El men jer múddesin bárinen bıik qoıamyn - Álııa Dáýletbaeva
-Álııa Bekejanqyzy, ómirdegi basty arman-maqsattaryń qandaı, aldymen soǵan toqtalsań?
-Arman degenińizdiń ózi abstraktili uǵym ǵoı... Paýlo Koelonyń myna bir sózin psıholog pen fılosof ataýly aýzynan tastamaıdy. «Eger sen bir nárseni qatty qalasań, Jaratylystyń búkil qudiret-kıesi armanyńdy oryndaýǵa atsalysady». Men osyǵan senemin. Ómir saparymda qatty ańsap qol jetkizgen jetistikterim men jeńisterim - buǵan aıǵaq. Otbasym men ózimniń jaılylyǵym, erkindigim úshin qoıylǵan maqsat-murattarym baryn jasyrmaımyn. Biraq el men jerdiń múddesi degendi bárinen bıik qoıamyn. Sondyqtan da eń úlken armanym memleketimniń mártebesi dep bilemin. Osy eldiń ul-qyzyn álem tanysa, jetimi jylamasa, qazynasy talan-taraj bolmasa eken degen tilektemin.
-Týǵan jeriń, ósken ortań jóninde aıtyp ketseń?
-Men Atyraý oblysynyń Inder aýdanynda baıaǵy Keńes odaǵy kezinde ataǵy búkil Odaqta dúrildep turǵan mıllıoner «Peredovık» keńsharynda, Órlik aýylynda dúnıege keldim. Asa bir qonaq kútý mádenıeti ańyz bolǵan, kósheleri oqtaı túzý, jasyl jelekke bólengen ajarly meken. Bizdiń aýyldan bes birdeı Sotsıalıstik Eńbek eri, Memlekettik syılyqtyń qos laýreaty shyqqan. Baýyrymyzdy jerden kótergennen baqytty tek qana eńbekten tabýǵa bolady degen qaǵıda qulaǵymyzǵa sińisti boldy. Odaq taraǵannan soń naryqtyń soqqysynan áýpirimdep shyqsa da, kelbeti men kósheliligin joǵalta qoımaǵan sol aýylda ósip-jetildik. Shyn mánindegi alańsyz baqytty balalyqty bastan keshirdik. Inder topyraǵy Mahambet, Malaısary, Murattan keshegi Tabylǵa deıingi adýyn jyraýlardyń máńgilik tynys tapqan altyn besigi ǵoı. Ár tasyn, ár tóbesin solardan jetken mahabbatpen súıýge tyrysyp júrmiz. Jalpy, men ózimdi naǵyz patrıotpyn dep esepteımin.
-Farıza apany ustaz tutqan qazaqtyń aqyn qyzdarynyń birisiń, osy jolda qandaı bıikterge jettim dep oılaısyń?
-Farıza apamyz - búkil qazaqtyń óleńsúıer kógórimin rýyna, jerine qaramaı, birdeı jaqsy kórip, qamqorlyq jasaǵan adam. Sondyqtan da apamyzdy ózine ustaz tutatyn qyz-jigitter óte kóp. Olar - rýhanı anamyzdyń mahabbatyna teńdeı ıe bolǵandar. Men de ǵumyr saparymda sol kisiniń shapaǵat-shýaǵyn kórgenime sheksiz rızamyn. Ol bizge óleń jazýdy úıretken joq. Óleńge adal bolýdy úıretti. Ol kisi jóninde jazylǵan estelik-esselerimde aıtyp júrmin.
Men ol kisiden alǵan tárbıemniń eń bastysy - ózimnen keıingige qamqorlyq tanytý. Osy maqsatta ótken jyly «Farıza juldyzdary» atty jas aqyndar klýbyn qurdyq. Atyraý oblysynyń ákimi Nurlan Noǵaev, oblystyq mádenıet basqarmasy úlken qoldaý bildirdi. Qalam ustaǵan jastardyń basyn qosý, shyǵarmashylyǵyn nasıhattaý baǵytynda birqatar jumystar jasalyp keledi. Ǵ.Slanov atyndaǵy oblystyq ǵylymı-ámbebap kitaphanada F.Ońǵarsynova kabıneti ashyldy. Júreginde sáýlesi bar jastar izdep kelip jatady. Keńes suraıdy. Sondaı sátterde ózińniń ómirge bosqa kelmegenińdi sezinesiń. Áıtpese, óleńdi óziń úshin jazasyń ǵoı. Ol úshin bireýden aqy-pul suramaısyń. Jylap alǵan, surap alǵan ataq-abyroı qaıyrshynyń nápaqasyndaı kemdigúngi nárse dep bilemin.
-Ádebı ortadan alys júrý qıyn ba, álde aqynǵa bári birdeı me?
-Qazir ádebı orta degen uǵym bar ma ózi?.. «Almatydan alysta... Astanadan jyraqtaý...» dep óleń jazyppyn bir kezde... Munyń bári bir sáttik kóńil-kúı ǵana. Óleńge orta ne úshin kerek? Maqtaý-madaqtaý úshin, básekege túsý úshin ári ketse... Men úshin óleń - táńiriniń bergen syıy. ıAǵnı, aqyn - qudaıdyń nazary túsken adam. Biraq sony kim qalaı túsinedi?.. Áńgime sonda! Men ádebı ortany asa qajetsinbeımin. Meniń ortam - meniń óleńim, meniń Mýzam jáne meniń qaıshylyqtarym. Bir nárselerge mıym jetpeı, qınalyp ketkende, tóreligine júginetin alyp aǵalarym bar. Ekeýi de - qazirgi qazaq ádebıetiniń mańdaılary. Ekeýi de Almatyda ne Astanada emes.
-Elbasynyń "Rýhanı jańǵyrý" baǵdarlamasyna sáıkes ne tyndyrý kerek dep bilesiń?
-Elbasynyń atalmysh baǵdarlamasy azattyq alǵan shırek ǵasyr ishinde halyq úshin, sonyń ishinde zııaly qaýym úshin zaryǵyp kútken úmittiń shyraǵy janǵandaı dúnıe boldy. Alpaýyt kórshiler bar, alýan ambıtsııanyń qaınaǵan qazany bar, bul shırek ǵasyr tarıh úshin az bolǵanmen, shyn máninde úlken oqıǵalar jyly boldy. Úmit pen kúdik arbasqan jyldar boldy. Maqtanyshyń men ókinishiń teń túsken sátterdi ótkizdik. Ekonomıka men saıasattyń nebir surqyltaıyna synyp ta, syrǵanap ta kete jazdap, eńse tiktegende ult úshin bir jutym aýadaı qat bop turǵan osy rýhtyń bostandyǵy edi. Sol lep dýaly aýyzdan shyqty. Dertke dárý bolsa eken dep duǵa qyldyq. Naýqanshylyqtyń kóleńkesinde qaǵaz betinde kópirip turyp qalmasa eken. Til men týǵan jer úshin, ata-baba amanaty úshin, ulttyń namysy úshin Elbasymyzdyń atap aıtqan sóziniń bári aqıqattyń aldaspanyndaı boldy. Bul - bizge naǵyz kerek kezde kelgen syı.
Men úshin ulttyq kod degen - Mahambet pen Abaı, Qurmanǵazy. Namys pen tereńdik, darhandyq.
Baǵdarlamany oryndaý úshin shtabtar qurylyp, aýqymdy is-sharalar jasaqtalyp, oryndaýǵa kirisip kettik. Jyldardyń sheńberinde qalyp ketpeı, memleketpen birge jasaıtyn ǵumyrly maqsat bolsa eken dep tileımin. Áıtpese, bergen tapsyrmany oryndap, joǵaryǵa esep berýmen ǵana shartty túrde oryndalyp jatyrǵan qanshama nárseler bar. Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» maqalasy - jóni bólek, quny keler ǵasyrlardan suralatyn baǵdarlama. Biz bul baǵdarlamany júzege asyrǵanymyz týraly tarıh aldynda, urpaq aldynda esep beretin bolamyz áli...
-Sońǵy saýal, aqyn-ana retinde urpaq tárbıesi jóninde ne aıtar ediń?
-Óleńdi ózim úshin jazamyn dep joǵaryda aıttym ǵoı. Ómirge urpaq ákelgennen keıin onyń jaýapkershiligi degen bolady. Buryn Farıza apamyz aıtatyn: «Dúnıege bala ákeler aldynda, sol balaǵa laıyq bilim men tárbıeni bere alasyń ba? Sony oıla» dep... Qudaı kópsinbesin, tórt perzentim bar. Tuńǵyshym stýdent atanyp úlgerdi. Árqaısysynyń óz minezi bar... Arman-maqsaty bar. Ash-jalańash qalady dep emes, osylardyń júregin eshkim aýyrtpasa eken dep tileımin. Ózimniń ómirimde jaqsy adamdar kóp jolyqty. Balalarymnyń da joly bolýyn tilek etip kelemin. Aralasatyn ortasyn qatty qadaǵalap otyramyn. Adamǵa jaqsylyq ta, jamandyq ta joldasynan juǵady degen qaǵıdaǵa qatty senemin.
Keıde «Men qandaı anamyn» degen suraq qoıamyn ózime. Aqynnyń erkindikke umtylǵysh rýhy men otbasyndaǵy parasatty ana obrazy syıyspaı qalatyn kezder bolady. Sondaı kezderde qınalyp ketemin. Biraq meniń ómirlik jardan jolym boldy. Balalarymnyń ákesi óte sabyrly, salqynqandy adam bolǵandyqtan, sabama tez túsip júremin. Bala tárbıesine birdeı aralasady. Birimizde joqty birimiz tolystyryp jatamyz. Eń bastysy, balaǵa keregi -otbasyndaǵy jaılylyq, garmonııa. Qudaıǵa shúkir, biz olardy mahabbatpen ósirip jatyrmyz.
Aıta keteıik, Álııa Dáýletbaeva 1977 jyly dúnıege kelgen, aqyn, «Sol bir sáýle», «Jandaýys» óleńder kitaptarynyń avtory, kóptegen halyqaralyq jáne respýblıkalyq jyr músháıralary men baıqaýlardyń jeńimpaz-júldegeri, sonyń ishinde Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna arnalǵan halyqaralyq jyr baıqaýynda Salqam Jáńgir atyndaǵy syılyqty enshiledi, halyqaralyq «Shabyt» festıvaliniń І oryn ıegeri, 2016 jyly QR Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Kóktem shýaǵy» merekelik qabyldaýynda bolǵan,
2015 jyly QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń alǵyshatymen marapattaldy.