Elimizde transformator jasaýǵa qajet mamandardy eshkim oqytpaıdy – zaýyt dırektory
PETROPAVL. KAZINFORM – Petropavldaǵy transformator shyǵaratyn zaýyt qajet mamandardy ózderi daıarlaıdy. Qazir munda 200-den astam jumysshy bolsa, sonyń teń jartysy ońtústik óńirlerden kelgender.
Petropavl elektrotehnıkalyq zaýytynyń óndiris jóninen dırektory Beıbit Ybraev Kazinform tilshisiniń suraqtaryna jaýap berip, maman jetispeýshiligi máselesin sheshýdegi kásiporyn tájirıbesimen bólisti.
— Transformator sııaqty kúrdeli ónimdi jasaý úshin mamandardy qalaı daıarlaısyzdar jáne bul salada nege daıyn kadr tabý qıyn?
— Bizdiń basqa kásiporyndardan basty ereksheligimiz de osy — qajet mamandardy ózimiz daıarlaýymyzda. Óıtkeni transformatordy qurastyrýǵa qajetti mamandardy oqytatyn joǵary oqý orny elimizde joq, tek Kentaýda ǵana orta arnaýly bilim beretin kolledj bar.
Sol jerde dýaldy oqytýmen mamandardy daıarlaıdy. Al ýnıversıtetter jalpy energetıkany, mashına jasaý salasyn oqytady, transformator jaıynda qysqa, bólshekterin, neden turady — úıretedi. Biraq, ony qalaı jınaý kerek, qandaı talaptary bar — ony eshkim oqytpaıdy. Sondyqtan biz ózimiz osy zaýyttyń ishinde jumys isteýge ynta bildirip kelgenderdi óz mamandarymyzdyń kúshimen tolyqtaı daıyndap, ári qaraı damyta beremiz.
Kelgen adamdy oqytyp, daıarlaý óndiriske qolaısyz, ýaqyt joǵaltamyz. Sondaı-aq bizge kelgen adam úırenip júrip te eńbekaqy alady. Mysaly transformator orap jatqan adamdarǵa bıyl 150 myń teńge oklad qoıdyq. Ary qaraı ózin kórsetip jatsa, úırenip alsa, eńbekaqysy ósedi.
Transformator zaýyty tek Petropavlda ǵana emes, Kentaýda, Shymkentte, Oralda, Aqtaýda, Almatyda bar. Daıyn maman kásiporynǵa kelse jaqsy emes pe? Mysaly, transformator jınaýshy slesar-qurastyrýshy, transformatordyń ishindegi negizgi bólikteriniń bireýin jınaıtyn — shıhtovşık, oraýshylar kerek. Máselen myna oraýyshqa qoıylatyn óz talaptary bar. Symnyń ólshemderi, eni, uzyndyǵy da mańyzdy. 20 ret oraýdyń ornyna 19 nemese 21 ret orap jiberseń, onyń sıpattamasy ózgeredi jáne durys jumys istemeıdi. 400 volt berýi kerek bolsa, ol 390 nemese 380 berýi múmkin. Sondyqtan bul jerde ár bólshektiń saı kelýi óte mańyzdy. Mynaý kesip, daıyn turǵan qaǵazdarǵa da dáldik kerek.
— Óńirde kadr tapshylyǵy jaǵdaıynda sizder jumysshylardy qalaı tartasyzdar jáne olardy ustap qalý úshin qandaı áleýmettik qoldaý nemese jaǵdaılar jasalyp otyr?
— Jumysshy tapshylyǵy búkil óndiriste bar dep oılaımyn. Bizge tolyqqandy jumys kestesine kóshý úshin áli keminde 60-70 adamdy alýymyz kerek, bul osy zaýyt boıynsha ǵana. Biraq, qazirgi geosaıası jaǵdaıǵa baılanysty bizdiń ózimizde jyldyń sońyna deıin jumysqa adam qabyldaýǵa moratorıı jarııalanǵan. Osy jumysshylarymyzben bıylǵa qoıylǵan josparymyzdy oryndaımyz.
Sondaı-aq biz Petropavlda zaýytty ashqannan keıin janynan kópqabatty úı saldyq. Onda 104 páter bar. Jumysshylarymyz, baspanasy bolmasa osy jaıly úıge kiredi. Biz ońtústikten kóshi-qon baǵdarlamasymen otbasylardy alyp keldik. Zaýyt jumysshylarynyń 50% — elimizdiń ońtústiginen kelgen azamattar. Osy kásiporynda eńbek etip jatqan on shaqty erli-zaıypty da, aǵaıyndylar da, baýyrlar da bar. Olar bul páterlerdi jekeshelendirýge quqyly. Eshqandaı paıyzsyz 5 jyldan 10 jylǵa deıin qunyn bólip tóleı alady.
— Kimderdi jumysqa alasyzdar?
— Meniń ózimniń negizgi mamandyǵym — metallýrg. Jezqazǵanda shahtada jumys istep júrip, Kentaýdaǵy zaýytqa slesar bolyp aýystym. Keıin sheber, ýchaske bastyǵy boldym. Petropavlda jumys istep jatqanyma úsh jyl boldy. Aıtpaǵym, eń bastysy ynta bolýy kerek.
Qazirgi jastar jumysshy mamandyqtarǵa qyzyqpaıdy. Baǵdarlamashy, mobılograf bolǵysy keledi nemese saýda ortalyqtarynda kassır bolady. Al mynadaı jumysshy mamandyqqa eshkim oqymaıdy. Qanshama stýdent tájirıbeden ótýge keledi. Bireýi — áke-sheshesiniń aıtýymen túsken, endi biri jaı tańdaı salǵan, óziniń ne oqyp júrgenin bilmeıdi. Sondaı-aq 10 stýdent tájirıbeden ótýi kerek bolsa, sonyń 2-3-ýi ǵana kelýi múmkin, qyzyǵýshylyq joq. Olardyn surasań «men odan da dámhanaǵa baryp daıashy bolyp jumys isteımin» deıdi.
Jumys aýyr emes. Óndiriste turǵan stanoktar, qurylǵylar qazirgi zamanǵa saı, avtomattyq jeliler bar, adamdar tek qana programmany jazyp, knopkany basady, ári qaraı stanoktar ózi jumysyn isteı beredi.
Bizge keletinderdiń bilimine qaraımyz, joǵary ne orta arnaýly bilimi bolǵany durys. Desek te qazir qolynda dıplomy joqtar da jumys istep jatyr. Óıtkeni jańadan ashylǵan kezde jumysshylar jetispedi, jumys isteımin degenderdiń barlyǵyn alyp, oqytyp, beıimdedik, qazir arasynda jaqsy mamamandar bar. Tártipti talap etemiz, keıbireýler bar jumysty sebepsiz qaldyratyn, araq-sharapqa úıir, olarmen birden qoshtasamyz.
— Zaýyttyń ashylǵanyna kóp bola qoıǵan joq. Tolyq qýatqa kóshtińizder me?
— 2021 jyly qyrkúıek aıynda ashyldyq. Qazir 200-ge jýyq adam jumys isteıdi. Ortasha eńbekaqy — 450-500 myń teńge shamasynda. Jyldyq tolyq qýaty — 13 myń transformator. Bıyl 6 myń danasyn shyǵarýdy josparladyq. Kelesi jyly 8 myńǵa jetkizip, aldaǵy 2-3 jylda tolyq qýatqa kóshemiz. Bizde 13 túrli transformator bar. Ónimniń 90-95% osy ýaqytqa deıin Reseıge jóneltilip keldi. Qazirgi tańda 70-80% ǵana Reseıge, qalǵany ózimizdiń aımaqtarǵa jóneltilip jatyr.
Transformator jasaýǵa qajet, biraq Qazaqstanda óndirilmeıtin zattar bar, olardy biz Evropadan, Qytaıdan, ne bolmasa Reseıden alamyz. «Transformatorlyq qurysh» deıdi, eń mańyzdy bólikteriniń biri, ol Reseıde ne bolmasa Qytaıda shyǵady. Transformatorlyq maı Qazaqstanda óndirilmeıdi, ony Reseıden satyp alamyz.
Bizdiń aldaǵy jylǵa qoıǵan maqsattarymyzdyń ishinde, qurǵaq transformatorlardy shyǵarýǵa konstrýktorlyq qujattardy, kerekti stanoktardy qarastyryp jatyrmyz.
Buǵan deıin Qazaqstanda ındýstrııalyq ınvestıtsııalar kúsheıip, ondaǵan myń jumys orny qurylatynyn jazǵan edik.