Es bilgeli ormanda júrgendikten basqa ómirdi elestete almaımyn - ormanshymen suhbat
ÓSKEMEN. KAZINFORM – Ormandaǵy japyraǵy jaıqalǵan jasyl jelekti, júgirgen ań men ushqan qusty kúzetetin mamandyq ıesi - ormanshy. Taý men taldy saıalap, tabıǵatty aıalap júretin olardyń jumysy jeńil emes.
Qazan aıynyń úshinshi jeksenbisi elimizde Orman sharýashylyǵy qyzmetkeri kúni atap ótiledi. Osyǵan oraı Shyǵys Qazaqstan oblysy Marqakól orman sharýashylyǵynda orman sheberi bolyp jumys isteıtin Asanáli Serǵazynovpen suhbat qurǵan edik.
- Ne sebepti ormanshy bolamyn dep sheshtińiz ?
- 1995 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysy Marqakól aýdanynda dúnıege keldim. Bala kúnnen aýylda, tabıǵat aıasynda óskennen keıin orman janymyzǵa jaqyn. Sodan bolar, mamandyq tańdaýda kóp oılanǵan joqpyn. Semeıdegi Shákárim ýnıversıtetin «orman resýrstary jáne ańshylyqtaný» mamandyǵy boıynsha bitirdim.
- Qazirgi jumysyńyz jaıly aıta ketseńiz ?
- Marqakól orman sharýashylyǵynda jumys istep kele jatqanyma bıyl tup-týra 10 jyl boldy. Osyndaǵy qaýipsizdikti qamtamasyz etip, aǵashtardyń zańsyz kesilýine, brakonerlerdiń ań aýlaýyna jol bermeımiz. Orman qory molaıý úshin aǵash egip, sharýashylyq jumystarymen de aınalysamyz. Aınalany patrýldep, órt shyǵyp jatsa dereý habar berip otyramyz.
Jumys ýaqyty dúısenbiden juma aralyǵynda saǵat 8.00-den 16.00-ge deıin, al senbi kúni túske deıin. Orman sharýashylyǵy Tósqaıyń aýylynyń dál mańynda.
- Marqakól orman sharýashylyǵynyń kólemi qandaı ? Qandaı ańdar mekendeıdi ?
- Orman sharýashylyǵynyń jalpy kólemi 230 418 gektar. Kelesi jyldan bastap biz 3 ormanshylyqqa bólinemiz. Atap aıtqanda, Bobrovka, Tósqaıyń, Ýrýnhaıka ormanshylyqtary. Qazir arnaıy kartalar daıyndalyp jatyr.
Ańdardan qasqyr, túlki, aıý, maral, bulan, elik, arqar, qoıan, jabaıy qaban, sileýsin, tipti ilbis (qar barysy) te da bar.
- Іlbisti óz kózińizben kórgen kez boldy ?
- Joq. Ol óte bıik taý ústinde júredi. Fototuzaqqa túsip qalmasa biz kóre almaımyz. Taıaýda Katonqaraǵaıda eki alanyn ertip bara jatqan ilbis fototuzaqqa túsip qalǵanyn kórgen shyǵarsyzdar. Kóbinese bulan, qasqyr, maral kóremiz. Aıý sany da kóbeıip ketti.
Birde kele jatsam anadaı jerde aıý otyr eken. 2-3 metrdeı aralyq saqtap, qasyna keldim. Ózime qyzyq bolyp ketti. Fotoǵa da túsirip aldym. Qarsy shappady, kerisinshe ary qaraı ketip qaldy. Ańdar adamnan qorqyp jatady.
- Jastar arasynda osy mamandyqty tańdaıtyndar sırek. Buǵan ne sebep dep oılaısyz ?
- Aýylda jastar túgel derlik mektep bitirgen soń qalaǵa oqýǵa túsýdi qalaıdy. Osynda qalatyndar ilýde bireý. Oqýdy bitirgen soń aýylǵa qaıtyp keletinder bolady. Biraq kóbi muǵalimdikti tańdap jatady. Qalanyń qym-qýyt tirshiliginen sharshaǵandar nemese ondaǵy jumys unamaǵandar da týǵan jerge kelip qazyǵyn qadaıdy. Bizde ormanshylardyń statýsy, jalaqysy ósip kele jatyr ǵoı. Bálkim, aldaǵy ýaqytta bul salaǵa qyzyǵatyndar kóbeıer degen úmittemiz. Jalpy, aýylda shyǵyn az. Jolǵa aqsha ketpeıdi, azyq-túlikke de kóp qurtpaısyń. Et, sút bári tabıǵı.
- Bul ózgeristerge Semeı ormanyndaǵy alapat órtten ormanshylardyń kóz jumýy áser etti me ?
- Iá. Sol qaıǵyly oqıǵa orman sharýashylyǵy salasynda qordalanǵan máselelerdi kórsetip berdi. Men jumysqa alǵash kelgende jalaqy 40 myń teńge edi. Sodan beri óskeni tym mardymsyz boldy. Qazir orman sheberleri 200-250 myń teńge aralyǵynda alady.
Tehnıkalarmen qamtamasyz etilýde de, jumys jaǵdaıyn jaqsartýda da ońdy ózgerister bolyp jatyr. Órt sóndiretin qurylǵylar da jańartylýda. Memleket tarapynan bul salaǵa mol kóńil bóline bastaǵany aıqyn sezilip tur.
- Ormanda órt jıi shyǵyp tura ma ?
- Sońǵy jyldary azaıyp ketti. Mysaly, bıyl 1 órt qana tirkeldi. Naızaǵaıdan shyqqan órt dereý sóndirildi. Al byltyr iri órt bolǵan. Orman sharýashylyǵynyń biraz aýmaǵyn tilsiz jaý sharlap ketip, basqa aýdandardan órt sóndirýshiler tartyldy. Tikushaqpen desanttar da jumyldyryldy. Abyroı bolǵanda, 1 aptadaı ýaqyttyń ishinde jalynnyń beti qaıtty. Sol kezde de órttiń shyǵýyna naızaǵaı sebep bolǵan edi.
Sondyqtan órtti shyǵa salysymen habar berip, óshirýge tyrysamyz. Osy rette, halyqtyń da kómegin aıta ketkim keledi. Aýyl turǵyndary bir jerden tútin baıqasa dereý bizge qońyraý shalyp, eskertip jatady. Bul bizdiń jumysymyzǵa naǵyz kómek.
- Tabıǵatty aıalamaı, qoqysty aınalaǵa shashyp júretinderge aıtaryńyz ?
- Bizge keletin adamdarǵa árkez qoqys shashýǵa, ot jaǵýǵa bolmaıtynyn eskertemiz. Kóbi tártipti buzbaı, ádep saqtaıdy. Alaıda qoqys qaldyratyndar da kezdesedi. Olarǵa birden aıyppul salyp, jazalaı ketpeı áýeli eskertý jasap, túsindirý jumystaryn júrgizemiz. Jalpy ár adam tabıǵatty aıalap, kózdiń qarashyǵyndaı qorǵaýy kerek dep esepteımin.
- Ormanshylarǵa taǵy qandaı kómek nemese ózgeris qajet dep oılaısyz ?
- Keıde bıik taýly jerlerdi aralaý qıynǵa soǵyp jatady. Qazir zaman ilgerilep, tehnıka damyǵan ýaqyt. Sol úshin orman sharýashylyqtaryna drondar kóptep alynsa degen tilek bar. Sonda adam aıaǵy baspaıtyn jerlerdi áýeden baqylaýǵa múmkindik týar edi. Áıtpese qazir taý men tasty kezemiz dep qulap, jaraqat alyp qalyp jatatyndar bolady.
- Tabıǵat aıasynda jumys istegenniń áseri bólek shyǵar ?
- Ózim es bilgeli beri aýylda, ormanda tirshilik etip kelemin ǵoı. Sondyqtan men basqa ómirdi bilmeımin. Elestete de almaımyn. Biraq anda-sanda qalaǵa barǵanda ý-shýdan, ary-beri aǵylǵan, qujynaǵan kólikten sharshap ketemin. Osyndaǵy tynyshtyqty janym ańsap, qaıtqym kelip turady.
Mundaǵy jumysymyzdyń jemisin óskeleń urpaq jeıdi. Ekken árbir túbimiz bıik aǵashqa aınalady. Sondyqtan ózimizdiń mıssııamyzdy, jaýapkershiligimizdi shyn túsinemiz.
- Jumystan tys ýaqyttaǵy hobbılerińiz qandaı ?
- Qolónermen aınalysamyn. Qaıystan ertoqym jasaıtynym bar. Ony jaqyndaryma, áriptesterime týǵan kúnde, merekelerde syıǵa bergendi jaqsy kóremin. Tehnıkaǵa, kólik jóndeýge qyzyǵamyn. Arasynda kóliktiń bir jeri synsa basqaǵa qaratpaı, ózim jóndep tastaýǵa tyrysamyn.
- Orman sharýashylyǵy qyzmetkeri kúninde áriptesterińizge aıtar tilegińiz ?
- Kásibı merekemiz qutty bolsyn! Ormandarymyz ben tabıǵı parkterimiz damyp, kórkeıe bersin. Oqys oqıǵalar, qaıǵyly jaǵdaılar bolmasyn. Jumystaryńyz alǵa júrip, qyzmette óse berińizder. Shańyraqtaryńyzǵa shattyq uıalap, qýanyshty sátter kóp bolǵaı!
