Donor kúni: Elimizde 4 myńnan astam naýqas aǵza aýystyrýǵa muqtaj
ASTANA. KAZINFORM – 9 qazan – Dúnıejúzilik donor kúni atalyp ótedi. Bul kún álemniń túkpir-túkpirindegi qan donorlaryna qurmet kórsetýdi, sondaı-aq, qoǵamnyń qan tapsyrýdyń mańyzdylyǵyn túsinýine yqpal etýdi maqsat etedi. Osy oraıda Kazinform agenttigi eldegi donorlyq pen transplanttaý úrdisine sholý usynady.
Eldegi máıit donorlyǵy kóńil kónshitpeıdi
Bıylǵy jyl basynan beri Qazaqstanda 5 adam qaıtys bolǵannan keıin donor bolyp, 19 adamnyń ómirin saqtap qaldy. 2024 jyldyń 9 aıynyń qorytyndysy boıynsha 6 782 qazaqstandyq qaıtys bolǵannan keıingi donorlyqqa kelisim bergen. Ár túrli aımaqtarda 5 adam donor bolyp úlgerdi:
- Aqmola oblysy – 2 adam
- Pavlodar oblysy – 1 adam
- Túrkistan oblysy – 1 adam
- Almaty – 1 adam.
Buǵan deıin «Qazaqstan halqyna» qorynyń tóraǵasy Bolat Jámishev Qazaqstanda máıit donorlyǵy máselesi aıanyshty halde ekenin málimdegen bolatyn.
Aıta keteıik, QR DSM «Transplanttaýdy jáne joǵary tehnologııalyq medıtsınalyq qyzmetti úılestirý jónindegi respýblıkalyq ortalyq 2024 jylǵy 10 qyrkúıektegi jaǵdaı boıynsha elimizde 4103 naýqas aǵzaǵa muqtaj kútý paraǵynda ekenin habarlady.
Onyń ishinde búırekke 3661 eresek, 85 bala, baýyrǵa – 180 eresek, 10 bala, ókpege – 20 eresek, júrekke – 136 eresek, 5 bala jáne júrek-ókpe keshenine 4 eresek pen 2 bala muqtaj.
Statıstıkaǵa sáıkes, olardyń kópshiligi kezegine jetip úlgermeıdi. 200-ge jýyǵy jyl sońyna deıin ómir súre almaıdy. Qaıtys bolǵan donordyń transplantatsııasy basqa adamdardyń ómirin saqtap qalýy múmkin, biraq Qazaqstanda qaıtys bolǵan donorlardyń aǵzalaryn transplantatsııalaýǵa kózqaras ekiushty. Kóbinese týystary máıittiń jaramdy aǵzasyn alýǵa kelisim bermeıdi.
Aǵzalardy transplantatsııalaý kez kelgen adamǵa, eresek adamǵa da, balaǵa da qajet bolýy múmkin. Kóptegen aýrýlar adam aǵzasynyń jumysyn toqtatýyna jáne ony transplantatsııalaý qajettiligine ákelýi múmkin. Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda júrek, ókpe, baýyr, búırek, uıqy bezi transplantatsııalanady.
Qaıtys bolǵan 1 donor aǵzalary 5 adamnyń ómirin uzartty
Elimizde donorlyqtyń adamdarǵa jańa ómir syılaıtynyn jáne kóptegen adamnyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa múmkindik bar ekenin kórsetetin jarqyn mysaldar da jetkilikti. Bıyl shilde aıynda University Medical Center klınıkalarynda donorlyq aǵzany transplanttaý boıynsha ota sátti júrgizildi. Osylaısha dárigerler donor kezeginde turǵan 5 adamnyń ómirin saqtap qaldy.
Donor – ınsýlt alǵan 44 jastaǵy áıel edi, dárigerler konsılıýmy marqumnyń mıy qyzmetin toqtatqanyn (ólgenin) rastady. Onyń týystary aǵza donorlyǵyna kelisim berdi.
Nátıjesinde dárigerler 43 jastaǵy patsıentke júrekti transplanttady. Naýqasqa buryn mehanıkalyq qan aınalymyn qoldaý qurylǵysy (LVAD) ımplanttalǵan, sonyń arqasynda ómir súrip kelgen.
Ekinshi patsıentke ókpeni transplanttaý jasaldy.
UMC Ana men bala ortalyǵynda 15 jastaǵy qyzǵa búırekti transplantattaý júrgizildi. Sondaı-aq, ekinshi donorlyq búırek pen baýyr Astana qalasynyń Ulttyq ǵylymı onkologııalyq ortalyǵynda patsıentterge transplanttaldy.
Túrkistandyq 18 jasar donordyń búıregi alty balaly ákege buıyrdy
Bıyl Túrkistan oblysynda alǵash ret máıittik donordyń aǵzasyn alyp, muqtaj adamǵa salý otasy sátti ótti. Transplantatsııa tarazdyq turǵyn, 6 balanyń ákesi Darhan Ospanovqa jasaldy.
Dárigerler donordyń búıregi elimizdegi úsh adamǵa saı kelgenin, biraq dál osy naýqastyń sáıkestigi basym bolǵanyn aıtady. Mundaı ota Túrkistan oblysynda alǵash ret jasalyp otyr.
Retsepıenttiń jubaıy Perızat Ábdraımova kúıeýine búıregin berýge 1 aıdan beri daıyndalyp, analız tapsyryp júrgen. Belarýs Respýblıkasynda búırek aýystyrý otasyn jasaýǵa 30 mln teńgeden astam aqsha suraǵan kórinedi. Dárigerler alty balanyń ákesi Darhan Ospanovqa habarlasyp, «sizge donor tabyldy» dep aıtqanda olar tipti senbepti.
Keıin jergilikti dáriger habarlasyp, rastaǵan soń, birden zattaryn jınap, jolǵa shyqqan.
«Analız kelgenshe osy klınıkanyń aldynda qondym. Alladan qatty tiledim. Bizge buıyrdy. Júregimmen sezdim. 3-4 adamdy shaqyrdy. Kimdiki sáıkes keledi eken dep úlken úmitpen kútip otyrdyq. Keshe saǵat eki jarymda qorytyndysy kelgennen keıin dáriger bárimizdi shaqyryp, kimdiki qansha paıyz sáıkes keletinin aıtty. Birden operatsııaǵa alyp ketti», — deıdi naýqastyń jubaıy Perızat Ábdraımova.
Máıittik donordyń aǵza múshesin alyp, muqtaj adamdarǵa salý Túrkistan oblysynda alǵash ret jasaldy. Dárigerler 18 jasar jigittiń ekinshi búıregin Astanaǵa jiberip, 16 jasar balaǵa saldy. Al baýyry Almaty qalasynyń turǵynyna buıyrsa, júregi 58 jastaǵy shymkenttik er adamǵa salyndy. Mundaı mysaldar qoǵamdaǵy donorlyq mádenıettiń mańyzdylyǵyn taǵy bir ret dáleldeıdi jáne kóptegen adamdy donorlyqqa yntalandyrady.
Qandaı adam donor bola alady?
Donor bolý úshin eń basty talaptar – adamnyń densaýlyǵynyń jaqsy bolýy jáne belgili jas mólsherinde bolýy. "Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly" QR kodeksiniń 210-babynyń 1-tarmaǵyna jáne 212-babynyń 1-tarmaǵyna sáıkes:
- aǵza men tinderdiń tirileı donory - 18 jastan asqan, áreketke qabiletti, retsıpıentpen genetıkalyq baılanysta bolǵan nemese onymen tindik úılesimdiligi bar, transplantatsııalaý úshin jazbasha notarıaldy kýálandyrylǵan kelisimin bildirgen adam;
- qaıtys bolǵannan keıingi donor - 18 jastan asqan adam, onyń músheleri nemese tinderi retsıpıentke transplantatsııalaý úshin paıdalanylýy múmkin mıdyń ólimi anyqtalǵan adam bola alady.
Donor esh patologııasyz, qaterli jáne juqpaly aýrýlary, qant dıabeti jáne basqa da aýrýlary joq organdarǵa ıe bolýy kerek.
Bul rette Qazaqstanda álemniń kóptegen elderindegideı, organdar men tinderdiń saýdasyna tyıym salynady jáne zań boıynsha qýdalanady.
