Elbasy Astanany damytý basymdyqtaryn aıqyndap berdi

ASTANA. QazAqparat - Búgin Astana ákimdiginiń ǵımaratyna arnaıy kelip, osy jazda ótetin qalanyń 20 jyldyq mereıtoıyna daıyndyqqa oraı keleli keńes ótkizgen Elbasy Nursultan Nazarbaev mereıli mereke tuspa-tus keletin jaz aılarynda bas shahardyń keskin-kelbetimen qatar qonaqtardyń kóńilin kóterý alańdarynyń saqadaı saı bolýy kerektigin basa atap ótti. Aldymen jıyndy ashqan Memleket basshysy Saryarqa tórinde, erke Esil boıynda sán-saltanaty kelisken elordamyzdyń tarıh úshin qas-qaǵym sátte-aq boı kótergenine ózi de sene almastyǵyn ashyq aıtty.  Ár ǵımarattyń boı túzep eńsesin tikteýine úles qosqan qurylysshylarǵa, qalanyń keskin-kelbetine shyraıly ár qosý úshin kóshe boılarynda tynbaı eńbektengen jumysshylarǵa shynaıy rızashylyǵyn bildirdi.

«Biz tarıh úshin qysqa ǵana kezeńde mıllıon turǵyny, sáıkesinshe ınfraqurylymy bar, nazaryn ózine aýdartatyn mańyzdy oqıǵalar óttetin, álemge tanymal qalaǵa aınalǵan jańa elordamyz - Astana qalasynyń 20 jyldyq mereıtoıy qarsańynda jınalyp otyrmyz. Astana beıbitshilik pen kelisim qalasyna aınaldy», - dep atap ótti Qazaqstan Prezıdenti.

Osydan keıin sóz kezegi tıgen Astana qalasynyń ákimi Áset Isekeshev bas shaharda  densaýlyq saqtaý salasyna tsıfrlyq tehnologııalardy engizý, bilim salasyn ilgeriletý, turǵyn úı nysandaryn salý, áleýmettik jobalardy iske asyrý, jańa energetıkalyq modeldi engizý, sondaı-aq qaladaǵy ekologııalyq ahýaldy jaqsartýǵa baǵyttalǵan jumystardy júrgizý barysy týraly esep berdi.

«Halyqtyń ómir súrý sapasynyń krıterııasy onyń densaýlyǵyna baılanysty. Negizgi medıtsınalyq-demografııalyq kórsetkishter únemi jaqsara túspek. Ákimdik turǵyndardyń ómir súrý uzaqtyǵyn jáne ómirine qaýip tóndiretin aýrýlarǵa basa nazar aýdarýda. Sońǵy 10 jylda densaýlyq saqtaý boıynsha negizgi kórsetkishterdiń jaqsy dınamıkasy tirkelgen» , - dedi Á.Isekeshev.

Onyń dereginshe, ınsýlt ortalyqtarynyń ashylýy ınsýltten bolatyn ólim sanyn tómendetti. Tek 2017 jyldyń ózinde ınsýltten bolatyn ólim 33, ınfarktan bolatyn ólim-jitim deńgeıi 36 paıyzǵa tómendedi. Elordada densaýlyq saqtaý salasyn tsıfrlandyrý jumysy belsendi túrde júrgizilip jatyr. Búgingi tańda vedomstvolyq baǵynyshty medıtsınalyq mekemelerdiń barlyǵynda medıtsınalyq aqparattyq júıeler ornatylyp, olardyń barlyǵy ınternetke qosylǵan, aýrýhanalar kompıýterlik tehnıkamen jabdyqtalǵan. Halyq sanynyń artýyna baılanysty 2025 jylǵa deıin 10 emhana ashý da josparda bar.  Munan bólek,  jyl saıyn 600-ge jýyq sporttyq-buqaralyq is-shara ótkiziledi, onyń ishinde iri halyqaralyq jarystar da bar. Elorda turǵyndarynyń 28 paıyzy sportpen júıeli túrde shuǵyldanady. Bilim salasynda 7 jyl ishinde elorda mektepterindegi oqýshylar sany 2 esege jýyq artyp 143 myńǵa jetti. Búginde ákimdik Úkimetpen birlesip, taıaý úsh jylda 27 mektep pen 10 japsarlas ǵımarat qurylysy boıynsha jospar túzgen. Qazir 10 mekteptiń qurylysy júrgizilip jatyr. Onyń altaýy ústimizdegi jyly paıdalanýǵa beriledi. Munan bólek, QR Prezıdentiniń tapsyrmasyna sáıkes qurylys normalaryna ózgerister engizildi. Aldaǵy ýaqytta elordada mektepter 3 myńǵa deıin oqýshyny qamtýǵa shaqtalyp salynady. Mektepterdiń jer telimi 3 gektardan 2 gektarǵa deıin qysqartyldy.

«Astana jan basyna qarjylandyrýdy engizý boıynsha ilki qala sanalady. Bul jeke ınvestıtsııa esebinen mektep salýǵa múmkindik beredi. Qazirgi ýaqytta BAÁ men Sıngapýr ınvestorlarynyń esebinen 5 myń oqýshyǵa arnalǵan 3 halyqaralyq mektepti qosa alǵanda birneshe mekteptiń jobasy daıyndalýda»,- dedi ol. 

Elorda basshysynyń baıandamasynan keıin májilistiń túıindi sózin aıtqan Elbasy Nursultan Nazarbaev Áset Órentaıuly qaperine de almaǵan birqatar kemshilikti tizip berdi. Memleket basshysy kópqabatty turǵyn úılerdiń lıftisinen bastap, kólik turaǵy, beı-bereketsiz salynǵan bazarlar, kóshe ataýlarynan bastap, tozyǵy jetse de qalqıyp áreń turǵan úıler, elordany azyq-túlikpen qamtý, qala shegindegi ıesi bolǵanymen esepsiz jatqan jerler máselesine qala basshylyǵynyń nazaryn aýdartty.  Tipti kóshe boıyndaǵy tártipti qadaǵalap, kólik júrgizýshileriniń jol boıyndaǵy óreskel dórekiligin tııady delingen «Sergek» beınebaqylaý kameralarynyń 200-i ornatylǵanymen olardyń ne bári 29-y ǵana jumys istep turǵanyn ashyq aıtty.

Sonymen, aldymen Elbasy elorda aýmaǵynda ıesi bolǵanymen ıen jatqan 13 gektar jerdiń bar ekendigin aıtyp, mundaı jerler uzaq ýaqyt boıy paıdalanylmasa memleket menshigine qaıtarý qajettigin basa aıtty.

«13 myń gektar jer 10 jyl boıy paıdalanylmaýda. Nege qaıtaryp ala almaımyz? Nusqaý bar ǵoı, 2 jyl paıdalanbasa memleketke qaıtarýy tıis», - dedi Memleket basshysy.

Dál osy máselege qatysty túsinikteme bergen Astana qalasy ákimi Áset Isekeshevtiń sózine qaraǵanda, Qazaqstan Prezıdenti 2012 jyly 16 myń gektardy memleketke qaıtarý týraly tapsyrma bergen.  «Bas prokýratýranyń jol kartasy bar. 6 myń gektary qaıtaryldy. 5 myń gektarda ıgerý jumystary júrgizilip jatyr. Qalǵandary boıynsha talap-shaǵym jumystary júrgizilýde. Al aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerge qatysty aıtar bolsam, bul baǵytta Salyq kodeksine ózgertýler engizý qajet. Atalǵan jerlerdi basqa sanatqa aýdarýǵa bolady. Onda jer ıeleri 600 mlrd teńge tóleýleri kerek», - dedi qala basshysy.  Osyǵan oraı Nursultan Nazarbaev bul máseleni túbegeıli sheshýdi qatań tapsyrdy.

Kelesi kezekte Memleket basshysy Tilendıev kóshesi boıyndaǵy jabaıy bazardyń usqynsyz keıpin mysalǵa ala otyryp, olardy tártipke keltirý máselesine aýdardy. «20 jyldyqqa daıyndyq osy. Moıyndy jýmaı, betti sýlaı salǵansyńdar. Bul túkpirlerdiń bári de kúrdeli. Kórgender: «qalasymen maqtanady, ne bolyp jatqanyn qarańdar» demeı me. Biz mine, bir-eki oryndy ǵana kórip otyrmyz, al qalanyń basqa bólikterinde mundaı kóptep kezdesedi. Tártipke keltirińder», - dep tapsyrdy Nursultan Nazarbaev.

Qazaqstan Prezıdenti kópqabatty úılerdiń lıftileriniń jaǵdaıy kóńil kónshitpeıtinin de aıtty. Máselen, sońǵy kezde Astanada lıftilerge qatysty tórt oqıǵa bolǵan. «Jalpy, bul másele barsha Qazaqstanǵa qatysty (...) Adamdar lıftilerdi kúndelikti úzdiksiz paıdalanady. Osy salada tártip bolýy kerek. Bul turǵyda olardy kútip ustaý men ýaqtyly tekserý úshin tártipke keltirý qajet. Lıftiniń tekserilgeni týraly, sondaı-aq eshbir úreısiz ony paıdalanýǵa bolatyndyǵy jaıynda tıisti qadaǵalaý júzege asyrylǵan jón», - dedi Memleket basshysy.

Elbasynyń kelesi nazar aýdarǵan qaladaǵy keleńsizdikterdiń qatarynda kólik turaǵyna qatysty jaıt boldy. Memleket basshysy qalanyń birqatar bóliginde kólikter keptele qańtarylyp turǵan sýretterdi májiliske jınalǵandar nazaryna usyna kele elorda ákimi otyratyn ǵımarat aldyndaǵy eski alańda da kólikterden ıne shanshar oryn joq fotony kórsetti. «Nurjol býlvary kólikke tolyp tur, Úkimet úıi men ákimdiktiń aldynda da sol jaǵdaı. Kóz aldyńda - terezeńdi ashyp qarasań - beı-bereket?!», - dedi Memleket basshysy.

Osy rette Áset Órentaıuly bul sýrettiń qala ákimdigindegi alqaly jıyndardyń birinde túsirilýi múmkin ekendigin aıta kele: «Bıyl «Ákimdik, TsÝM aldyndaǵy turaqtar» atty 2 myń oryndyq jobalar bastalady. «Nurjol» aldynda aqyly avtoturaqtyń jobasy engizildi», - dep aqtaldy.

Nursultan Nazarbaev elimizdiń bas qalasyn azyq-túlikpen qamtamasyz etý máselesine de basa nazar aýdaryp, QR Premer-Mınıstriniń orynbasary - Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Ómirzaq Shókeevten osy máselege qatysty esep berýin surady. «Biz 20 ónim túri boıynsha tereń saraptama jasadyq. 12 túri boıynsha tolyqtaı 100 paıyz qamtamasyz etip otyrmyz. Olar: ettiń barlyq túri, qus eti, kartop, qyzylsha, qııar, qyzynaq. 8 túri boıynsha bizde 70 paıyz qamtamasyz etilse, 30 paıyzy boıynsha naqty sharalardy belgiledik. Bizde Astana tóńireginde sýarmaly jerlerdi ulǵaıtý kerek. Qazir elordanyń tóńireginde 2 myń gektar jer daıyn, qubyrlary jatyr, endi jaraqtandyrý qajet. Sonymen qatar Nura, Esil arnasy mańynan da 2 myń gektar jer tabamyz», - dedi Ómirzaq Shókeev.

Osy rette Qazaqstan Prezıdenti ózin aýyl sharýashylyǵy ónimderimen tolyqtaı qamtamasyz etken el naǵyz táýelsiz memleket sanalatyndyǵyn basa aıtty. «Biz aýyl sharýashylyǵy elimiz ǵoı. Biz áli kúnge deıin ónimderdiń basym bóligin syrttan alyp otyrmyz. Et óndiremiz, shujyqty syrttan alamyz. Jemis-jıdek, kókónisti de tasymaldaımyz. Bizde ne bar, sonyń barlyǵyn syrttan alyp otyrmyz. Múmkin nandy da syrttan alatyn shyǵarmyz», - dedi Memleket basshysy.

Sonymen qatar Nursultan Nazarbaev QR Premer-Mınıstriniń orynbasarlary Erbolat Dosaev pen Ómirzaq Shókeevke azyq-túlik máselesine qatysty barlyq túıtkilderdi sheshýdi tapsyrdy. «Bul senderge úı tapsyrmasy. Baqytjan Ábdiruly (Úkimet basshysy) túsindiń be? Orynbasarlaryńmen jaqsylap jumys iste», - dedi Elbasy.

Jıyn sońynda Nursultan Nazarbaevqa elektr qýatymen júretin eksperımentaldi «IVECO Heuliz» markaly avtobýs kórsetildi.