EO-Ortalyq Azııa alǵashqy týrıstik forýmy qashan ótedi

ASTANA. KAZINFORM — Osy aptada Eýropalyq odaq — Ortalyq Azııa úshinshi Ekonomıkalyq forýmy ótedi. Іs-sharanyń kún tártibi, sondaı-aq Qazaqstan men EO arasyndaǵy Keńeıtilgen áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisim aıasyndaǵy 10 jyldyq ózara jumys jaıynda Kazinform tilshisine EO-nyń Ortalyq Azııa boıynsha Arnaıy ókili Edvards Stıpraıs aıtyp berdi. 

— Stıpraıs myrza, bıyl Qazaqstan men EO arasyndaǵy Keńeıtilgen áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisim kúshine engenine 10 jyl tolyp otyr. Osy ýaqyt aralyǵyn qalaı qorytyndylar edińiz?

— Durys aıtasyz, bizdiń Keńeıtilgen áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisimimizge (EPCA) 2015 jyly qol qoıyldy. Biz muny Ortalyq Azııamen qarym-qatynastarymyzdaǵy betburys kezeńi dep sanaımyz. Sońǵy jyldary biz Qazaqstannyń kórshilerimen de osyndaı kelisimder jasap kelemiz.

EPCA usynǵan jańa yntymaqtastyq baǵyttary bizdiń ózara is-qımylymyzdy aıtarlyqtaı jeńildetip, nyǵaıtty. EPCA saýda-sattyq, energetıka, zań ústemdigi, adam quqyqtary, ornyqty damý jáne bilim berý sııaqty salalardaǵy neǵurlym tyǵyz yntymaqtastyq pen saıası dıalog úshin quqyqtyq negizdi qamtamasyz etedi.

Sońǵy on jylǵa kóz júgirtsek, EPCA rasynda da bizdiń ekijaqty qatynastarymyzdy jańa deńgeıge kóterdi dep aıta alamyz.

EPCA aıasynda qalyptasqan — Yntymaqtastyq jónindegi keńes, komıtetter jáne salalyq dıalogtardy qamtıtyn qurylymdyq dıalog Qazaqstandaǵy seriktesterimizben jumysty júıeli ári aldyn ala boljap júrgizýge múmkindik beredi. Dıalogtyń naqty sheńberi men aldyn ala aıqyndalǵan jumys baǵyttarynyń bolýy bizge jumysymyzdy áldeqaıda tıimdi atqarýǵa jaǵdaı jasaıdy. Bul — joǵary deńgeıdegi saıası dıalogtan bastap jumys deńgeıindegi yntymaqtastyqqa deıingi barlyq úderisterge qatysty.

Dıalogtyń aıqyn belgilengen formattarynyń bolýy men jumys baǵyttarynyń aıqyn belgilenýi bizge joǵary deńgeıdegi saıası dıalogtan bastap jumys deńgeıindegi áriptestikke deıin tıimdi jumys isteýge jol ashady.

EPCA-nyń quqyqtyq erejeleri EO kompanııalary úshin de, qazaqstandyq kompanııalar úshin de normatıvti-quqyqtyq bazany jaqsartýǵa berik negiz qalady. Qazaqstanǵa ınvestıtsııa salǵanda EO kompanııalary úshin turaqtylyq pen boljamnyń bolýy mańyzdy. Al qazaqstandyq ónim EO naryǵyna shyǵýy úshin ol normatıvtik standarttarǵa sáıkes kelýi qajet. Osy kedergilerdi eńserý arqyly eki tarap ta ekonomıkalyq ósimge qol jetkizbek. Sońǵy jaǵymdy ózgeristerdiń biri retinde bıylǵy jyly qazaqstandyq baldyń EO-ǵa eksportqa ruqsat etilýin aıtýǵa bolady.

Meniń oıymsha, bul pozıtıvti qarym-qatynastardyń nátıjesi túrli ekonomıkalyq sektorlardyń damýyna da oń áser etti.

2022 jyly Qazaqstan men EO arasynda mańyzdy shıkizat, akkýmýlıatorlar jáne jańartylatyn energııa kózderine arnalǵan sýtek óndirisi salasynda strategııalyq áriptestik jónindegi ózara túsinistik týraly memorandýmǵa (MoU) qol qoıyldy. Keıin onyń iske asýyna arnalǵan eki jol kartasy qabyldandy. Bul qujattar mańyzdy shıkizat boıynsha yntymaqtastyqty keńeıtýge jol ashty jáne naqty nátıjeler berip jatyr. Jol kartalary, ásirese, EPCA erejelerin naqty is-qımylǵa aınaldyryp, qun tizbegindegi yntymaqtastyqty damytyp, taý-ken kompanııalary úshin qorshaǵan ortany qorǵaý men áleýmettik jaýapkershiliktiń joǵary standarttaryn saqtaı otyryp ınvestıtsııalardy yntalandyrýǵa múmkindik beredi.

Sondaı-aq Global Gateway bastamalary men Team Europe quraldarynyń EPCA basymdyqtarynyń sáıkestigine de toqtalǵym keledi. EO-nyń Global Gateway jáne Team Europe quraldary EPCA saıası mindettemelerin qarjylandyrý men iske asyrýmen baılanysty jobalardy qarjylandyrý jáne úılestirý úshin qoldanyldy.

— Jaqynda Tashkentte ótetin úshinshi Ekonomıkalyq forým týraly da aıtyp ótseńiz. Qandaı máseleler qaralady?

— Bul — bizdiń ekonomıka jáne bıznes salalaryndaǵy yntymaqtastyqty talqylaýǵa arnalǵan joǵary deńgeıli mańyzdy alań.

Bul bizben yntymaqtastyqtaǵy barlyq mańyzdy qatysýshyny, onyń ishinde EO múshe memleketterdi, jeke sektor men qarjy ınstıtýttaryn bir jerge jınaýdyń tamasha múmkindigi. Eki eýrokomıssardyń qatysýy bul sharanyń EO úshin mańyzdylyǵyn aıqyndaıdy.

Ekonomıkalyq forým arqyly biz EO men Ortalyq Azııa arasyndaǵy ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtýdy kózdeımiz. Sondyqtan talqylaýlar keń aýqymdy máselelerdi qamtıdy.

Talqylaýdyń negizgi máseleleri EO-nyń Global Gateway strategııasyna baılanysty jáne ótken jyldyń sáýirinde ótken tarıhtaǵy alǵashqy EO–Ortalyq Azııa sammıtiniń qorytyndylarynan týyndaıdy.

Negizgi taqyryptar bıznes ahýaldy jaqsartý, saýda jáne kólik baılanystaryn keńeıtý, óńirlik ıntegratsııany arttyrý, daǵdylardy jetildirý arqyly óńirlik básekege qabilettilikti arttyrý jáne mańyzdy shıkizat boıynsha turaqty jáne jaýapty qun tizbegin qurý sııaqty baǵyttardy qamtıdy.

Mańyzdy shıkizat salasyndaǵy yntymaqtastyq — EO men Ortalyq Azııa úshin strategııalyq mańyzy bar baǵyt. EO CRM úshin turaqty jáne jaýapty jetkizý tizbegin damytýǵa basymdyq beredi. EO men Ortalyq Azııa arasyndaǵy yntymaqtastyqty osy salada tereńdetý — jetkizý tizbekterin ártaraptandyrýǵa, Ortalyq Azııada jergilikti óndiristi damytýǵa jáne eki óńirde de «jasyl ekonomıkaǵa» ótýge qoldaý kórsetýge baǵyttalǵan EO múddelerine sáıkes keledi.

Ózara baılanys — eki jaqqa tıimdiligi anyq kórinetin taǵy bir sala. Logıstıka men kólik ınfraqurylymy arqyly óńirlerdi jaqyndastyrý saýda qatynastaryn odan ári nyǵaıtady.

EO Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizin damytýǵa osy dáliz boıyndaǵy eldermen birge ınvestıtsııa salyp keledi. TMTD bizdiń basqa da saýda jáne bıznes múddelerimizben tyǵyz baılanysty bolǵandyqtan, biz Ekonomıkalyq forýmmen bir ýaqytta Transkaspıı orta dáliziniń ekinshi Investorlar forýmyn ótkizýge sheshim qabyldadyq.

Eki is-shara da sońǵy bir jyl ishinde qol jetkizilgen progresti baǵalaý jáne dálizdi qalyptastyrý men qarjylandyrýǵa jeke sektordy belsendi tartý úshin óte ózekti bolyp tabylady. Bul EO-nyń jalǵyz bastamasy emes, sondyqtan dáliz boıyndaǵy barlyq elderdi tartý mańyzdy. Konferentsııaǵa Ońtústik Kavkaz elderi men Túrkııa ókilderiniń qatysýy qýanyshty jaǵdaı. Olardyń kelissózder ústeline otyrýy úılestirýdi jaqsartýdyń jáne birlesken josparlaýdyń artyqshylyqtaryn paıdalanýǵa múmkindik beredi.

Sóz sońynda, men týrızmdi erekshe yntymaqtastyq salasy retinde atap ótkim keledi. Kelesi aptanyń jumasynda EO–Ortalyq Azııa tarıhyndaǵy alǵashqy Týrıstik forým ótedi. Ol turaqty týrızm men ınnovatsııalardyń óńiraralyq yntymaqtastyqty qalaı damytýǵa bolatynyna arnalady.

Forýmǵa joǵary deńgeıdegi saıasatkerler, týrızm boıynsha keńester, jeke sektor kóshbasshylary, sarapshylar men halyqaralyq uıymdar shaqyrylǵan. Meniń oıymsha, EO men Ortalyq Azııa bir-biriniń týrızmge degen tásilin zerttep, tájirıbe almasýdan kóp paıda kóre alady.

Buǵan deıin Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Eýropa Odaǵynyń Ortalyq Azııa boıynsha Arnaıy ókili Edvards Stıpraıspen kezdesý ótkizgen bolatyn.