Energetıka salasynyń alpaýyttary ekologııaǵa nege beı-jaı qaraıdy
PAVLODAR. KAZINFORM — Elimiz boıynsha barlyq shyǵaryndynyń 30 paıyzy Ertis-Baıan óńirine tıesili. Mamandar shań-tozańdy tutyp qalý sheshimderi energetıka salasynda kenjelep turǵanyn aıtady.
Pavlodar oblysynda óndiristiń qorshaǵan ortaǵa áserin azaıtý men ekologııalyq lastanýdyń saldaryn joıý — uzaq jyldan beri kún tártibinen túspeı kele jatqan másele. Mysal úshin Ekibastuzdaǵy qos GRES-te áli kúnge kúldi tutyp qalatyn súzgilerdi zamanǵa saı jańartýǵa mán berilmeı otyr. Májilistegi Ekologııa jáne tabıǵatty paıdalaný komıtetiniń tóraǵasy Edil Jańbyrshınnyń aıtýynsha, Pavlodar aımaǵyndaǵy óndiristik shyǵaryndylardyń jartysyna kóbi energetıka salasyna tıesili. Alaıda oblystaǵy alyp energetıkalyq nysandar ekologııalyq sharalarǵa nemquraıly qaraıtyny baıqalady.
— Buǵan deıin elimiz boıynsha TOP-50 kásiporynǵa avtomatty monıtorıng júıeleri ornatylǵany málim. Monıtorıng nátıjeleri onlaın túrde jergilikti ekologııa departamenti men jaýapty mınıstrlikte kórsetilip turady. Ókinishke qaraı, osyndaı baqylaý elimiz boıynsha energetıka salasynda aqsap tur. Mynaý Ekibastuzda býdaqtaǵan tútini sonaý alystan kórinetin GRES-terdi alyp qaraıyqshy. Únemi qara-qoıý tútin shyǵyp jatady. Aınalasyndaǵy el-jurt kásiporynnan shyǵatyn shań-tozańdy jutýǵa májbúr. Óndiris oryndaryna baqylaý júıesin mindetteıik desek, kóp qarajat kerek, al ol úshin tarıfti kóterýge májbúr bolamyz degen syltaý aıtady. Bul Pavlodar men Ekibastuzdaǵy qýat óndiretin kásiporyndarǵa ǵana qatysty másele emes, tutastaı respýblıkaǵa tán. Mınıstrlik avtomattandyrylǵan júıeni ázirshe testilik rejımde qarap otyrǵanyn da aıtýymyz kerek. Kórsetkishter artyp ketse, kásiporyndarǵa aıyppul salynady. Al sońǵy ózgeristerge sáıkes ol aıyppul jergilikti bıýdjette qalady, — deıdi Edil Jańbyrshın.
Pavlodar oblysy — Qazaqstannyń iri ındýstrııalyq ortalyqtarynyń biri. Óńirdiń 900-den astam kásiporny jyl saıyn 700 myń tonnaǵa jýyq zııandy qaldyqtar shyǵarady jáne basym úlesi Ekibastuz, Aqsý, Pavlodar qalalaryna tıesili. Óńir basshysy Asaıyn Baıhanovtyń sózinshe, ekologııa salasynda jumystar júrgizilmeı jatyr dep aýzymyzdy qý shóppen súrtýge kelmeıdi. Іri kompanııalar eń úzdik qoljetimdi tehnologııalardy engizý jáne óndiristerdi kezeń-kezeńimen jańǵyrtýdyń arqasynda shyǵaryndylardy azaıtýdyń turaqty serpini baıqalady. 2024 jyly zııandy qaldyqtardyń kólemi 6,5 myń tonnaǵa azaıǵan. Aýmaqtaǵy ekologııalyq ahýaldy jaqsartý, ozyq tehnologııalardy engizý jáne keshendi tabıǵat qorǵaý is-sharalaryn iske asyrý boıynsha jumystar júıeli túrde jalǵasa beredi.
— Ekologııalyq qaýipsizdiktiń negizgi baǵyty — atmosferalyq aýanyń sapasyn jaqsartý. Monıtorıng boıynsha tsıfrlyq tehnologııalardy engizýge erekshe kóńil bólinýde. Búgingi tańda naqty ýaqyt rejıminde shyǵaryndylardy baqylaýdyń avtomattandyrylǵan júıeleri óńirdiń 11 iri kásipornynda, onyń ishinde «Ekibastuz GRES-2 stansasy» AQ jáne «Qazaqstan alıýmınııi» AQ-da jumys istep tur. Deıturǵanmen oblys elimiz boıynsha elektr energııasynyń — 40%, kómirdiń — 30%, ferroqorytpanyń — 58%, alıýmınııdiń 100%-yn berip otyrǵanyn umytpaýymyz kerek. Sońǵy jyldar dereginde qorshaǵan ortany qorǵaý is-sharalaryna kásiporyndar 82 mlrd teńge jumsap, shyǵaryndylar kólemin 30 myń tonnaǵa deıin azaıta aldy, — dep qosty oblys ákiminiń orynbasary Áıgerim Qabyltaeva.
Ekologtardy tolǵandyryp turǵan ekinshi ózekti másele — Pavlodardaǵy burynǵy hımııalyq zaýyttyń aýmaǵynda jáne Bylqyldaq kólinde jınalyp qalǵan synap qaldyqtary. Edil Jańbyrshınnyń dereginshe, zaýyt pen kólde synappen lastanǵan metaldardyń jalpy kólemi 1 mln 300 myń tonnadan asady. Alaıda jergilikti jaýapty organdar men kásiporyndar tarapynan synapty joıýǵa qatysty sheshimdi qadamdar baıqalmaıdy.
— Baıqaǵanymyzdaı, Bylqyldaq kóliniń aınalasynda tereńdigi 15-20 metrge deıin ketetin «Jer qabatyndaǵy qabyrǵa» dep atalatyn betondy qorǵanys júıesi salynypty. Ol synaby bar las sýdyń jerasty sýlarymen aralasyp ketýiniń aldyn alady. Álgi jerde monıtorıng júrgizetin kompanııa ókilderiniń sózinshe, qabyrǵanyń syrtyndaǵy topyraq quramynda synap kezdespegen. Soǵan qaraǵanda ázirshe synap bir orynda ustalyp tur. Biraq zııandy elementti túptiń túbinde joıýymyz kerek. Ony ýtılızatsııalaıtyn zamanaýı jobalar AQSh, Eýropa, Qytaı elderinde bar. Solarmen kelissózder júrgizilýi kerek, — dep esepteıdi depýtat.
Májilistegi Ekologııa jáne tabıǵatty paıdalaný komıtetiniń músheleri alda jylý elektr ortalyqtarynyń kúlin, metallýrgııa shlaktary men shlamdaryn ekinshi rettik shıkizat etip bekitý, qurylys jáne jol kompanııalarynyń kúl men metallýrgııa qaldyqtaryn mindetti túrde qoldanýyn qadaǵalaý, óndiristik qaldyqtardy qurylysqa paıdalaný úshin yntalandyrý sharalaryn engizý sııaqty mindetter turǵanyn atap ótti. Depýtattar Pavlodar, Aqsý jáne Ekibastuzdaǵy tozýy 83-85 paıyzǵa jetken káriz-tazartý qurylystaryn jańǵyrtý, zamanaýı polıgondar men qaıta óńdeý keshenderin salý jumystaryn da baqylaýǵa alatyndaryn jetkizdi.
Buǵan deıin Bylqyldaqtaǵy synap qaldyqtarynan Ertis ózenine qaýiptiń bar-joǵyn taldap kórgenbiz.