Esh jaýǵa berilmeımiz, Otanymyzdy satpaımyz degen sezim osy Uly Jeńiske ıtermeledi - soǵys ardageri Ǵ. Jumatuly
Osy aıdar aıasynda Baıanaýyl aýdanynda dúnıege kelgen, Uly Otan soǵysynyń ardageri Ǵabbas Jumatulynyń erligi jaıynda baıandamaqpyz.
Soǵystyń alǵashqy kúnderi jaýdyń ekpindi shabýylyna maýsymnyń 22-sinen shildeniń 20-syna deıin tótep bergen Brest qamalynda úsh myńnan astam jas qazaqstandyq ofıtserler men jaýyngerler bolǵan. Sol qamaldy erlikpen qorǵaǵan otandastarymyzdan búgingi kúni Ǵabbas Jumatuly men Ábdirazaq Mámıev qana tiri.
1940 jyly Almatynyń taý-ken ınstıtýtynyń geologııalyq barlaý fakýltetinde bilim alyp jatqan Ǵ. Jumatuly azamattyq boryshyn óteý úshin qyzyl ásker qataryna alynady.
Ol áskerı boryshyn Brest qamalynda ótep, alǵashqy urysty da sol jerde basynan ótkizgen. «Sol kezde birge barǵan dostarymdy aıtsam, Faızolla Turymov, Mámı Ábdirazaq, Turar Satybaldın jáne taǵy basqa dostarym boldy. «Áskerı mindetimizdiń merzimi aıaqtalyp 1941 jylǵy maýsymnyń 22-si kúni saǵat 10-da úıge qaıtýymyz kerek bolǵan, biraq ta tańǵy saǵat tórtter shamasynda soǵys bastalyp ketti», - dep ardager soǵystyń alǵashqy sátterin esine alady.
Ǵabbas Jumatuly qyzmet etetin 6-atqyshtar dıvızııasyndaǵy 204-shi artıllerııalyq polktiń jaýyngerleri sol bir tańda tátti uıqyda jatqan edi. Olardy naızaǵaıdaı jarqyldap, kúndeı kúrkireı shyqqan zeńbirek úni aıaqtarynan tik turǵyzǵan.
Nemis fashısteriniń alǵashqy soqqysyn Brest qamalynyń syrtqy ońtústik qaptalynda qarsy alǵan jaýynger soǵystyń alǵashqy kúninen sońyna deıin shaıqasyp ótedi.
Ardager soǵystaǵy jaýyngerlerdiń qaısysy bolmasyn óziniń Otan aldyndaǵy áskerı mindetin adal, abyroımen oryndaǵanyn aıtady.
«Soǵystyń alǵashqy kúnderi rasymen de qınaldyq, óıtkeni jaý óte jaqsy daıyndalyp kelgendikten kúshi basym edi. Soǵan qaramaı bizdiń 204-shi polk Brest garnızonynyń bir quramy esebinde alǵashqy shepte jaýdyń soqqysyna shama kelgenshe qarsy turdy. Óz bekinisimizdi bir aptadan asa ýaqyt qorǵadyq. Biraq oq, snarıad taýsylyp, qorshaýda qaldyq. Aqyr aıaǵy sheginýge májbúr bolyp, orman arasyna kirdik. Ol kezde áskerı tehnıka da tapshy edi. Nemisterdiń bizdiń jaıaý áskerdi ushaqpen qýyp júrip atqylaǵan kezderi de boldy, 1200 adamnan tek 49-y ǵana aman qaldy sol kezde», deıdi Ǵ. Jumatuly.
Sondaı-aq ol ár jaýyngerdiń kókeıinde qarsy shyqqan jaýdyń betin qaıtaryp, Otandy, jerimizdi aman saqtap qalý mindeti turǵandyǵyn aıtady. «Sol ýaqyttaǵy tárbıe de sondaı boldy ǵoı, áskerde de solaı úıretti. Esh jaýǵa berilmeımiz, Otanymyzdy satpaımyz degen sezim osy Uly Jeńiske ıtermeledi. Aldymyzda tek Jeńý kerek degen maqsat boldy», deıdi ardager.
Ǵ. Jumatuly keıinnen 530 polktiń quramyna alynyp Máskeýdi qorǵaýǵa atsalysady. Sonymen qatar Moldavııa, Rýmynııa, ıÝgoslavııa, soltústik Dýnaıdyń jaǵalaýlary, Vengrııa sııaqty Ońtústik Eýropa memleketterin azat etýge qatysyp, Vengrııa túbinde, ıaǵnı Býdapesht qalasynda jaraqat alady. Jeńis kúnin Venada qarsy alyp, soǵysty sol jerde aıaqtaıdy.
Elge oralǵannan keıin ol Almatydaǵy S. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń tarıh fakýltetinde bilim alyp, sol jerde 50-jyldaı ustazdyq qyzmet atqarady. Ómiriniń jartysynan kóbin osy qara shańyraqta ótkizgen ardager bul oqý ornymen baılanysyn áli de úzbegen, ár bolǵan sharaǵa qatynasyp turady. Sonymen qatar soǵys eńbek ardagerleri uıymyn da basqarýda. «Alǵashqy kezde ol uıymnyń quramynda 300-den asa adam bar edi, qazirgi kúni 17-deı ǵana ardager qaldyq», dep ómirden ótken dostaryn eske alady qart maıdanger.
Soǵysta kórsetken erligi úshin ol «Qyzyl Juldyz», Uly Otan soǵysynyń birinshi dárejeli ordenimen eki ret, ekinshi dárejelisimen bir ret marapattalady. Sonymen qatar «Altyn venok», «Dostyq», «Stalın ordeni», «Dańq ordeni», «Máskeýdi qorǵaǵany úshin», «Býdapeshti qorǵaǵany úshin» ordenderimen marapattalǵan.
1979 jyly respýblıkamyzdyń Joǵarǵy Keńesi Prezıdıýmynyń Jarlyǵy boıynsha oǵan «Qazaq SSR Joǵary mektebinde eńbek sińirgen qyzmetker» ataǵy berilip, «Respýblıka aldynda sińirgen eńbegi úshin» medali qosa tapsyrylǵan. Jastarǵa patrıottyq tárbıe berý jolynda erekshe tabystarǵa jetkeni úshin Qazaq SSR Joǵarǵy Keńesiniń Prezıdıýmynyń Jarlyǵymen Joǵarǵy Keńestiń «Qurmet Gramotasymen» marapattalady. Sondaı-aq Qazaq SSR Joǵary bilim mınıstrliginiń, Búkilodaqtyq soǵys ardagerleri komıtetiniń tarapynan Qurmet dıplomdary men gramotalarǵa ıe bolyp, Qazaqstannyń sheteldermen dostyq jáne mádenı baılanystar qoǵamy tarapynan Venger Halyq Respýblıkasynyń «Altyn alqa» medalimen marapattalǵan. 2004 jyly mamyr aıynda QR Prezıdentiniń Jarlyǵymen ІІ dárejeli «Dostyq» ordenimen nagradtaldy.
Uly Otan soǵysynyń ardageri, professor, 92-ni eńsergen ustaz jastarǵa óziniń jasyna kelýin jáne adam aıtqysyz sum soǵysty bolashaq urpaǵymyzǵa kórsetpeýin tileıdi. «El qorǵaıtyn azamattardy jastaı tárbıelep, patrıottyq sezimderin nyǵaıta túsý kerek. Ár azamat eli úshin, Otany úshin ómirin arnaýy kerek. Týǵan jerdi, elin qorǵaý - qazirgi jastardyń basty maqsaty. Osy keń- baıtaq jerimizdi naızanyń ushymen qorǵap qalǵan ata-babalarymyzdyń erligin, tarıhyn bilgenderi abzal. Bizde sol býynnyń jalǵasymyz, bizdiń jasaǵan erligimiz bizden keıingi jas urpaqqa úlgi bolyp, olar árkezde óz eliniń qorǵany bolsa eken dep tileımin», deıdi Ǵabbas Jumatuly aqjúregimen aqtaryla.
