«Elimizdegi janar-jaǵarmaıdyń kóterme saýdasyna memlekettik monopolııa engizý kerek pe?» - BAQ-qa sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń jazýynsha, 7 aqpanda bastalǵan «Berlınale-2013» senbi kúni márege jetti. Qazaq kınematografııasy alǵash ret atalmysh festıvalge qatysyp qana qoımaı, Sh.Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdııasynda túsirilgen Emır Baıǵazınniń «Úılesimdilik sabaqtary» kartınasy eń úzdik operatorlyq jumys retinde moıyndalyp, festıvaldiń «Kúmis aıý» júldesin Qazaqstanǵa alyp keldi. Berlın kınofestıvali - «A» klasyndaǵy eń iri jáne bedeldi festıvalderdiń biri. Ol - aty álemge máshhúr Kann jáne Venetsııa kınofestıvalderimen ıyq tirestiretin baıqaýlardyń sanatyna qosylady. Mundaı deńgeıdegi festıvaldiń negizgi konkýrstyq baǵdarlamasyna qazaq kınosy buǵan deıin bir ret qana, 18 jyl buryn rejısser Dárejan Ómirbaevtyń «Kardıogramma» fılmimen (Venetsııa, 1995 jyl) qatysqan bolatyn.
Mereıimizdi tasytyp ketken bul tabystyń salmaǵy áli de saralana berer. Degenmen, fılm nesimen daralandy? Bıyl Berlın festıvaliniń negizgi baıqaýyna qatysýǵa 3 myńǵa tarta úmitker nıet qylǵan. Alaıda, kınofestıvaldiń irikteý tobynyń tańdaýy 19 kartınaǵa ǵana toqtaǵan. Sondyqtan, negizgi baıqaýǵa ilikkenimizdiń ózin ilkimdi oqıǵaǵa balap, medet tutyp otyrǵanda, qazaq kartınasy Bas júldege laıyqty lentalardyń bel ortasynan tabylýy - aıta qalarlyqtaı oqıǵa. Bul maqala kópshilik nazaryna «Aıý» aýlaýǵa shyqqan qazaqtar» degen taqyryppen berilip otyr.
Osy basylymda «Eks-premerdi qaıtarýdy surady» atty materıal basyldy. Tájikstannyń bas prokýratýrasy resmı Kıevke eldiń burynǵy premer-mınıstri Abdýmalık Abdýllodjonovty ekstradıtsııalaýǵa qatysty qujattar joldady. Qujattarda eks-premerge taǵylǵan aıyptar kórsetilgen. Halyqaralyq izdeý jarııalanǵan eks-premer 5 aqpanda Borıspol áýejaıynda ustalyp, sot sheshimimen 40 táýlikke qamaýǵa alynǵan bolatyn. Tájikstan burynǵy premerdi prezıdent Emomalı Rahmonǵa 1997 jyly qastandyq jasaýdy uıymdastyrdy dep aıyptaıdy. Sondaı-aq, oǵan 1998 jyly Sogdı oblysynda ondaǵan adam qaza tapqan tártipsizdikti uıymdastyrdy degen kiná taǵady. Onyń ústine ol premer bolǵan kezde asa iri kólemde memleket múlkin talan-tarajǵa salǵan degen kúdik keltiredi. Kezinde eks-premer prezıdenttik saılaýǵa qatysyp, qazirgi prezıdentten jeńilis tapqan edi.
***
«Oblys boıynsha Qarjy polıtsııasy departamenti oblys prokýratýrasymen birge Baızaq aýdanynyń Sarykemer aýyldyq okrýginiń burynǵy ákimi men ákimshiliktiń basqa da qyzmetkerleriniń birlesip uıymdasqan qylmystyq top qurǵanyn áshkereledi», - dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanyndaǵy «Qashqyn ákim ustaldy» degen materıalda. Tergeý amaldarynyń málimetteri boıynsha, atalǵan aýyldyq okrýgtiń burynǵy ákimi ıAnvarbek Musaev qyzmettik babyn asyra paıdalanyp, jekemenshikke jer ýchaskesin berý jóninde jalǵan sheshimder qabyldaǵan. ıAǵnı 2007 jyldyń ekinshi jartyjyldyǵynda atamekenge kelgen oralmandardyń jeke turǵyn úı qurylysy úshin jer telimine suranysynyń óskenin paıdalanyp, zańdy kúshi joq sheshimder daıyndap, ótinishpen júgingenderge satqan. ıAnvarbek Musaev jalǵyz ózi zańsyz pıǵylyn júzege asyra almaıtynyn bilip, ákimshiliktiń bas mamandary Dmıtrıı Sýmelıdı, Qaırat Quralbaev, aýdan turǵyny Nurbek Jubaev, aýdannyń bas sáýletshisi Ádiljan Momynovtan quralǵan uıymdasqan qylmystyq topty quryp, basqarǵan.
«Aıqyn» basylymynda «Ýlanyp jatyrmyz...» atty maqala basyldy. Ne kózdeletindigi - jasyryn syr, biraq búginde qazaqstandyqtardy ýlaý júrýde! Parlamentte ótken keshegi «Úkimet saǵatynda» qalaýlylar dabyl qaqty. Osy jıynda Densaýlyq saqtaý mınıstriniń ózi shetelden elimizge ákelinetin keıbir tamaq ónimderiniń syrtqy qaptamasynda da, oǵan ilespe qujattarda da sol ónimniń quramynda qaýipti, zııandy qospanyń bar ekendigi jazylmaıtyndyǵyn moıyndady. ıAǵnı áldebireýler ondaı aqparatty qupııa qaldyryp, sol zalaldy azyq-túlikterdi Qazaqstan halqynyń tutynǵandyǵyn qalaýda. Mınıstr Salıdat Qaıyrbekova oǵan qal-qaderinshe qarsy turýǵa tyrysyp jatqandaryn jetkizdi. Bir qynjyltatyny, osyndaı qaraý nıetterge toıtarys berýge jaýapty jalǵyz qurylym Qazaqstanda joq eken. Búginde oǵan jol bermeýge úsh organ ókiletti kórinedi.
***
«Alash aınasy» gazetiniń turaqty «Oı-kókpar» aıdarynda «Elimizdegi janar-jaǵarmaıdyń kóterme saýdasyna memlekettik monopolııa engizý kerek pe?» degen másele kóterilip otyr.
«Taǵy da janarmaı máselesi kún tártibinde. Bul joly elimizdegi janarmaı-jaǵarmaı kuıý beketteriniń ıeleri Munaı jáne gaz mınıstrligine otynnyń bólshek saýdadaǵy shekti baǵasyn qaıta qarastyrýdy talap etýde. JJM satýshylardyń pikirinshe, Tabıǵı monopolııany retteý agenttigi belgilegen shekti baǵa qazirgi deńgeıde qala berse, janarmaı quıý beketteriniń jaǵdaıy múshkildene túspek.
Osy oraıda sarapshylar otyn baǵasyn kóterme saýda naryǵynda da shekteý qajettigin aıtady. Óıtkeni baǵany tek bólshek saýdada shekteý sharasy naryqtaǵy usaq janarmaı quıý beketterin qyspaqqa alyp, osy naryqty ármen qaraı monopolııalandyra túspek. Saıası sheshimder ınstıtýtynyń ekonomısi Sergeı Smırnovtyń pikirinshe, benzınniń kóterme baǵasyn retteýge qatysty talap durys. Óıtkeni búginde benzındi kóterme baǵamen satatyndar baǵany qalaı belgilese de, óz erkinde. Olar tipti memleket belgilegen shekti bólshek baǵaǵa da jaqyndaı alady. Ondaı jaǵdaıda JJM beketteriniń taqyrǵa otyratyny sózsiz. Bálkim, munaı ónimderiniń kóterme saýdasyna memlekettik monopolııa engizý kerek shyǵar?», - dep jazady basylym.
