Elektrıkter men gaz qyzmetkerlerin lıtsenzııalaý qajet – sarapshy Túrkistan oblysyndaǵy órt týraly

ASTANA.KAZINFORM - Túrkistan oblysy Alaǵabas aýylyndaǵy órtten 12 adam qaza tapqan qaıǵyly oqıǵa taǵy da úı qaýipsizdigi júıesindegi olqylyqtardy eske salyp, eldiń barlyq aımaǵy úshin sabaq boldy deýge bolady.

Kazinform-ǵa bergen suhbatynda qurylys menedjmenti ǵylymdarynyń magıstri jáne «Bolashaq» stıpendııasynyń ıegeri Adat Ádilhan jeke úılerdiń kommýnaldyq júıelerinde jasyrynǵan táýekelderdi túsindirip, árbir úı ıesi bilýi kerek halyqaralyq tájirıbeler men erejeler týraly aıtty.

– Búginde jeke turǵyn úı qurylysynda qandaı erejeler osal bolyp tur?

– Jetisaı aýdanyndaǵy oqıǵa taǵy da búkil eldi dúr silkindirdi. 2019 jyly Astanada bolǵan órt bes qyzdyń ómirin qıǵan qaıǵyly oqıǵa áli kúnge deıin esimizde. Zardap shekkenderdiń otbasylaryna qaıǵyryp kóńil aıtamyn. Osynyń bárinen sabaq almasaq, endigi qatelik keshirilmeıdi. Turǵyn úı qurylysynda qoǵam retinde sheshýge tıisti jaǵdaılar bar.

2021 jyly Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi Indýstrııa jáne ınfraqurylymdy damytý mınıstrliginiń Qurylys, turǵyn úı jáne kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıtetimen birlesip, jańadan jobalanǵan kóp páterli turǵyn úılerde avtonomdy tútin detektorlaryn mindetti túrde ornatýdy talap etetin QR 3.02-02-2018 «Bir páterli turǵyn úılerdi jáne olardyń ınjenerlik júıelerin jobalaý» qurylys kodeksine túzetýler engizdi. Alaıda jeke turǵyn úılerge qatysty zańnamalyq jumystar áli de kesheýildep otyr.

– Siz jeke turǵyn úı sektorynda jumys isteıtin mamandardy lıtsenzııalaý qajettiligin aıttyńyz. Bul nege mańyzdy?

– Qazaqstanda jeke turǵyn úı jobalaryn salý kezinde qurylys-montaj jumystaryn, sonyń ishinde ishki ınjenerlik jelilerdi ornatý men tóseýdi tıisti lıtsenzııasy joq sheberler men brıgadalar oryndaıdy. Aýyldyq jerlerde úı ıeleriniń qurylys-montaj jumystaryn ózderi júrgizýi sırek emes.

Sondyqtan órt qaýipsizdigi júıelerin talqylamas buryn, jeke turǵyn úı sektorynda qyzmet kórsetetin mamandarǵa lıtsenzııalaý talaptaryn qaıta qaraý qajettiligin atap ótkim keledi. Bul elektrıkterge, santehnıkterge, gaz qyzmetkerlerine jáne basqa da mamandarǵa qatysty. Jeke úıdi paıdalanýǵa berý jaýapty merdigerlerdiń qolymen jáne olardyń belgili bir jumystardy oryndaý quqyǵyn rastaıtyn sertıfıkattarymen birge júrýi kerek. Buǵan jeke úılerge qaýipsizdik sensorlaryn ornatý talaptaryn ázirleý kiredi.

Suhbat aldynda men Ońtústik Qazaqstandaǵy birneshe tanystaryma qońyraý shalyp, jeke úıdi paıdalanýǵa bergennen keıin órt dabylynyń nemese gaz analızatorlarynyń bar-joǵyn teksergen adam bar-joǵyn suradym. Biraq bar alǵan jaýabym «eshqashan» boldy.

Bul qaıtalama turǵyn úı naryǵyna da qatysty. Mysal keltireıin: siz jeke úı satyp aldyńyz jáne elektr symdarynyń dızaıny unamady nemese ol sizdiń ómir saltyńyzǵa sáıkes kelmedi. Bul kóbinese sizge kóbirek rozetkalar nemese jaryqtandyrý qurylǵylaryn qosý qajet bolǵan kezde bolady. Siz óz qajettilikterińizge sáıkes túzetýler engizý úshin top shaqyrasyz. Sonymen qatar, klıentterge mundaı mamannyń biliktiligi men tájirıbesin anyqtaý qıynǵa soǵady. Ózgerister engizilgennen keıin merdiger de, jobalaýshy da esh jerde jaýapkershilikke tartylmaıdy. Nátıjesinde, tek ǵımarat ıeleri ǵana emes, sonymen qatar olardyń kórshilerine de qaýip tónedi.

– Kóp páterli úıler týraly aıtatyn bolsaq, sizdiń oıyńyzsha, kommýnaldyq júıelerge qoıylatyn talaptar qandaı bolýy kerek?

– Kóp páterli keshenderdegi turǵyndar páterlerine ózgerister engizgen kezde jaǵdaı uqsas. Munda qaıta qurýǵa qoıylatyn talaptarǵa uqsas talap qajet: eger ishki kommýnaldyq júıelerge ózgerister engizilse, lıtsenzııa úshin jeke jaýapty bolatyn sertıfıkattalǵan merdigerden qurylys qujattamasyn alasyz. Sebebi órttiń negizgi sebebi elektr jabdyqtaryn ornatý jáne paıdalaný erejelerin buzý, sodan keıin otty abaısyz paıdalaný bolyp sanalady.

– Halyqaralyq tájirıbe men Qazaqstandaǵy jaǵdaı arasynda qandaı aıyrmashylyqtardy kórip otyrsyz?

– Álemdik tájirıbe kóbinese bul úı ıeleriniń ózderine júkteletinin kórsetedi. Mysaly, Ulybrıtanııada tútin detektorlary ornatylmaǵan páterdi jalǵa berýge bolmaıdy. Mundaı qurylǵylardy árbir turǵyn úıge ornatý zańdy talap. Úı ıeleri detektorlardy jóndeýge nemese aýystyrýǵa jaýapty.

Sáıkestikti jergilikti bılik organdary baqylaıdy, olar aqaýdy túzetý týraly buıryqtardy oryndamaǵany úshin 5000 fýnt sterlıngke (3 401 812 teńge) deıin aıyppul salýy múmkin. Bul talaptardyń saqtalýyn múlikti jalǵa berýge qatysatyn jyljymaıtyn múlik agenttikteri de tekseredi.

Qazaqstanda qaýipsizdik mádenıeti endi ǵana qalyptasa bastaǵanyn moıyndaý kerek. Qaýipsizdik datchıkterin nemese tereze qorǵanyshtaryn ornatý árbir azamattyń jeke mindeti ekenin túsinýimiz kerek. Munda bosqa júkteme bolmaýy kerek. Áleýmettik jaǵynan osal toptar basqa másele: munda demeýshilik nemese memlekettiń maqsatty kómegi qajet.

– Qazaqstanda qaýipsizdik mádenıetin normaǵa aınaldyrý úshin ne isteý kerek?

– Ulybrıtanııa mysalyna oralsaq, birde-bir ýnıversıtet dárisi tótenshe jaǵdaıdaǵy evakýatsııa josparymen qysqasha tanystyrylmaı bastalmaıdy. Kez kelgen normalar men talaptardy qaǵazǵa túsirýge bolady, biraq meniń oıymsha, qaýipsizdik mádenıetin mektep pen ýnıversıtet satylarynan bastap damytý qajet.

Sondaı-aq, men otandastarymnyń nazaryn jóndeý kezinde qaýipsizdik datchıkteriniń kórinbeıtin kórinisine baılanysty aspaly tóbelerdiń artyna jasyrylatynyna aýdarǵym keledi. Biz kórip otyrǵanymyzdaı, qaýipsizdik erejelerine nemquraıly qaraý qymbatqa túsýi múmkin.

– Jeke úıler men páter ıelerine óz qaýipsizdigin jaqsartý úshin qandaı praktıkalyq usynystar berer edińiz?

– Úıler men páterlerdegi elektr panelderine qaldyq tok qurylǵylaryn (QTQ) ornatý keń taralǵan tájirıbe bolyp sanalady. Symdardy qysqa tuıyqtalýdan jáne aıtarlyqtaı shamadan tys júktemelerden qorǵaıtyn avtomatty ajyratqyshtan aıyrmashylyǵy, bul qurylǵy tek aǵyp ketý toktary paıda bolǵan kezde ǵana iske qosylady. Turmystyq elektr júıelerindegi aǵyp ketýler sym oqshaýlaǵyshynyń zaqymdalýynan, sonyń ishinde durys eseptelmegen júktemelerden nemese durys ornatylmaǵan ornatýdan týyndaýy múmkin. RCD úıdi órtten, al turǵyndardy aqaýly symdardyń nemese elektr qurylǵylarynyń saldarynan týyndaǵan elektr togynyń soǵýynan qorǵaıdy.

Eske sala keteıik, 18 qarashada Túrkistan oblysynyń Jetisaı aýdanyndaǵy Alǵabas aýylynda eki qabatty jeke úıde órt boldy. Órtten on eki adam, onyń ishinde toǵyz bala qaza tapty.

Jyl basynan beri aımaqta 300-den astam órt boldy, kómirtegi totyǵymen ýlaný jaǵdaılary artty.