El úmitin arqalaǵan sańlaqtar. Qazaqstan aýyr atletteri Álem birinshiliginde qansha altyn ala alady?

ASTANA. QazAqparat - AQSh-tyń Hıýston qalasynda qarasha aıynyń 20-28 aralyǵynda aýyr atletıkadan álem chempıonaty jalaýyn jelbiretedi.

Bul saıys - 2016 jylǵy Olımpıada oıyndaryna joldama úlestiretin mańyzdy dodalardyń biri. Sondyqtan jarysqa álemniń túkpir-túkpirinen kileń myqtylar keletini anyq. Halyqaralyq aýyr atletıka federatsııasy taratqan málimetterge súıensek, atalmysh birinshilikke 105 memleketten 745 ziltemirshi qatysýǵa nıet bildiripti. Onyń ishinde 16 aýyr atlet (9 er, 7 áıel) Qazaqstan ulttyq quramasynyń músheleri.

Qazaqstan ziltemirshilerin baptaıtyn Alekseı Nı erekshe mańyzǵa ıe dodada kimderge úmit artyp otyrǵany týraly osyǵan deıin de aıtqan bolatynbyz. Olar mynalar: erler arasynda 56 keli salmaqta - Arlı Chonteı, 62 kelide -Farhad Harkı, 77 kelide eki birdeı sportshymyzǵa senim artylǵan, onyń biri - Nıjat Rahımov, ekinshisi - Aıdar Qazov. 85 kelide de qos sportshymyzǵa úmit artyp otyrmyz. Olar - Denıs Ýlanov pen Ermek Ómirtaı. Al 94 keli salmaqta qazaqtyń qos qyrany Jasulan Qydyrbaev pen Almas Óteshov synǵa túsedi. Jasulan aýyr atletıkadan qazaqtan shyqqan tuńǵysh álem chempıony bolsa, Almas osy sport túrinen qazaq balasynan shyqqan tuńǵysh júldegeri. Ekeýi de qazir naǵyz babynda. AQSh-ta qazaqtyń týyn jelbiretedi degen senimdemiz. Al 105 keli salmaqta el namysyn Aleksandr Zaıchıkov qorǵaıtyn bolady.

Áıelder arasynda da osaldary joq. Barlyǵy da osyǵan deıingi básekelerde jeńis tuǵyrynyń bıik satylarynan kórinip júrgen sańlaqtar. Olar: 53 kelide Margarıta Elıseeva, 63 kelide Karına Gorıcheva synǵa tússe, 69 keli salmaqta aýyr atletıkadan qazaq qyzdary arasynda tuńǵysh álem chempıonatynyń kúmis júldegeri atanǵan qarakóz qaryndasymyz Jazıra Japparqul el namysyn qorǵaıdy. Bul salmaqta London Olımpıadasynyń chempıony Maııa Maneza da óz kúshin synap kórmek. Al 75 keli salmaq dárejesinde taǵy bir Olımpıada chemıonymyz Svetlana Podobedova kúsh synasady. Al 75 keliden joǵary salmaqta eki birdeı otandasymyz el namysy úshin baryn salatyn bolady. Onyń biri - Nadejda Nogaı, ekinshisi -Aleksandra Aborneva.

Al Qazaqstan quramasynda Ilıa Ilın, Zýlfııa Chınchanlo, Vladımır Sedov bul jarysqa qatyspaıtyn boldy. Álemniń tórt dúrkin, Olımpıada oıyndarynyń eki dúrkin chempıony Ilıa Ilın bul birinshiliktiń ornyna Reseı Federatsııasy Prezıdentiniń Kýbogyna qatysýdy jón sanapty. Ol jarys 11-14 jeltoqsan kúnderi Groznyıda ótedi.

Joǵarydaǵy álem birinshiligine qatysatyn jerlesterimizdiń aty-jónderine qarap otyrsaq, qazaqtyń qara domalaq uldary men qarakóz qyzdarynyń sany jyldan jylǵa artyp kele jatqanyn baıqaımyz. Bul kimdi de bolsa qýantatyny anyq. Osy oraıda, aýyr atletıkadan qazaq sportshylarynyń áleýeti qalaı degen suraqqa qysqa ǵana toqtala ketkendi jón kórip otyrmyz.

Sońǵy jyldary qyz-jigitter qazaqqa zil temir baǵynbaıdy degen qaǵıdany teriske shyǵara bastady. El ishi-syrtyndaǵy básekelerde birinen keıin biri jeńis tuǵyrynan kórinip, mereıimizdi tasytyp júr. Táýelsizdik alǵannan keıin Qýanysh Rym­qu­lov 1996 jyly Atlanta Olım­pıadasyna qatysqanyna máz bolǵan edik. Al 2006 jylǵy qazaq jastary arasynan tuńǵysh ret jeńisti joldy bastaǵan Qýanysh Rahatovtan keıin ziltemir qazaqqa jat sport emes ekenin baıqadyq. Ol osy jyly Qy­taıdyń Hanjý qalasynda ótken jastar arasyndaǵy álem birinshiliginde 69 keli sal­maqta synǵa túsip, qola júldeger atanyp qaıtty. 2008 jyly Kanazava jáne 2009 jyly Taldyqorǵanda uıymdastyrylǵan eresek­terdiń Azııa chempıonatynda 85 jáne 94 keli salmaqta óner kórsetken Almas Óteshov qatarynan eki márte jeńis tuǵyryna kóterildi. 2009 jyly Taılandtyń Chıangmaı qalasyndaǵy jasóspirimderdiń álem bi­rin­shiliginiń tusaýy kesildi. Onda qos qanda­symyz Qazaqstan qorjynyna eki medal saldy. Onyń biri 77 keli salmaqtaǵy Erbol Meıirmanov bolsa, ekinshisi 94 keli salmaqtaǵy Ǵalymbek Tileýov.

2010 jyly Sıngapýrde Dúnıejúzilik jasóspirimder oıyndarynda Jazıra Japparqul (63 keli) chempıon atansa, Rýstem Sybaı (77 keli) qola júldeger atanyp qaıtty. Osy jyly qarasha aıynda Gýanchjoýda ótken Azııa oıyndarynda Dáýren Shaýeteev úzdik úshtikten kórindi.

2011 jyly Perýde ótken jasóspirimder arasyndaǵy álemdik dodada Ádilbek Balqaev (77 keli) jeńis tuǵyrynyń úshinshi satysynan kórindi. Al osy jyly Malaızııa­da ótken jastar arasyndaǵy álem chempıonatynda qazaqtyń qarakóz qyzy Anna Nurmuhambetova el qorjynyna kúmis júlde syılady. Ol 2012 jyly London Olımpıadasyna qatysyp, 5 orynǵa deıin qol jetkize aldy. Aıta keteıik bul Olıpıadaǵa Almas Óteshev te qatysyp, 7 orynǵa taban tiregen bolatyn.

2012 jyly Gvatemalanyń Antıgýa qala­synda Jazıra Japparqul (69 keli) qazaq qyzdary arasynan alǵashqy bolyp jastar arasynda álem chempıony atandy. Osy birinshilikte taǵy bir qazaq ulany Jasulan Qydyrbaev (94 keli) qola júldege qol jetkizdi. Sondaı-aq osy jyly Gúlnaz Naýryzova (75 keli) Azııa chempıonatynda qola medal jeńip aldy. Bul eresekter dýynda qazaq qyz­darynyń alǵan alǵashqy júldesi bolyp, tarıh betine altyn árippen jazylǵan bolatyn. Osy básekede erler arasynda Nursultan Rahatov (77 keli) kúmis júldeni qanjyǵasyna baılady. Al Slovakııanyń Koshıtse qalasynda jasós­pirimder arasynda ótken álem birinshiliginde Ǵalymjan Jubatqanov (77 keli) qola júldeger atandy. 2013 jyly Polshanyń Vrotslav qala­synda eresekter arasynda álem birinshiligi ótti. Osy dodada Alashtyń uly Syr boıynyń sańlaǵy Almas Óteshev aýyr atletıkadan qazaqtan shyqqan tuńǵysh júldeger atandy. Ol 94 keli salmaqta synǵa túsip, kúmis medaldi oljalap qaıtty. Al sol jyly Astanada ótken Azııa birinshiliginde Anna Nurmu­hambetova (75 keli) Azııa chempıony atandy. Perýde Jazıra Japparqul (69 keli) jastar arasyndaǵy álem birinshiliginde kúmis júldeni jeńip aldy. 2014 jyl. Bul jyldy qazaq jankúıerleri áste esinen shyǵarmaıtyny anyq. Tamyz aıynda Nankınde ótken jasóspirimderdiń Dúnıe­júzilik Olımpıadasynda Jasulan Qalıev (77 keli) qola medal ıegeri atanyp qaıtsa, qyrkúıek aıynda Inchhonda ótken Azııa oıyndarynda Almas Óteshev kúmis júldeni qanjyǵasyna baılady.

Al osy jyly Almatyda ótken álem chem­pıonatynda qos birdeı tarıhı oqıǵa oryn aldy. 14 qarasha kúni qos birdeı qandasymyz jeńis tuǵyryna kóterildi. Alǵashynda 19 jasar Jazıra Japparqul (69 keli) kúmis medaldi ıelense, kóp keshikpeı 22 jastaǵy Jasulan Qy­dyrbaev (94 keli) álem chempıony atandy. Mine, bul qazaq qyz-jigitteriniń álem birinshiligindegi buryn sońdy bolmaǵan jetistikteri edi. Aýyr atletıkadan qazaq órenderiniń jetistikteri osylaı órkendep keledi. Bul joly da Jazıraǵa, Almasqa, Jasulanǵa bıikterden kórinýine tilektespiz.

Al bıyl Taılandta ótken Azııa chempıo­na­tynda úsh birdeı qandasymyz altyn tuǵyrǵa kóterildi. Olar: Aıdar Qazov (77 keli), Ermek Ómirtaı (85 keli) jáne Rústem Sybaı (94 keli). Al Ásem Sadyqova (58 keli), Faına Sybanbaeva (63 keli) jáne Maıra Faızollaeva (63 keli) qola júldeger atanyp qaıtty. Mine, joǵarydaǵy qazaq qyz-jigitteriniń jetistikterine kóz júgirter bolsańyz jyldan jylǵa ziltemirdi serik etken qazaq jastarynyń tabysynda qarqyndy órleý bar ekenin ańǵarý qyıyn emes.

Al jalpy aýyr atletıkadan Qazaqstan sportshylarynyń Táýelsizdikten beri qaraıǵy álem birinshiligindegi jetistikterin tómendegi kesteden kóre alasyzdar:

1993-2014 jyldar aralyǵynda Qazaqstan aýyr atletteriniń álem chempıonattaryndǵy nátıjeleri

№

Jyly

Sportshynyń aty-jóni

Alǵan medaldary

Barlyǵy

altyn

kúmis

qola

1

1993

[ Anatolıı Hrapatyı ]

1

1

2

1994

[ Anatolıı Hrapatyı ]

1

2

3

Andreı Makarov

1

4

2005

Ilıa Ilın

1

1

5

2006

Ilıa Ilın

1

1

6

2009

Vladımır Sedov

1

5

7

Zúlfııa Shınshanlo

1

8

Maııa Maneza

1

9

Svetlana Podobedova

1

10

Vladımır Kýznetsov

1

11

2010

Maııa Maneza

1

2

12

Svetlana Podobedova

1

13

2011

Ilıa Ilın

1

4

14

Zúlfııa Shınshanlo

1

15

Maııa Maneza

1

16

Svetlana Podobedova

1

17

2013

Almas Óteshov

1

2

18

Vladımır Sedov

1

19

2014

Jasulan Qydyrbaev

1

6

20

Ilıa Ilın

1

21

Zúlfııa Chınshanlo

1

22

Vladımır Sedov

1

23

Jazıra Jappaqul

1

24

Kırıll Pavlov*

1

Barlyǵy:

13

5

6

24

* 2014 Almatyda ótken álem chempıonatynda 77 keli salmaqta chempıon atanǵan albanııalyq sportshynyń dopıng qoldanǵany belgili bolyp, onyń altyn medali qaıtaryldy. Sóıtip, tórtinshi oryn alǵan qazaqstandyq Kırıll Pavlov úshinshi orynǵa kóterildi.

Kúnsultan Otarbaı