Elýden asqan adamdar ınternet alaıaqtaryna jıi aldanady

PAVLODAR. KAZINFORM - Ertis-Baıan óńirinde jyl basynan 900-den astam kıberqylmys tirkelgen. Olardyń 150-i sýytpaı ashylǵan.

Internettegi alaıaqtyqqa qatysty qylmystyq kórsetkishter elimizde ýaqyt ótken saıyn údep keledi. Máselen 2022 jyly Pavlodar oblysynda mundaı 404 derek tirkelse, bıyl jyl basynan 900-deı adam qaskúnemderdiń qurbany bolǵan. Mamandar elý jastan asqan adamdar quryqqa jıi túsetinin aıtady.

Pavlodar oblysy polıtsııa departamenti kıberqylmysqa qarsy is-qımyl basqarmasynyń aǵa jedel ýákili, polıtsııa kapıtany Medeý Beısenbaıdyń aıtýynsha, buryndary qylmystyq ister tizbesinde tonaý, urlyq derekteri jıi tirkelse, sońǵy birneshe jylda bul tizimde kıberqylmys kósh bastap tur.

- Áleýmettik messendjerler kúrt damyǵaly ınternet alaıaqtyq odan qalysar emes. Eń kóbi olx.kz, krisha.kz, kolesa.kz sııaqty jarnamalyq-satyp alý platformalary men qosymshalarda tirkeledi. Taýarǵa aldyn ala tapsyrys berip, aqshasyn tolyq jiberip qoıý degen teris úrdis qalyptasqan. Adamdar kóbine sodan aldanatynyn baıqaımyz. Áleýmettik jelide ashylyp jatatyn túrli jarnamalyq paraqshalaryn baqylaý múmkin bolmaı bara jatyr, - deıdi maman.

Jaqynda oblys ortalyǵynda turatyn 20 jastaǵy qyz alaıaqtyń qurbany bolǵanyn aıtyp, quqyq qorǵaý organyna júgingen. Ol Iphone markaly qymbat telefondy arzanǵa saýdalap otyrǵan paraqshamen baılanys ornatyp, aldyn ala tolyq tólem júrgizgen. Paraqsha ıesi kelesi kúni qyzdy buǵattap tastaıdy, al aqsha qaıtarylmaǵan. San soǵyp qalǵan satyp alýshy óziniń aldanǵanyn túsinedi. Alaıaqtar jurtty aldap alǵan qarajattaryn kóbine dropperlerdiń shotyna aýdarady eken. Dropperler - alaıaqtar urlaǵan qarajatty jasyrýǵa jáne qolma-qol aqshaǵa aınaldyrýǵa kómektesetin adamdar. Olar kóbine jastar, stýdentter. Belgili bir bankten ashqan shotyn alaıaqtarǵa satyp jiberedi nemese shotty paıdalanǵany úshin olardan komıssııa alyp turady. Al álgi shottaǵy aqsha kóp uzamaı sheteldik ózge shottarǵa aýdarylady. Jyl basynan Ertis-Baıan óńiri boıynsha 20 dropperdi anyqtalyp, jazaǵa tartqan. Mamandar ınternettiń múmkindigin qylmystyq is-áreketterin júzege asyrý úshin ońtaıly paıdalanyp júrgen alaıaqtardyń ádis-tásilderi kún saıyn ózgerip otyratynyn aıtady. Bylaısha aıtqanda, kıber-qylmyskerler de ýaqyt talabynan qalmaıdy.

Taǵy bir mysal, taıaýda Pavlodarda turatyn 60 jastaǵy zeınetker óziniń ómir boıy bankte jınaǵan 40 mln teńgesin alaıaqtarǵa op-ońaı aýdara salǵan. Barlyǵy «Sim-kartanyń merzimi aıaqtalýy» týraly áńgimeden bastalyp, qarııa telefonyna kelgen qupııa sózdi aıtyp qoıady. Alaıaqtar depozıttegi aqshasyn úptep bolǵan soń zeınetkerdiń atyndaǵy páterdi de satyp jiberýge bekinedi. Qarııanyń óz páterin saýdaǵa qoıyp jatqanyn, aıtqan sózderi birtúrli kórinetinin baıqaǵan rıeltorlyq uıymnyń ókilderi polıtsııaǵa habarlaǵan. Polıtseıler mán-jaıdy anyqtaı kelgende depozıttegi 40 mln teńgeniń taǵdyry da belgili bolady. Óziniń aldanǵanyn zeınetker sol sátte ǵana biledi. Qomaqty somany alaıaqtar bir tıynyn qaldyrmaı sheship, áldeqashan shetel asyryp jibergen eken.

Qazir áleýmettik jelilerde jarnamasynan kóz súrinetin ınvestıtsııalyq, bırjalyq jalǵan platformalar da kóbeıip keledi. Jurttyń aqshasyn iri kompanııalarǵa quıyp, az ýaqytta birneshe ese kóbeıtip beremiz deıtin qaskúnemder kóbine «QazMunaıGaz», «Teńizshevroıl», «Báıterek Invest platformasy», «Kaspi Profit» degen platformalardy usynady. Qarjy salǵan adamǵa alǵashqy kúnderi aqshań kóz ilespes jyldamdyqpen ósip jatyr dep, jalǵan esepter jiberedi. Al sheship alamyn degen adamǵa salyq, komıssııa tóle dep qosymsha shyǵyndar usynatyny ol bar. Mol oljaǵa kenelýdi ǵana oılaǵan azamattar aqyr-sońy iri somaǵa shyǵyndalyp, aldanǵanyn túsinedi.

- Elý jastan asan adamdar alaıaqtardyń shyrmaýyna jıi túsedi. Resmı statıstıka da osyny aıǵaqtap otyr. Bizdiń beretin aqyl-keńesimiz - eń áýeli belgisiz nómirden habarlasqan tulǵalarǵa jeke bas, banktik derekterdi usynbańyzdar. Ekinshiden, ózderin polıtsııa, poshta, Ulttyq banktenbiz dep habarlasatyndarǵa senbeý kerek. Bul qurylymdardyń eshqaısysy qupııa sóz suramaıdy. Tártip saqshylary izdese, úıińizge ózi keledi. Úshinshiden, aldyn ala tapsyrys berý, tólem jasaý degennen abaı bolǵan abzal. Saýda júrgizetin jalǵan paraqshalardy tutynýshylardyń shaǵymy túspeıinshe anyqtaý múmkin emes. Tórtinshiden, jalǵan bırja, ınvestıtsııalyq platformalarǵa aqsha salmańyzdar. Alaıaqtyqtyń jańa túrleri kún saıyn paıda bolady. Jaqynda oblystaǵy bir mekteptiń ustazy kıberqylmystyń qurbany boldy. Mektep dırektorynyń fotosýreti qoıylǵan ózge bir vatsap-nómirden jazyp, «sizdi polıtsııa izdep jatyr, nómirińizdi bereıin be» dep suraǵan. Dırektordyń sýretin kórgen soń muǵalim de senip qalǵan ǵoı, kelisimin bergen. Sóıtip birazdan soń oǵan bóten nómirden áldebireý habarlasyp: «Quqyq qorǵaý organynanbyz, lańkestik uıym sizdiń shotyńyzǵa qarajat aýdaryp jatqanyn anyqtadyq. Bizge kómegińiz kerek, arnaıy operatsııa júrgizý kerek», dep aldaıdy. Aqyr-sońy pedagog alaıaqtardyń óz atyna alǵan nesıelerin ózge esepshotqa aýdaryp jibergen. Mundaı jaǵdaılar az emes, - dep túıindedi sózin maman.

Eń qyzyǵy, qazaq tildi halyq mol shoǵyrlanǵan óńirlerde alaıaqtardyń qurbany az. Pavlodar oblysy kıberqylmys boıynsha elimizde alǵashqy bestikke enedi. Medeý Beısenbaıdyń paıymynsha, bizdegi qylmystyń kóbeıip turýyna óńir halqynyń basym bóligi orystildi bolýyna baılanysty. Ońtústik oblystarmen salystyrǵanda bizde qylmystyq derekter kóp. Sondyqtan ózińiz tanymaıtyn bógde tulǵalardyń telefon arqyly qoıǵan resmı tildegi suraqtaryna memlekettik tilde jaýap bergen kóp jaǵdaıda utymdyraq.

Buǵan deıin alaıaqtarǵa áıelder jıi aldanaty týraly jazǵanbyz.