Elimizdegi alǵashqy AES qurylysy jaıynda sarapshylar ne oılaıdy

ASTANA. KAZINFORM – Elimiz atom jobasyn iske asyrýdyń basty kezeńine ótip, birinshi AES qurylysyna daıyndyq júrgizip jatyr. Osy oraıda, agenttik tilshisi sarapshylardyń pikirin bilgen edi.

Joba aıasyndaǵy yntymaqtastyq otyn óndirý, kadr daıyndaý, ǵylymı-tehnıkalyq aýys-túıis pen bolashaq energoblok alańyn pysyqtaý máselelerin qamtıdy. Qurylysqa daıyndyq barysynda birlesken jumys toby qurylyp, stansany ornalastyrý úshin alańdy jáne óndiristi oqshaýlaý tetikteri pysyqtalady. Sarapshylardyń atap ótýinshe, «Rosatommen» yntymaqtastyq Qazaqstan kásiporyndaryna halyqaralyq jetkizilim tizbegine qol jetkizýge múmkindik ashyp, energetıkalyq qaýipsizdikti nyǵaıtýda jáne ekonomıkany ártaraptandyrýda mańyzdy faktorǵa aınalýy tıis.

- Atom elektr stansasyyń qurylysy – bul jaı ǵana jańa elektr stansasy emes, Qazaqstannyń búkil energetıkasy traektorııasynyń ózgerýi. Uzaq merzimdi keleshekke myqty baza qalanyp, ol júıeli táýekelderdi azaıtady jáne ónerkásip pen ınvestorlar úshin boljamdylyq beredi, - dedi «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń basqarýshy dırektory, eńbek sińirgen energetık Jaqyp Haırýshev.

Maman atom generatsııasynyń negizgi qyzmeti energııa júıesiniń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý ekenin aıtady.

- Atom generatsııasy túngi jáne qysqy tapshylyqty jabady, maýsymdyq aıyrmashylyqty teńestiredi jáne eski kómir qondyrǵylaryn aýyrtpalyqsyz jańartýǵa nemese esepten shyǵarýǵa múmkindik beredi. Jańartylatyn energııa kózderi úshin atom tirekke aınalady, al júıeli operatorǵa teńgerimdi ustap turý jeńildeı túsedi. Klımattyq kún tártibinde bul jabdyqtarǵa joǵary júkteme kezindegi kómirqyshqylsyz energııa sanalady. Ol shyǵaryndylardy azaıtý mindetterin oryndaýǵa septigin tıgizedi ári Qazaqstan eksportyn kómirqyshqyl alymdardan qorǵaıdy, - dedi ol.

Munaı-gaz salasynyń sarapshysy, Qazaqstan Energetıka mınıstrligi janyndaǵy Qoǵamdyq keńestiń múshesi Oljas Baıdildınovtyń aıtýynsha, «Rosatomdy» seriktes retinde tańdaý aıqyn artyqshylyqtarǵa ıe.

- «Rosatomdy» tańdaý qısyndy ári túsinikti. Ony birden qoldadym. Óıtkeni bizde ortaq tildik orta bar. Ózderińiz oılap kórińizdershi, beıindi agenttikte nemese zań shyǵarýshy organdarda biliktiligimen qatar qytaıdyń tehnıkalyq tilin meńgergen mamandar bar ma? Bolý múmkin emes.

Al «Rosatommen» ýrandy baıytý, ýran otynyn óndirý jáne kadrlardy daıarlaý boıynsha uzaq merzimdi seriktestik qarym-qatynas bar, - dedi maman.

Ol qazirdiń ózinde «Rosatom» jobalarynda myńǵa jýyq Qazaqstan mamany eńbek etip jatqanyn aıtady.

- Búginde myńǵa jýyq qazaqstandyq túrli elderdegi «Rosatom» nysandarynda jumys isteıdi. Bul qurylyspen de, tehnıkalyq qyzmet kórsetýimen de baılanysty. Bizde qazirdiń ózinde daıyn mamandar bar jáne de jańa kadrlar da daıarlana beredi. Tildik kederginiń joqtyǵy – bul bizdiń mańyzdy artyqshylyǵymyz. Sondyqtan atom stansasyn salý jobasyn dál osy «Rosatommen» birge jyldamyraq jáne tıimdirek júzege asyra alamyz, - dedi Baıdildınov.

Mamandardyń paıymynsha, atom elektr stansasynyń qurylys, mashına jasaý, elektrotehnıka jáne logıstıka salalarynyń damýynyń qozǵaýshy kúshi bolady.

- Qurylys pen ınfraqurylymǵa beton zaýyttary, metall qurastyrylmdaryn óndirýshiler, elektrotehnıkalyq kabelder, logıstıkalyq kompanııalar, sondaı-aq qurylys qalashyqtaryn turǵyn úımen qyzmetpen qamtamasyz etetinder tartylady. Mashına jasaý men elektrtehnıkada ıadrosyz sanattaǵy sorǵylar men temir arqaýlar, basqarý shkaftary, baqylaý-ólsheý aspaptary men avtomatıka, transformatorlar, avtomattandyrý júıeleri óndirisi qajet bolady. Al stansany paıdalaný kezeńinde týrbınalyq jáne elektrotehnıkalyq jabdyqtarǵa servıs kórsetý, qaldyqtarmen jumys, fızıkalyq jáne kıber qaýipsizdik, personaldy oqytý qajettiligi týyndaıdy, - dep qosty Jaqyp Haırýshev.

Ol kadr sózsiz basty faktor ekenin atap ótti. Jańa sapa men qaýipsizdik mádenıetine ıe myńdaǵan mamandar qajet bolady.

- Ýnıversıtetter men kolledjder oqý baǵdarlamalaryn qaıta quryp, kásiporyndar ishki akademııalar men sertıfıkattaý júıelerin engizedi. Bul ınjenerlik mekteptiń jalpy deńgeıin kóteredi, - dedi maman.

Aıta keteıik, Memlket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy Qazaqstan halqyna Joldaýynda 2-shi jáne 3-shi AES qurylysy jaıynda aıtqan edi. 

- Bir aı buryn Almaty oblysynda Qazaqstandaǵy alǵashqy atom elektr stansasyna qatysty joba «Rosatommen» birge júzege asyryla bastady. Biraq ekonomıkany turaqty damytý úshin bul jetkiliksiz. Ekinshi, tipti úshinshi atom elektr stansasynyń qurylysyn qazirden bastap josparlaı berýimiz kerek, - degen edi Prezıdent.

Osy oraıda sarapshylar AES alańyn irikteý barysynda óńirdiń energııa júıesiniń shynaıy qajettiligi eskerilýi tıis dep esepteıdi.

- Negizgi ólshemsharttar – tutyný ortalyqtaryna jaqyndyq, sý resýrstarynyń bolýy, seısmıkalyq turaqtylyq, damyǵan jelilik ınfraqurylym jáne jobanyń áleýmettik qabyldanýy. Ońtústik Qazaqstan búgingi tańda eń osal aımaq sanalady: óńirde energııa tutynýdyń joǵary ósimi men bazalyq generatsııanyń jetispeýshiligi tirkelýde. AES-ti ońtústik oblystarda ornalastyrý ımportqa táýeldilikti joıýǵa jáne ónerkásiptik damýǵa baza jasaýǵa múmkindik beredi, - deıdi Jaqyp Haırýshev.

Sonymen qatar ol Kýrchatovta ǵylymı ortalyǵy bar Shyǵys Qazaqstan men BN-350 gektory paıdalaný tájirıbesi bar Mańǵystaý oblysynyń da AES ornalasýǵa áleýeti bar ekenin aıtady.

Munaı-gaz salasynyń sarapshysy Oljas Baıdildınov ótken jydyń jeltoqsanynda elimizde elektr energııasynyń tapshylyǵy 8 paıyzǵa jetkenin alǵa tartady.

- Bul degenimiz, jeltoqsanda búkil el boıynsha ár kún saıyn eki saǵat boıy jaryqsyz otyrdyq degen sóz. Ony gazben generatsııasymen jaba almaımyz, sebebi gaz múldem joq. Kómir generatsııasy qymbat ári las. Sondyqtan tańdaý atom energetıkasyn damytý nemese sheteldik qýatqa senip, ımportty jalǵastyrý ǵana bolmaq, - dedi ol.

Maman Ortalyq Azııadaǵy kooperatsııa kelesheginiń zor ekendigin alǵa tartady.

- Ózbekstan úlken stansa men shaǵyn reaktorlar salýdy josparlap otyr. Al Qyrǵyzstan atom jobalaryn qarastyryp jatyr. Demek, taıaý jyldary óńir naryǵy 60-70 mlrd dollarǵa jetýi yqtımal. Sondyqtan yntymaqtastyqtyń óńirlik modelin qalyptastyryp otyryp, salany birlese damytý aqylǵa qonymdyraq bolar edi, - dedi Oljas Baıdildınov.

Buǵan deıin Atom energııasy jónindegi halyqaralyq agenttik Qazaqstanǵa atom elektr stantsııasyn salýdyń barlyq kezeńinde qoldaý kórsetetindigin jazǵan edik.