EQYU Sammıtin uıymdastyryp otyrǵan Qazaqstan genderlik teńdik jaǵynan da úlgi bola alady –Májilis depýtaty E. Tarasenko
Uıym jumysyndaǵy mańyzdy baǵyttardyń biri genderlik teńdikti nyǵaıtý jáne ony jan-jaqty damytý bolyp tabylady. Osy oraıda QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, QR Prezıdenti janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi ulttyq komıssııa múshesi Elena Tarasenko óz oı-tolǵamyn bylaısha tarqatady.
-Sońǵy elý jylda áıelder dúnıe júzinde otbasy, qoǵam jáne memleket turǵysynda teńdik pen ádilettilik baǵytynda eleýli tabystarǵa qol jetkizdi. Sonymen birge álemniń kóptegen elderinde áıelderdiń jaı-kúıi hám mártebesi sol memlekettegi basqarýdyń áleýmettik-saıası qurylymyna, mádenı salt-dástúrler men dinderge, aýyl sharýashylyǵy men tehnologııalyq úrdisti júrgizýge baılanysty bolyp keledi. Sondyqtan EQYU syndy gýmanıtarlyq máselelermen aınalysatyn uıymnyń maqsaty jalpyǵa ortaq talaptar negizinde genderlik teńdikti úılesimdi damytýdyń tıimdi joldaryn izdestirý bolyp tabylady.
Qaı kezde de jeke úlginiń yqpaldy jáne senimdi túrde áser etetini belgili. Bul rette EQYU-ǵa tóraǵalyq etip otyrǵan Qazaqstannyń genderlik teńdik jaǵynan da úlgi bola alatynyn aıtqan jón. Eýropalyq sarapshylardyń atap ótip otyrǵanyndaı, mundaǵy erekshelik genderlik teńdik máselesin negizinen Azııada, Batys pen Shyǵys órkenıetiniń toǵysqan jerinde ornalasqan, halqynyń kópshiligi musylmandar bolyp tabylatyn eldiń alǵa tartyp otyrǵandyǵynda.
Qazaqstan, mine, on jyl boıy genderlik teńdikti júıeli damytyp keledi. Osy máseleni memlekettik saıasatta tolyqqandy júzege asyrýda mańyzdy ról atqaratyn QR Prezıdenti janyndaǵy áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi ulttyq komıssııa qurylyp, turaqty jumys jasap otyr. Táýelsizdik jyldarynda elimiz erler men áıelderdiń zańdy quqyǵy men múddesin qorǵaýda ilgeri basty. 1998 jyly Qazaqstan áıelderge qatysty zorlyq-zombylyqtyń barlyq túrin joıý jónindegi BUU Konventsııasyna qosyldy. Jalpy, Qazaqstan adam quqyǵy, sonyń ishinde áıelder múddesine qatysty 60-tan astam halyqaralyq kelisimge qol qoıǵan eken.
Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń tapsyrmasymen Qazaqstan Respýblıkasynda genderlik teńdikti damytýdyń 2006-2016 jyldarǵa arnalǵan strategııasy qabyldanyp, júzege asyrylýda. Qazaqstanda genderlik teńdik strategııasyn ázirleýge EQYU, ıÝNIFEM, PROON sekildi halyqaralyq uıymdar qolǵabys berdi, sonyń nátıjesinde ozyq álemdik talaptarǵa saı keletin sapaly qujat dúnıege keldi. Bul qujat demokratııalyq damýdyń bir butaǵy retinde atqarýshy jáne ókiletti bıliktiń, memlekettik organdardyń kúsh-jigerin áleýmettik baǵdarlamalardy júzege asyrýǵa, otbasylyq qundylyqtardy saqtaýǵa, zorlyq-zombylyqtyń qandaı túrin de boldyrmaýǵa jumyldyrýǵa baǵyttalǵan.
Statıstıka tilimen aıtqanda, áıelderdiń qoǵamdaǵy orny mynadan da kórinedi. Respýblıka Parlamentinde 21 áıel bolsa, el Úkimetiniń quramynda 3 mınıstr, 1 agenttik tóraıymy, Premer-Mınıstr Keńsesi basshysynyń orynbasary, 4 jaýapty hatshy, 5 vıtse-mınıstr názik jynystylardyń ókili bolyp tabylady. Jergilikti memlekettik basqarý organdarynda da áıelder barshylyq. Atap aıtqanda, úsh birdeı áıel oblys ákiminiń orynbasary jáne sonshasy aýdan ákiminiń qyzmetin atqarady. Sondaı-aq aýdan ákimi orynbasarlarynyń 17, aýyldyq jáne kenttik okrýg ákimderiniń 11 paıyzy - áıelder. Tutastaı alǵanda, bul kórsetkishter orta álemdik deńgeıge saı keledi, oǵan qosa elimizde genderlik teńdik turǵysynan saıası sheshimder qabyldaýǵa qatysatyn áıelder sanyn 30 paıyzǵa deıin jetkizý kózdelip otyr.
Genderlik teńdik máselesin sheshýdiń aıqyn bir kórinisi retinde el Parlamenti qabyldaǵan «Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý týraly» jáne «Áıelder men erler quqyǵy men múmkindikteri teńdiginiń memlekettik kepildikteri týraly» Zańdardy aıtýǵa bolady. Memleket basshysy qol qoıǵan bul qujattar genderlik saıasatty naqty júzege asyrýdyń mańyzdy tetikteri bolyp tabylady. «Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý týraly» Zań, eń bastysy, otbasynda bolatyn túrli kıkiljińniń aldyn alýdy jáne bola qalǵan jaǵdaıda tıisti sharalardy belgileýdi kózdese, ekinshi zań, aty aıtyp turǵanyndaı, erler men áıelderdiń qoǵamdaǵy teńdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Atalmysh zań aktileri otandyq quqyqtyń damýyna da yqpal etedi. ıAǵnı zańdy turǵyda bekitilgen genderlik teńdik qaǵıdasyna sáıkes kelmeıtin ózge zańdarǵa tıisti ózgertýler engizý qajettigi týyndaıdy. Bul baǵytta Parlament depýtattary, sarapshylar, úkimettik emes uıymdar áli de kóp jumys jasaýy qajet. Bul, túptep kelgende, EQYU elderinde genderlik saıasatty tıimdi júrgizýdiń joǵary qaǵıdattaryna saı keledi.
Qoryta aıtqanda, EQYU-ǵa tóraǵalyq etip otyrǵan Qazaqstan óziniń genderlik saıasattaǵy tabystarymen tek atalmysh uıym músheleri ǵana emes, ózge elderge de úlgi bola alady. Elimiz barlyq eýrazııalyq keńistikte genderlik teńdik ıdeıasyn kóterip keledi. Munyń bári de áıelderdiń otbasy uıytqysy, bilimdi de bilikti maman bolyp qana qoımaı, qoǵam ómirine belsene aralasýy úshin jasalyp otyr. Osy baǵytta EQYU tóraǵasynyń basshylyǵymen turaqty keńes áıelder teńdigine jáne olardyń qoǵamdyq-saıası ómirge qatysýyna baılanysty Venada qosymsha keńes ótkizý jóninde sheshim qabyldady.
«Qazaqstandyq tájirıbeni áıelderdiń áleýmettik mártebesi qalyptasqan dástúrge sáıkes áli de damý kúıinde qalyp otyrǵan shyǵys elderinde qoldanýǵa bolady. Bul - adam quqyǵyn nyǵaıtýdyń bir joly dep aıtýǵa ábden bolady», - dep qorytty oıyn Májilis depýtaty.
