Elde jas kásipkerler sany 12,1% artty
ASTANA. KAZINFORM — Búginde Qazaqstan jastarynyń sany — 5 mıllıon 817 myń adamǵa jetti. Búginde olar el halqynyń úshten bir bóligin qurap otyr. Bastamashyl, daryndy, áleýmettik jaýapkershiligi joǵary qazirgi jastar — eldiń erteńin qalyptastyratyn negizgi býyn.
Osy oraıda jyl saıyn eńbekteri memlekettik deńgeıde baǵalanyp júrgen belsendi jastardyń róli aıryqsha. Jastardyń kóshbasshylyǵy men bastamasyn qoldaıtyn «Táýelsizdik urpaqtary» granty men «Daryn» memlekettik syılyǵyn taǵaıyndaýǵa arnalǵan konkýrstar dástúrli túrde ótkizilip keledi.
— Men qashan da Qazaqstanda jastar úshin barlyq jaǵdaı jasalǵanyn aıtýdan jalyqpaımyn. Qaı baǵyt, qaı sala bolmasyn qoldaý bilinedi. Granttar, shákirtaqylar, damý múmkindikteri bar. Al mundaı nomınatsııaǵa ıe bolý — úlken mártebe. Biz óz isimizdi marapat kútpeı de adal atqarýǵa daıynbyz, — deıdi bıylǵy «Daryn» syılyǵynyń «Qoǵamdyq qyzmet» nomınatsııasy boıynsha laýreaty Merýert Ótegenova.
Jyl ishinde «Táýelsizdik urpaqtary» grantynyń 2024 jylǵy 30 jeńimpazy óz jobalaryn júzege asyrdy. Ár jobaǵa memleket tarapynan 3 mıllıon teńgeden bólindi. Máselen, Atyraý qalasynyń turǵyny Ánel Maratova Daýn sındromy bar balalardan quralǵan ınklıýzıvti teatr ashty, al Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasynyń magıstri Ánel Áýbákirova eldegi alǵashqy etno-mıýzıkl qurdy.
Memlekettiń basym baǵyttarynyń biri — jastardy jumyspen qamtý jáne qoljetimdi turǵyn úı máseleleri. «Otaý», «Naýryz» jáne «Naýryz Jumysker» jeńildetilgen turǵyn úı baǵdarlamalarynyń arqasynda 5,7 myńnan astam jas qazaqstandyq baspanaly boldy. Sonymen qatar 17 óńirde jas mamandarǵa arnalǵan óńirlik ıpotekalyq baǵdarlamalar jemisti júzege asyp keledi.
Sońǵy úsh jylda memlekettik qoldaý júıeli sharalarynyń nátıjesinde jas kásipkerler sany 12,1% artty. Búginde jastar arasyndaǵy jumyssyzdyq deńgeıi 3,1%, bul — óńirdegi eń tómen kórsetkishterdiń biri.
Ekologııalyq mádenıetti qalyptastyrýǵa arnalǵan «Taza Qazaqstan» jalpyulttyq jobasy da qarqyndy damyp keledi. Jobany iske asyrýda «Jasyl El» jastar eńbek jasaqtary negizgi ról atqarady. Bıyl maýsymdyq jumyspen 35,9 myń jas qamtyldy, bul josparly kórsetkishten 19,8% joǵary. Qatysýshylardyń shamamen 40%-y — aýyl jastary.
Sonymen qatar Jastar resýrstyq ortalyqtarynyń jelisi jetildirildi. Qazirgi tańda elde 235 ortalyq jumys isteıdi, olar jastarǵa, ásirese osal sanattaǵy azamattarǵa kómek kórsetedi.
Memlekettik jastar saıasatyn iske asyrý aıasynda jalpy somasy 750 mıllıon teńge bolatyn 6 jańa granttyq joba iske asty. Bul bastamalar nashaqorlyq, lýdomanııa jáne quqyqbuzýshylyqtyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan.
Osy granttyq qoldaý aıasynda engizilgen «MERGEN» júıesiniń kómegimen 5 myńnan astam esirtki dúkeni anyqtalyp buǵattaldy, jarnama saıttaryndaǵy 120 myńnan astam habarlandyrý tekserildi.
Jastardyń reprodýktıvti densaýlyǵyn qorǵaý da mańyzdy máselelerdiń biri bolyp qala beredi. 94 jastar densaýlyq ortalyǵynyń jumysy nátıjesinde jasóspirimder arasyndaǵy júktilik deńgeıi 43%, al aborttar sany 30% tómendedi.
Mınıstrlik nazaryndaǵy mańyzdy baǵyttardyń biri — otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtý jáne otbasylyq qıyndyqtardyń aldyn alý. Osy maqsatta Otbasyn qoldaý ortalyqtarynyń (OQO) jelisi 33-ten 131-ge deıin kóbeıtildi.
Bir jyl ishinde OQO-larǵa ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan 45 myńnan astam qazaqstandyq júginip, quqyqtyq, psıhologııalyq jáne áleýmettik keńes aldy. 15,4 myń otbasyǵa keshendi kómek kórsetildi.
Sonymen qatar bıyl OQO-lar arnaıy ádisteme boıynsha nekege turýǵa ótinish bergen azamattarǵa tegin keńes berý men oqytýdy bastady. Qazirgi kezde óńirlerde 300-den astam jup oqý baǵdarlamasyn sátti aıaqtady.
«Baqytty otbasy» jobasy ajyrasqan otbasylardyń qaıta tatýlasýyna yqpal etti. 2024 jyly isterdiń 37,5%-y tatýlasýmen aıaqtalǵan, bul keńes berý jáne medıatsııa sharalarynyń tıimdiligin dáleldeıdi. Nekege deıingi keńes berý pılottyq jobasy oń nátıje berip, barlyq óńirde keńinen engizý josparlanǵan.
«Ata-analar akademııasy» jáne «Saulyq Life» jobalary jaýapty ata-ana mádenıeti men salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýǵa yqpal etti.
Otbasylyq qundylyqtardy dáripteý maqsatynda jyl saıyn «Mereıli otbasy» ulttyq konkýrsy ótkiziledi. Baıqaý uıymdastyrylǵan jyldarda 20 myńnan astam qazaqstandyq otbasy qatysty.
Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy otbasylyq-turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý máselelerine arnalǵan Ulttyq baıandama ázirlendi.
Genderlik saıasatty iske asyrý salasynda Qazaqstan áıelderge qatysty kemsitýshilikti joıý jáne teńdikti nyǵaıtý baǵytyn ustanýdy jalǵastyrady. Genderlik stereotıpterdi joıý, quqyqtar men zańdy múddelerdi qorǵaý tásilderi boıynsha oqytý is-sharalary turaqty túrde ótkiziledi.
Máselen, «Genderlik zorlyq-zombylyqqa qarsy 16 kún» aktsııasy aıasynda eldiń barlyq iri oqý oryndarynda stýdentterge arnalǵan tsıfrlyq qaýipsizdik jáne zorlyq-zombylyqty toqtatý taqyryptarynda semınarlar uıymdastyryldy, onyń ishinde aqparattyq keńistiktegi qaýipter de qamtyldy.
Sondaı-aq áıelder kóshbasshylyǵy boıynsha semınarlar da uıymdastyrylyp turady. Atap aıtsaq, «Tomırıs» aqparattyq-bilim berý baǵdarlamasy jáne ózge de alańdar jumys isteıdi.
Jas ǵalymdar úshin Qazaqstan qoǵamdyq damý ınstıtýty men «Jastar» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń saıttarynda jastar, otbasy jáne genderlik saıasat salalaryndaǵy ózekti zertteýler qoljetimdi. Sonymen qatar QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń Jastar jáne otbasy isteri komıteti uıymdastyratyn alańdarda, konferentsııalar men forýmdarda zertteýler usynýǵa múmkindik bar.