Eki el arasyndaǵy yntymaqtastyq áskerı daıarlyq pen bilim berýdi qamtıdy – Vernon Koker
ASTANA. KAZINFORM – Ulybrıtanııa Qorǵanys mınıstriniń orynbasary Vernon Koker agenttik tilshisine bergen eksklıýzıvti suhbatynda Qazaqstan men Ulybrıtanııa qorǵanys salasyndaǵy yntymaqtastyǵynyń negizgi baǵyttaryn sóz etip, áskerı daıyndyq pen beıbitshilikti saqtaý operatsııalary boıynsha baılanystardy tereńdetýdiń mańyzyn atap ótti.
– Bul – Ortalyq Azııaǵa alǵashqy saparyńyz. Alǵan áserińizben bólisseńiz... Eki eldiń qorǵanys salasyndaǵy yntymaqtastyǵynyń bolashaǵyn qalaı baǵalaısyz?
– Iá, men Ulybrıtanııa Qorǵanys mınıstrligi men jańa úkimet ókili retinde Qazaqstanǵa alǵash ret kelip turmyn. Bul eldiń tabıǵaty tańǵajaıyp, al halqynyń qonaqjaılyǵy erekshe eken. Meni jaqsy qarsy aldy. Keleshekte osy ǵajap mekenge jubaıymmen birge týrıst retinde qaıta oralamyn degen oıdaımyn.
Ulybrıtanııa men Qazaqstan arasyndaǵy yntymaqtastyq qazirdiń ózinde joǵarǵy qarqynmen damyp jatyr. Biz Qazaqstannyń ustanymyna óte joǵary baǵa beremiz. Bul – óz sheshimderin ózi qabyldaıtyn, táýelsiz ári qýatty memleket, maqtaýǵa laıyq ult. Qazaqstanmen teń seriktes retinde yntymaqtasýǵa daıynbyz jáne eki tarap úshin mańyzdy ortaq maqsattarǵa qol jetkizýge umtylamyz.
Qazirgi ýaqytta yntymaqtastyǵymyz negizinen áskerı daıarlyq pen bilim berý salalaryn qamtıdy. Qazaqstan tarapy Ulybrıtanııada kásibı áskerı bilim alý usynysyna zor qyzyǵýshylyq tanytty. Bitimgershilik operatsııalar ortalyǵy – Kazcent aıasyndaǵy baǵdarlamalar jaqsy nátıje kórsetip keledi, bul baǵyttaǵy jumysty odan ári keńeıtýge daıynbyz. Bul – shyn máninde úlgili joba ári ol Qazaqstannyń beıbitshilikti qoldaıtyn ustanymyn aıqyn kórsetedi.
Sondaı-aq Qazaqstan Prezıdenti eldiń bitimgerlik mıssııalaryndaǵy róline erekshe mán beretinin bilemiz. Áskerılerdiń daıyndyqtaryn, sondaı-aq olardyń Golan bıikterindegi alǵashqy táýelsiz operatsııalardaǵy tabysty qyzmetin baqyladyq.
Ulybrıtanııanyń Chehııada ornalasqan konsýltatıvtik-oqytý áskerı toby da óz úlesin qosyp otyr. Jýyrda 21 kýrsant pen ofıtserge oqýdy sátti aıaqtaǵany týraly sertıfıkat tabystadyq. Bul – eki el arasyndaǵy senimdi áriptestiktiń taǵy bir dáleli. Qazaqstan osy jetistikpen maqtana alady, al biz óz kezegimizde osyndaı yntymaqtastyqtyń bir bólshegi bolǵanymyzǵa qýanyshtymyz.
– Qazaqstanǵa jasaǵan saparyńyz aıasynda, taǵy basqa, máselen terrorızmge qarsy kúres nemese shekarany qorǵaý sııaqty naqty bir baǵytta yntymaqtastyqty kúsheıtý josparlanyp otyr ma?
– Kadr daıarlaý – eń mańyzdy baǵyttardyń biri. Osy rette áskerı oqý, birlesken jattyǵýlar men yntymaqtastyqtyń áleýeti zor. Qazaqstan qajet dep tapsa, óz tájirıbemizben bólisýge jáne áriptestik ornatýǵa daıynbyz.
– Kóppolıarly álem jaǵdaıynda Ulybrıtanııanyń qorǵanys salasyndaǵy qazirgi basymdyqtaryn qalaı sıpattar edińiz?
– Álemde biz úshin mańyzdy birneshe aımaq bar. Eń aldymen, Ýkraınadaǵy jaǵdaı basty nazarda. Sonymen qatar Úndistan men Pákistan arasyndaǵy shıelenisti retteý isine, Izraıl, Gaza jáne Palestına máselesine qatysty dıalogqa qatyp júrmiz.
«NATO – negizgi áriptes, biraq jalǵyz emes» degen ustanymdy ustanamyz. Eýropa biz úshin basym baǵyt bolǵanymen, qorǵanys saıasaty tek sonymen shektelmeıdi. Al Qazaqstanmen beıbitshilik pen turaqtylyq jolynda birlesip jumys isteýge múddelimiz. Osyǵan baılanysty Qazaqstan Qorǵanys mınıstriniń orynbasarymen kelissózder júrgizdik, Syrtqy ister mınıstrligine bardyq, Májilistegi halyqaralyq qorǵanys komıtetiniń ókilderimen kezdestik. Bul kezdesýlerde ekijaqty seriktestikti damytý múmkindikterin taǵy bir pysyqtadyq. Basymdyqtarymyz – joǵaryda atap ótken naqty jobalar.
Sonymen qatar mańyzdy memlekettermen ózara is-qımyl ornatý – basty ustanymymyz. Bul rette Qazaqstan órkendeý men ósýdiń naqty úlgisi dep tolyq aıtýǵa bolady. Prezıdent aıtqandaı, el beıbitshilikti jaqtaıtyn ustanymymen erekshelenedi jáne múmkindigine qaraı halyqaralyq bastamalarǵa úles qosýǵa tyrysyp keledi. Atalmysh baǵyttaǵy áriptestikke zor mán beremiz.
– Qazaqstan – orta derjava sanatyndaǵy el. Halyqaralyq ahýaldy eskere otyryp, orta deńgeıdegi derjavanyń bolashaqta yntymaqtasýǵa qajetti seriktes bola alatynyna senesiz be?
– Qazaqstandy mańyzdy seriktes retinde qarastyramyz. Biz – óte jaqsy dostarmyz, tyǵyz yntymaqtastyǵymyz bar jáne ony ary qaraı qalaı damytamyz degen baǵytta jumys isteýimiz qajet. Qazaqstan halqy óz Prezıdentimen jáne eldiń halyqaralyq arenadaǵy ustanymymen de maqtana alady. Qazaqstannyń bitimgershilik qyzmeti álemniń kóptegen eline úlgi.
– Qorǵanys salasyndaǵy shyǵyndar qysymǵa ushyrap jatqan ýaqytta, Ulybrıtanııa áskerin modernızatsııalaý men bıýdjet shekteýleriniń arasyndaǵy tepe-teńdikti qalaı ustap otyr?
– Ulybrıtanııada qorǵanys bıýdjeti aıtarlyqtaı ulǵaıtyldy jáne aldaǵy eki jylda bul úrdis jalǵasady. Bıýdjet kólemi ǵana emes, sonymen qatar onyń tıimdi jumsalýy da mańyzdy. Biz qorǵanys shyǵyndaryna sholý júrgizip, qarajatty qaıda baǵyttaý kerektigin, qandaı tehnıka qajet ekenin, qansha áskerı qyzmetker kerek ekenin anyqtap otyramyz. Sondaı-aq odaqtastarymyzben yntymaqtasa otyryp, qajetti qural-jabdyqtar men múmkindikterge qol jetkizý joldaryn da qarastyramyz. Bul – tek qarajatty kóbeıtý emes, sonymen birge reformalardy júzege asyrý.
– Keleshekte Qazaqstan men Ulybrıtanııa arasyndaǵy yntymaqtastyq qaı baǵytta tereńdeı túsýi múmkin?
– Eń aldymen, áskerı daıyndyq pen bilim berý salasyn keńeıtýge bolady dep oılaımyn. Ofıtserlermen almasý baǵdarlamasyn damytý jaıly da pikir almastyq. Byltyr Qazaqstan Qarýly Kúshteri Ýelste Brıtan armııasy uıymdastyrǵan halyqaralyq Cambrian Patrol jattyǵýyna qatysyp, joǵary nátıje kórsetti. Bul jarysqa álemniń túkpir-túkpirinen áskerı bólimder qatysady jáne keıingi jyldary qazaqstandyq komanda qola medal jeńip aldy.
Sondaı-aq bitimgershilik salasyndaǵy yntymaqtastyqty da keńeıtý josparda bar. Qazaqstan Ulybrıtanııadan satyp alǵan A400M ushaǵyn Golan bıigindegi bitimgershilik operatsııa sheńberinde júk jetkizý úshin paıdalanyldy. Bul mıssııany tehnıkalyq jaǵynan qoldaýdyń qosymsha joldaryn, sonyń ishinde basqa jabdyq túrlerimen qamtamasyz etý máselesin de qarastyryp jatyrmyz.
Jastar úshin mádenı tájirıbe almasý óte mańyzdy, bul ózara túsinistikti arttyrady. Qazirgi zaman túrli syn-qaterlerge toly, sondyqtan mundaı baılanystyń paıdasy zor. Taǵy qaıtalap aıtqym keledi: qazaqstandyqtar óz elimen maqtana alady jáne oǵan tolyq qaqysy bar.