Egemendik deklaratsııasynda ulttyq múddeni túgel qamtý ońaı bolǵan joq - Birǵanym Áıtimova
«1990 jylǵy 25 qazanda Qazaq KSR-i deklaratsııa qabyldap, óz egemendigin jarııalady. Alaıda bul qadam odaqtyń basqa respýblıkalaryna qaraǵanda áldeqaıda keshirek jasaldy. Elimizdiń egemendikti kesh qabyldaýyna rýblge táýeldilik, halyqaralyq qatynastar boıynsha tájirıbeniń bolmaýy jáne ekonomıkalyq kúıreýdiń aldyn alý úshin táýelsizdikke birtindep kóshý qajettiligi sebep boldy». Joǵarǵy Keńestiń XII shaqyrylymynyń depýtaty, memlekettik egemendik týraly deklaratsııany qabyldaýdyń bastaýynda bolǵan burynǵy Bilim jáne ǵylym mınıstri Birǵanym Áıtimova osylaı dep esepteıdi, dep habarlaıdy Kazinform.
Deklaratsııa qalaı qabyldandy
Deklaratsııa qabyldanǵan sátte Joǵarǵy Keńeske 360 halyq depýtaty kirgen. Bul – elimizdiń barlyq aýmaǵynyń ókilderi, ıaǵnı iri zaýyttardyń, kásiporyndardyń dırektorlary, tanymal adamdar, saıasat jáne qoǵam qaıratkerleri, sondaı-aq jastar.
Birǵanym Áıtimovanyń aıtýynsha, deklaratsııany qabyldaý protsesi kúrdeli jáne jaýapty boldy, óıtkeni el áli de Keńes Odaǵynyń quramynda edi.
«Árıne, deklaratsııaǵa engizilgen barlyq norma sol kezeńniń yqpaly men kórinisine ıe boldy. Sondyqtan naqty tarmaqtardyń obektıvi arqyly elimizdiń ulttyq múddesin túgeldeı qamtý ońaı bolǵan joq. Sonymen birge, jalpy atmosferany eskerý qajet edi. Sebebi, biz áli tolyq maǵynada táýelsiz bolǵan joqpyz», - deıdi ol.
Sondaı-aq Joǵarǵy Keńes depýtaty deklaratsııa táýelsiz el tarıhyndaǵy alǵashqy qujat bolǵanyn atap ótti.
«Bul qujatpen bári taza paraqtan bastaldy. Buǵan deıin eshkim qujatty ulttyq múdde, óz respýblıkasy uǵymdary boıynsha qabyldaǵan joq. Bul óte jaýapty, biraq sonymen birge qyzyqty boldy. Árıne, árkim egemendiktiń maǵynasyna ne kirýi kerek ekendigi týraly óz ıdeıasyn qosýǵa tyrysty. Qyzý pikirtalas, ártúrli oı. Barlyǵy birdeı qoldap, jaqtaǵan joq, óıtkeni jumys tobyna ár túrli baǵyttaǵy ókilder kirdi. Plenarlyq otyrysta meniń keıbir áriptesterim «Táýelsizdik» uǵymyn tolyq engizip, odaqtyń barlyq baılamdarynan bas tartýdy usyndy. Bul – batyl usynys boldy», - dep eske alady eks-depýtat.
Birǵanym Áıtimova deklaratsııaǵa keıinnen táýelsizdik týraly zańnyń qabyldanýyna negiz bolǵan normalar engizilgenin atap ótti. Aıtýynsha, deklaratsııany qabyldaýdyń mańyzdy róli de osy edi.
Qazaqstan nelikten deklaratsııany ózgelerden kesh qabyldady?
Depýtat KSRO ydyraǵan kezeńde Qazaqstannyń barlyq ónerkásibi men óndirisi, sondaı-aq mıneraldy resýrstardyń ıgerilýi basqa odaqtas eldermen tikeleı baılanysty bolǵanyn aıtady.
«Qazaqstan sol kezeńde rýbl aımaǵynda bolǵany belgili. Elimiz barlyq jaǵynan odaq zańdaryna táýeldi edi. Ol kezde ulttyq valıýta bolǵan joq. Halyqaralyq saýda tájirıbesi joq, halyqaralyq deńgeıde qajetti qyzmetkerler, resmı nemese beıresmı baılanystar bolǵan joq. Bizdiń barlyq ekonomıkalyq ortamyz, mıneraldy resýrstarymyzdy paıdalaný, munyń bári basqa memleketter arqyly ótti. Sondyqtan biz baılanys jibin birden úze almadyq. Saıası emes, eń aldymen ekonomıkalyq turǵydan barlyq burynǵy baılanystardy buzýǵa asyqpaý kerek boldy», - dep esepteıdi Birǵanym Áıtimova.
Sonymen qatar, ol ýaqytta elimizdiń syrtqy saıasat boıynsha da tájirıbesi joq edi.
«Óz betimizshe halyqaralyq qatynastardy qura almadyq. Jeti ret ólshep, bir ret kesýimiz kerek boldy. Sondyqtan da basqa eldermen aradaǵy kóp jylǵy qarym-qatynas pen osy máseledegi tájirıbe mańyzdy ról atqardy. Biraq biz asyqpaı otyryp, arbamen qoıan aldyq dep aıtýǵa bolady. Alǵashqy jyldary qanshalyqty qıyn bolsa da óndiristiń, ekonomıkanyń quldyraýyn, azyq-túlik pen qarjylyq resýrstardyń tapshylyǵyn toqtata aldyq. Bári de birtindep jasaldy», - deıdi Birǵanym Áıtimova.
