EAEO men Iran arasyndaǵy erkin saýda aımaǵy týraly kelisim kúshine endi
Iran memleketimen erkin saýda aımaǵyn qurý bastamasy Elbasymen 2014 jyly Kaspıı mańy memleketteriniń sammıtinde jarııa etildi. Bir taraptan Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq pen oǵan múshe memleketter men ekinshi taraptan Iran Islam Respýblıkasy arasyndaǵy erkin saýda aımaǵyn qurýǵa alyp keletin Ýaqytsha Kelisimge 2018 jyldyń 17 mamyr kúni Nur-Cultan qalasynda Astana ekonomıkalyq forým alańynda qol qoıyldy.
«Osyndaı kelisim jasasý - álemdik naryqqa eksportty ilgeriletýdiń bir quraly. Iranmen jasalǵan shart bizdiń taýarlar úshin 80 mln. halqy bar memlekettiń naryǵyna qol jetkizýge jol ashady. Sonymen qatar, Iran ózara saýdanyń negizin qaıta óńdelgen taýarlar quraıtyn birneshe elderdiń biri bolyp tabylatynyn atap ótken jón» - dedi Saýda jáne ıntegratsııa vıtse-mınıstri Janel Kýshýkova Eýrazııalyq úkimetaralyq keńesi otyrysynda.
Kelissóz qorytyndysy boıynsha qazaqstandyq ónimniń Iran naryǵyna qol jetkizý sharttaryn eleýli yryqtandyrýǵa qol jetkizildi. Iran DSU-ǵa múshe emes ekenin eskere otyryp, osy memlekettiń tarıftik qorǵaýdyń qoldanystaǵy deńgeıi eń joǵarǵy deńgeı bolyp sanalatynyń atap ketý jón.
Kelisim Qazaqstan úshin eksporttyq qyzyǵýshylyq týdyratyn birqatar taýarlar boıynsha baj salyǵyn azaıtýǵa nemese aǵymdaǵy deńgeıde saqtaýǵa múmkindik beredi. Bul rette, sandyq mánde Iran tarapy eń kóp jeńildikter sanyn usynady. Kelisimge sáıkes Iran taraby Qazaqstanǵa jáne basqa EAEO elderine 864 taýarǵa qatysty (onyń ishinde 262 AÓK taýarlary, 602 óndiristik taýar) ımport bajdaryn tómendetedi.
Iran naryǵyna sıyr eti men qoı eti (bajdy 26%-dan 5-10%-ǵa deıin tómendetý), burshaq daqyldary (55%-ten 5-10% deıin), ósimdik maıy (20%-dan 10% deıin), makarondar men kondıterlik ónimder (55% -ten 14-20% deıin), bolat ılegi (20%- dan 15%- deıin), relster (5%-ten 4% deıin), akkýmýlıatorlar (32-55%-dan 10% deıin), armatýra, qubyr (32% -dan 4%- deıin) jáne sol sııaqty taýarlardy jeńildik tarıfpen jetkizýge bolady. Atalǵan taýarlar - QR úshin eksporttyq qyzyǵýshylyqty bildiretin dástúrli zattar. Atalǵan taýarlar búgingi tańdaǵy qazaqstandyq eksporttyń jartysynan astamyn quraıdy (54%).
Óz kezeginde EAEO elderi 502 taýar boıynsha (126 AÓK taýarlary, 376 óndiristik taýarlar) ımport bajdaryn tómendetedi. Bul talshyn, qurma, injir, meıiz, krevetki, kondıterlik ónim, ydys, jýǵysh zattar, kilem, plastmass buıymdary. Olardyń kópshiligi QR aýmaǵynda óndirilmeý sebebinen ımporttyq qyzyǵýshylyqty bildiretin taýarlar. Kelisimniń qoldanys merzimi - 3 jyl. Qujatta EAEO men Iran arasynda erkin saýda aımaǵy týraly turaqty kelisim boıynsha kelissóz júrgizý múmkindigi qarastyrylǵan.
Aıta keteıik, ótken jyly Qazaqstannyń Iranmen ózara saýda kólemi 516,3 mln dollardy quraǵan. Onyń 82,6% - bizdiń Iranǵa eksportymyz. Negizgi eksporttyq taýarlar – arpa (272,1 mln $), bolat ılegi (87,3 mln $), raps tuqymdary (17 mln $) jáne qoı eti (11,6 mln $).
