Eýrodepýtat Tomash Froılıh: Eýropada bári birdeı Qazaqstannyń mańyzyn túsine bermeıdi
ASTANA. KAZINFORM – Germanııadan saılanǵan Eýroparlament depýtaty Tomash Froılıh Kazinform agenttiginiń tilshisine suhbat berip, Qazaqstan men Eýropalyq odaq arasyndaǵy áriptestiktiń mańyzy, saıası reformalar men eldiń aımaqtyq róli týraly pikirin bildirdi.
— Bıyl Qazaqstan men Eýroodaq arasyndaǵy Keńeıtilgen áriptestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıylǵanyna 10 jyl toldy. Qazirgi saıası jáne ekonomıkalyq ózara is-qımyldy, sondaı-aq parlamentaralyq seriktestikti qalaı baǵalaısyz?
— 2015 jylǵy jeltoqsanda erkin saýda týraly kelisim (EPCA) kúshine engennen beri EO men Qazaqstan arasyndaǵy saıası jáne ekonomıkalyq yntymaqtastyq aıtarlyqtaı tereńdedi. Eýroodaq búginde Qazaqstannyń basty saýda jáne ınvestıtsııalyq seriktesine aınaldy, eldiń jalpy saýda aınalymynyń shamamen 40 paıyzy EO úlesine tıesili.
Men múshe bolyp otyrǵan Eýroparlament pen Ortalyq Azııa elderimen baılanys jónindegi delegatsııa sheńberindegi parlamentaralyq ózara is-qımyl óte jemisti jáne ózara senimge negizdelgen. Qazaqstannyń basqa memlekettik organdarymen baılanystar da joǵary deńgeıde jáne turaqty damýda.
Árıne, Eýropadaǵy keıbir saıasatkerler men sarapshylar Qazaqstannyń Eýropa úshin strategııalyq mańyzyn tolyq sezine qoıǵan joq. Alaıda bul túsinik tez qalyptasyp keledi. EO sońǵy bastamalary arqyly Qazaqstanmen túrli salada berik ári uzaqmerzimdi seriktestik ornatýǵa nıetti ekenin resmı túrde rastady. Bul turǵyda Eýroparlamenttegi «Egemen ulttar Eýropasy» (ESN) fraktsııasy yntymaqtastyqty ilgeriletýde belsendi ról atqaryp otyr.
Azııanyń júregindegi tarıhı Jibek joly boıyndaǵy elder Eýropa úshin birneshe ǵasyr burynǵy óz mańyzyn qaıta qalpyna keltirip jatyr. Bul jańa qurlyqaralyq baılanys bárimiz úshin paıdaly bolmaq.
— Qazaqstandaǵy saıası jáne konstıtýtsııalyq reformalar týraly ne aıtar edińiz? Eldiń 2027 jyly bir palataly parlamentke kóshý josparyna qalaı qaraısyz?
— Men, árıne, Qazaqstannyń ishki saıasatyna baǵa berýdi ózime mindet etpeımin. Degenmen sońǵy jyldardaǵy ózgeristerge syrt kózben qaraǵanda, eldiń damý baǵyty óte oń dep aıtar edim.
Qazaqstan kúrdeli geosaıası jaǵdaıda turaqtylyq pen pragmatızmniń úlgisin kórsetip otyr, jaqsy ekonomıkalyq kórsetkishterge qol jetkizýde jáne aımaqta turaqtylyqtyń tiregine aınaldy. Bul kórshiles elderge de oń áser etip, búkil Ortalyq Azııa óńiriniń ósip kele jatqan áleýetine álem nazaryn aýdardy.
Naqty reformalarǵa kelsek, Germanııada da is júzinde bir palataly parlament jumys isteıdi jáne bul júıe óz tıimdiligin dáleldegen. Eger Qazaqstan osy joldy tańdasa, uqsas oń nátıjelerge qol jetkizýi ábden múmkin. Men sizderge ınstıtýttardy jańǵyrtý men tıimdi basqarý jolynda sáttilik tileımin. Brıýssel tájirıbesinen bilemin – shamadan tys bıýrokratııa men qurylymdardyń kóptigi basqarýdy qıyndatady.
— 25 qazanda Qazaqstan Egemendik deklaratsııasynyń qabyldanǵanyna 35 jyl tolýyn atap ótti. Qazaq halqyna qandaı tilegińiz bar?
— Meniń Ortalyq Azııaǵa, ásirese Qazaqstanǵa jasaǵan saparlarym erekshe áser qaldyrdy. Sizderdiń elderińiz úlgi tutarlyq damý kezeńin bastan ótkerip jatyr, bul ózge óńirler úshin de paıdaly tájirıbe bola alady.
Qazaqstan – aımaqtaǵy eń qýatty ekonomıkasy bar, halyqaralyq bedeli joǵary el, sondyqtan ol búkil Ortalyq Azııa úshin baǵyt-baǵdar berýshi memleket sanalady.
Men sizderge sońǵy jyldardaǵydaı kópvektorly dıplomatııany, joǵary ekonomıkalyq serpindi jáne saıası turaqtylyqty saqtaı otyryp, osy jolmen tabandy júrýdi tileımin.
Qazaqstan egemendigin óz azamattarynyń ıgiligi úshin tıimdi paıdalanyp, Eýropalyq odaqpen yntymaqtastyqty odan ári damytady dep senemin. Óz tarapymnan men Eýroparlamentte Qazaqstan men EO arasyndaǵy senimdi jáne syndarly seriktestikti tereńdetý jolynda qoldaý bildiremin.
— Áńgimeńizge rahmet!