Ertis ózeni arnasynan nege asty: basseındik ınspektsııa túsinikteme berdi
PAVLODAR. KAZINFORM - Ertistiń qys ortasynda tasýyna muz qursaýy men jerdiń tońdanýy sebep bolǵany aıtylyp otyr. Al Shyǵys Qazaqstandaǵy kaskadty sý qoımalarynan jiberilgen sý asa qaýipti kólemde bolmaǵan.
Qarashanyń sońy men jeltoqsan aıynyń basynda ózenniń Pavlodar oblysy aýmaǵyndaǵy arnasynyń deńgeıi kóterilip, keıbir oıpań jerdegi jaıylmalarǵa qys ortasynda sý shyǵyp ketken edi.
Sý resýrstary komıtetiniń sý resýrstaryn paıdalaný jáne qorǵaý jónindegi «Ertis» basseındik ınspektsııasy basshysynyń orynbasary Eleýsiz Qambarov bul jaǵdaıdy Kazinform tilshisine bylaısha túsindirdi:
- Esterińizde bolsa, jaýapty mekemeler bıyl jazdan beri kúzde jaıylmalarǵa qaıtadan sý shyǵýy múmkin ekenin, fermerler soǵan oraı shabyndyqtardaǵy shóbin erterek jınap alýy kerek ekenin eskertip keldik. Bıyl ylǵal aǵyl-tegil tústi. Jazda sharýalar shópterin ýaqtyly shaýyp alýy úshin sý qoımasynan bosatylatyn sý kólemi únemi tejelip, meılinshe qalypty normada ustaldy. Shyǵys Qazaqstandaǵy kaskadty sý qoımalarynyń deńgeıin ustap turý úshin keı ýaqytta Ertis ózenine jiberiletin sýdyń kólemin arttyrýǵa týra keledi. Bul – májbúrli túrde júzege asatyn sharýa. Sebebi GES-ter ornalasqan sý qoımalarynyń bógetterin sý buzyp ketse, qanshama eldi mekenderge qaýip tóner edi. Jalpy Shúlbi sý qoımasynan sý ózenge únemi jiberilip turady. Qalypty kólemi – sekýndyna 650 tekshe metr. Qarasha aıynyń sońynda qoımalarda sýdyń kóp jınalyp qalýynan bul normany arttyrýǵa týra keldi. Ári barlyq fermerler qulaqtandyrylǵan edi. Kólemin arttyrǵanda aldyn ala esepter jasalady, sebebi ol jolaı eldi mekenderge, jaıylmalarǵa qaýip tóndirmeýi kerek. Pavlodar oblysyndaǵy jaǵdaı ózendi muz qursaýynan ári jerdiń tońdanýynan boldy. Biraq jaıylmaǵa sý jaıylý tek bir aýdanda –Aqtoǵaıda baıqaldy. Al jazda shapqan shóbin jetkize almaý deregi Jańabet aýyly mańynda ǵana bolǵan. Sebebi bul eldi mekenge tıesili shabyndyq tómen jerde ornalasqan. Sáıkesinshe muz qursanǵan ózendegi artyq sý aǵyp úlgere almaı, keı jerlerde arnanyń oıpań tustaryn taýyp, jaıylmaǵa jyljydy. Biraq bul qubylys uzaqqa sozylǵan joq, tez arada sýdyń beti qaıtty. Ekinshi faktor, ózenniń Reseı jaqtaǵy tómengi aǵysyn qalyń muz qursap tastaǵan. Sonyń áserinen aǵyn baıaýlaı túsken dep oılaımyz. Bul da joǵarydaǵy jaıtqa sebep bolǵan. Atap óterligi, shóbi sýda qaldy degen «Ǵıbrat» ShQ basshysymen sóılesý tildesý múmkin bolmady, al «Eldos» qojalyǵynyń basshysy eshqandaı másele joq ekenin aıtyp otyr, - deıdi ınspektsııa ókili.
Jalpy Shyǵys Qazaqstan oblysynyń aýmaǵyndaǵy sý qoımalarynyń eń úlkeni Zaısan men Óskemenniń ortasynda ornalasqan «Buqtyrma» sý qoımasy. Ol 49,6 mlrd tekshe metr sý jınaı alady. «Buqtyrma» sýdy kópjyldyq retteýge arnalǵan alyp qurylys. Odan keıin tranzıttik dep sanalatyn «Óskemen» sý qoımasy ornalasqan, syıymdylyǵy nebári 660 mln tekshe metr. Al sońǵysy ári Ertiske tikeleı sý bosatatyny – «Shúlbi». Kaskadty sý qoımasynyń syıymdylyǵy – 2,66 mlrd tekshe metr. «Shúlbige» sýdy kóp jınaý múmkin emes, tez tolyp qalatyndyqtan únemi sý bosatylyp otyrady.
«Barlyq úsh sý qoımasynda GES-ter ornalasqan. «Shúlbidegi» sýdyń deńgeıin Baltyq teńizi deńgeıinen 239-240 metr bıiktikte ǵana ustap otyrýǵa múmkindik bar. Odan assa, qaýipti degen sóz. Al tómendep ketse, gıdro-elektr stansasynyń jumysyna áser etedi. Bul sý qoımalarynyń elimizdiń ekonomıkasyna áseri óte zor. Ásirese, egin, mal, balyq sharýashylyqtary úshin sýdyń ýaqytynda bosatylyp, ózen jaıylmalaryna jaıylýy mańyzdy. Kóktemde sol úshin sýdy normadan tys bosatyp, jaıylmalarǵa jasandy tolqyndardyń ekpinimen mol sýdy shyǵaryp jiberemiz. Buǵan qosa kóktemde taýdan erigen barlyq qar sýy osy qoımalarǵa túsedi. Sonyń bárine daıyn bolý úshin qoımalardaǵy sý deńgeıin únemi baqylap, rettep otyrý qajet. Keıde qys ortasynda jylymyq paıda bolyp, saı-saladan aqqan sýdyń mólsheri artyp ketedi. Osynyń bárine daıyn bolýymyz kerek. Máselen, qazir Shúlbi sý qoımasy 85 paıyzǵa tolyp tur. Taǵy 412 mln tekshe metr sý qabyldaýǵa daıynbyz», - dep aıaqtady sózin Eleýsiz Qambarov.
Eske sala keteıik, Pavlodarda Ertis ózeniniń deńgeıi kóterilip, sharýalar shópterin tası almaı jatqany týraly jazǵan edik.