Elimizde shashyrandy sklerozǵa shaldyqqandar sany kún sanap ósip jatyr – nevropotolog
ASTANA. KAZINFORM – Mamyrdyń sońǵy sársenbisi – dúnıejúzi boıynsha shashyrandy sklerozben (ShS) kúres kúni. Ortalyq júıke júıesiniń sozylmaly aýtoımmýndy aýrýy kezinde aǵzanyń ımmýndyq júıesi júıke talshyqtarynyń qabyǵyn (mıelın) zaqymdaıdy. Sonyń saldarynan adamnyń qımyl-qozǵalysy, kórýi, sóıleýi, tepe-teńdigi men basqa da ómirlik fýnktsııalary buzylady. Aýrýdyń aty aıtyp turǵandaı, júıke júıesindegi zaqymdanýlar bir jerge emes, ártúrli núktelerge «shashyrap» ornalasady. Bul dert týraly perventıvti medıtsına assotsıatsııa múshesi, nevropotolog Aıgerim Eltaımen suhbattasqan edik.
– Shashyrandy sklerozdyń belgilerine qysqasha toqtalyp ótseńiz...
– Shashyrandy sklerozdyń belgilerine bir nemese eki kóz kórýiniń buzylýy, bedeýlik, bas aınalý jəne júrek aıný, sóıleýdiń buzylýy, sharshaǵyshtyq jatady. Fızıkalyq tekserý kezinde kórý nerviniń nevrıti; aıaq-qoldyń spastıkalyq parezi; ataktıkalyq júris; ıntentsıondy tremor; túrli somatosensorlyq buzylystar; qýyq jəne tik ishek dısfýnktsııasy; psıhıkalyq buzylystar, masaly dezorıentatsııadan anyqtalady.
– Aýrýdyń paıda bolý sebebi nede?
– ShS negizinde ýnıversaldy patologııalyq protsess jatady. Ol nerv kletkalary, ımmýndyq komponentti kletkalarda damıtyn, ımmýnopatologııalyq jəne patohımııalyq reaktsııalar kesheninen jınaqtalady. ShS kezinde aýtoımmýndyq komponenttermen qosylǵan basqa aýrýlar kezindegideı ımmýnndyq reaktsıı ózgerýine baılanysty bolady.
– Qazaqstanda bul dert qanshalyqty jıi kezdesedi?
– Qazaqstanda shashyrandy sklerozǵa shaldyqqandar sany kún sanap ósip jatyr. Dıagnostıkanyń arqasynda búgingi tańda 2 myń jarym adamnan asty.
– Bul aýrý túrine qandaı emdeý ádisterin qoldaný kerek?
– Múgedektiktiń aldyn alý nemese boldyrmaý, kúndelikti belsendilikti jaqsartý, spastıkanyń aıqyndylyǵyn tómendetý, asqynýlar damýynyń aldyn alý (kontraktýra, oıylý), ómir sapasyn jaqsartý. Aýrý dári-dármeksiz emdelmeıdi.
– Dıagnoz qoıý úshin qandaı tekserister júrgiziledi?
– Dıagnoz qoıý jáne aýrýdy naqtylaý úshin oftalmolog konsýltatsııasy, magnıtti-rezonanstyq tomografııa, qannyń jalpy analızi, zərdiń jalpy analızi jáne qannyń bıohımııalyq analızderin tapsyrý kerek bolady. Bul derttiń negizgi túrleri aýrý aǵymyna baılanysty protsesstiń ornalasýy boıynsha tserebraldy, spınaldi jáne tserebrospınaldi bolyp bólinedi.
Al aýrý aǵymy boıynsha:
1. Retsıdıvti — remıtırli (remıtırli) forma, asqynýlar arasynda aýrý údemeıdi.
2. Birinshilik progredıentti forma (nevrologııalyq buzylystardyń turaqty údeýi aýrýldyń basynan bastalady).
3. Ekinshilik progredıentti forma (nevrologııalyq buzylystardyń birtindep kúsheıýi).
4. Progredıentti-retsıdıvti forma (asqyný birinshilik údemeli aǵymǵa júkteledi).
– Qandaı dári-dármek jıi taǵaıyndalady?
— Shashyrandy skleroz kezindegi barlyq emdik zat keshenin negizgi eki topqa bólýge bolady — patogenetıkalyq jəne sımptomatıkalyq.
Patogenetıkalyq em ımmýndyq júıe kletkalarymen aktıtendirilgen mı tinderi destrýktsııasynyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan. Bul toptyń kóp zattary — ımmýnretteýge, gemaıoentsefaldyq tosqaýyl jaǵdaıyna əser etetin ımmýnotroptyq preparattar. Olarǵa jatady: ımmýnosýpressorlar — glıýkokortıkoıdtar (metılprednızolon).
Immýnomodýlıatorlar — ınterferon — beta-1b nemese onyń analogtary (asa tıimdi, retsıdıvter sanyn azaıtýǵa jol beredi jəne jańa oshaqtardyń túzilýin boldyrmaıdy). Usynylatyn doza 0,25 mg (8 mln. HB), 1 ml daıyndalǵan eritindi, teri astyna kúnara egedi.
— Aýrýdyń aldyn alýǵa bola ma?
— Birinshilik profılaktıka: vırýsty ınfektsııalardy der kezinde jəne tıimdi emdeý kerek. Profılaktıkalyq sharalarǵa keler bolsaq, konsýltatsııa men reabılıtatsııalyq sharalardy belgili ýaqyt aralyǵynda júrgizý qajet. Ári qaraı júrgizý, dıspanserleý prıntsıpteri: em jəne reabılıtatsııalyq sharalardy taǵaıyndaý úshin dəriger qabyldaýynda barlyq januıa músheleri qatysqany jón.
— Genetıkalyq tuqym qýalaı ma?
— Negizinde bul aýrý basym jaǵdaıda jastar arasynda kezdesedi (20-40 jas). Jıirek əıelder aýyrady. ShS damýy orta faktorlarynan týyndaǵan — vırýsty ınfektsııamen (mysaly: retrovırýstar, qyzylsha, qyzamyq, tumaý vırýsy), geografııalyq faktorlarmen jəne genetıkalyq berilýmen bolady. ShS naýqastyrynyń tikeleı týystarynda, jalpy popýlıatsııadaǵylarǵa qaraǵanda aýrý týyndaýy 20-50 ese artyq bolady.
– Bul dıagnozdy alǵash estigen adamǵa qandaı keńes berer edińiz?
– ShS kezinde basty mindet – turaqty remıssııaǵa qol jetkizý. Mindetti túrde der kezinde qaralyp zertteýlerden ótý kerek. Sosyn qoıylǵan dıagnoz boıynsha dərilik em qabyldaý reabılıtatsııadan ótý arqyly jaqsy nətıjege qol jetkizýge bolady.
Suhbattasqan
Jaına TURARBEK