý týraly sheshim qabyldaǵanda úlken daý týdy.
Shvetsııa parlamenti de mundaı usynystardy qabyldamady: konstıtýtsııalyq komıtet adamdardyń qoǵamdyq oryndarda bastaryn jabýǵa tyıym salatyn jańa zań qabyldaýǵa negiz tappady.
Shvetsııa ádilet mınıstri sol kezde «Oramal taǵý quqyǵyn shekteý - sóz bostandyǵyn shekteý bolyp sanalatynyn» aıtty.