Ertistegi muz kóbesi naýryzdyń sońynda sógilip, erte júre bastaýy múmkin
PAVLODAR. KAZINFORM — Aýa raıyn boljaýshylar Ertis ózenindegi muzdyń qalyńdyǵy byltyrǵymen salystyrǵanda tómen ekenin aıtady.
Bul jaǵdaı muz kóbesiniń naýryzdyń sońǵy onkúndiginde sógilýine sebep bolýy múmkin.
Pavlodar oblysyndaǵy sý tasqyny qystaı jınalǵan aq ulpanyń erýimen tikeleı baılanysty. Deıturǵanmen mamandar ylǵaldyń túsýi boıynsha sońǵy 10 jyldaǵy málimetter asa qubylmaly ekenin, soǵan oraı jaýyn-shashyn men qystaǵy qardyń belgili zańdy mólsherin belgileý ońaıǵa túsip turmaǵanyn aıtady.
— Sońǵy onjyldyqta jyldyń sýyq mezgilindegi ylǵaldyń mólsheri týraly málimetterdi taldaý jaýyn-shashynnyń zańdylyǵyn anyqtaýǵa múmkindik bermeıdi. Kórsetkishterdiń ulǵaıýy nemese tómendeýine qatysty tendentsııa anyqtalǵan joq. Máselen, 2015-2016 jyldar maýsymynda ylǵal mólsheri oblystyń basym bóliginde normadan 51-89%-ǵa tómen bolsa, 2016-2017 jyldary qalypty jaǵdaıdy kórsetti. Al 2017 jyldan 2021 jylǵa deıingi kezeńde jaýyn-shashyn normadan tómen tústi (33-ten 85%-ǵa deıin azaıdy). 2021-2023 jyldary qalypty shekte baıqalsa (91-107%), 2023-2024 jyldary jaýyn-shashyn mólsheri normadan 30-91%-ǵa artty. 2024 jyldyń qarasha aıynan 2025 jyldyń 31 qańtaryna deıingi ylǵaldyń mólsheri normadan 16-33%-ǵa artyq. Biraq bul ótken maýsymmen salystyrǵanda az. Kórdińiz be, ár jyldardaǵy ózgeristerdi shamalasaq, ylǵaldyń túsý zańdylyǵyn belgileý ońaı sharýa emes, — deıdi «Qazgıdromet» RMK oblystyq fılıalynyń dırektory Galına Shpak.
Onyń sózinshe, uzaq merzimdi gıdrologııalyq derekterdi taldaý, sondaı-aq jaýyn-shashynnyń jınalýyn, topyraqtyń qatý tereńdigin jáne topyraqtaǵy ylǵaldy eskere otyryp, qaýipti aımaqtardy úsh sanatqa bólýge bolady:
Sý tasqyny qaýpi joǵary aımaq — Baıanaýyl aýdany;
Qaýiptilik deńgeıi ortasha — Maı, Aqqýly, Pavlodar, Aqtoǵaı aýdandary, Aqsý qalasy jáne oǵan irgeles aýyldyq aımaq, Ekibastuz qalasy jáne oǵan irgeles aýyldyq aımaq;
Sý tasqyny qaýpi tómen — Sharbaqty, Ýspen, Jelezın, Ertis, Tereńkól aýdandary.
Kópjylǵy statıstıkalyq málimetterge súıensek, qardyń kúrt erýi naýryzdyń úshinshi onkúndiginde bolady. Mamandar aldyn ala boljam boıynsha 25 naýryzdan qardyń kúrt erýi bastalady dep shamalaıdy. Al ózen-kólderdegi muzdyń jibýi de osy kezeńge tıesili. Naýryzdyń sońy — sáýirdiń alǵashqy onkúndiginde muz kóbesi sógilip, seń júre bastaýy yqtımal.
— Qazirgi ýaqytta Pavlodar oblysynyń aýmaǵy arqyly ótetin Ertis ózeniniń gıdrologııalyq rejımi sý qoımalarynyń kaskadymen retteletini málim. Olardyń negizgisi — shyǵystaǵy Shúlbi sý qoımasy. Bizdiń mekeme gıdrometeorologııalyq baqylaýdy tek Ertis ózeni men Sabyndykól kólinde júrgizedi. Aqpan aıynyń ortasyndaǵy jaǵdaı boıynsha Ertis ózenindegi muzdyń qalyńdyǵy 47 sm-den 65 sm-ge deıin jetip tur. Tutastaı alǵanda oblys boıynsha muzdyń qalyńdyǵy ótken jylǵy kórsetkishterden az, byltyr 74 sm-ge deıin bolǵan. Taǵy bir eskeretin másele, Shúlbi jáne Sileti sý qoımalarynan sý jiberilgende muz keptelisteri paıda bolýy múmkin. Bul sý deńgeıiniń qaýipti deńgeıge deıin kóterilýine yqpal etip, eldi mekenderdi, jaıylymdardy, joldardy jáne ınfraqurylymdy sý basý qaýpin týdyrady, — dep qosty Galına Shpak.
Onyń ústine Ertis boıynda ornalasqan Aqtoǵaı, Ertis, Tereńkól aýdandarynda bıyl qystaı jaýǵan qardyń mólsheri normadan 16-33%-ǵa joǵary. Baıanaýyl aýdanynyń birqatar bóliginde, Ekibastuzdyń aýyldyq aımaǵynda, Ýspen aýdanynyń soltústik-shyǵys bóliginde de ylǵaldyń mol ekeni baıqalady. Jergilikti memlekettik organdar osy faktorlardy eskerýi dep oılaımyz. Al jergilikti turǵyndar men jaýapty qyzmetter «Qazgıdromettiń» boljamdary men daýyldy eskertýlerin der kezinde qaperge alyp, sý tasqynynyń saldaryn aldyn alý sharalaryn erterek qabyldaýy qajet. Bul degenimiz bógetterdi nyǵaıtý, sýdy qaıtarý arnalaryn tazalaý, azyq-túlik qoryn daıyndaý jáne jaǵdaı nasharlaǵan jaǵdaıda evakýatsııalaý jospary, taǵysyn-taǵylar.
Aýa raıyn boljaýshylar sý tasqynynyń paıda bolý sharttary jyl saıyn aıtarlyqtaı ózgerip otyratynyn, saldarynan keıbir jaǵdaıda yqtımal apatty tap basý boljaý qıyn ekenin aıtady. Qazir «Qazgıdromet» RMK-nyń Pavlodar oblysy boıynsha fılıaly óńirdegi jáne kórshiles aımaqtardaǵy aýa raıy jaǵdaıyna monıtorıng júrgizip, Ertis ózeniniń sý deńgeıi men aǵynyn jıi baqylaýǵa kóshti.
Buǵan deıin Pavlodarda 52 aýyldy sý basýy yqtımal ekenin jazǵanbyz.