Dombyrasyz ánniń sáni kirmeıdi – Ernar Ómiráli, dástúrli ánshi

ORAL. KAZINFORM – Qazaq halqynyń kúndelikti ómirinde qasıetti dombyra aspabynyń orny erekshe. Tórde ilýli turatyn dombyrany qazaq qurmetti qonaǵyna usynǵan. Osylaısha, dombyradan kúmbirleı kúı tógilip, áýelete án shyrqalǵan. Dombyranyń qadyr-qasıeti jóninde Ǵ.Qurmanǵalıev atyndaǵy Batys Qazaqstan oblystyq fılarmonııasynyń ánshisi, halyqaralyq jáne respýblıkalyq konkýrstardyń laýreaty, «Eren eńbegi úshin» medaliniń ıegeri Ernar Ómiráli bylaısha syr shertedi.

- Ernar Maqsotuly, qazaqtyń qara dombyrasyn kishkentaıyńyzdan serik ettińiz be ? 

- Iá, solaı deýge bolady. Áýelden perzentterine óner qonǵan Jalpaqtal topyraǵynda shyr etip, jerge túsip, es jıǵan sátten bastap úıdegi apamnyń dombyrasyn ustap yńyldap, dyńǵyrlatyp júretin edim. Mektepte 3-synypta oqyp júrgende, anam qolymnan jetektep, óńirge tanymal ustaz, ánshi-kompozıtor, «Eren eńbegi úshin» medaliniń ıegeri Baıan Qabıevaǵa jetektep apardy. Talaı shákirt aldynan ótken Baıan Qubaıqyzynan men de dombyramen án salýdy úırendim.

Keıin arman qanatynda Oral qalasyna attanyp, Qurmanǵazy atyndaǵy mýzyka kolledjinde elimizge belgili ánshi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, «Parasat» ordeniniń ıegeri Hatımolla Berdiǵalıevten dáris alyp, 2005 jyly Muhıt klasyn bitirip shyqtym. Oǵan qosa 2013 jyly T.Júrgenov atyndaǵy qazaq ulttyq óner akademııasyn «Dástúrli mýzykalyq óner» mamandyǵy boıynsha támamdadym.

Osyndaı ustazdardan tálim alyp, aldymen Shyńǵyrlaý aýdandyq balalar mýzyka mektebinde dombyra klasynan ózim de sabaq berdim. Shyńǵyrlaý aýdandyq mádenıet úıi dırektorynyń orynbasary qyzmetin atqaryp, 2011 jyldan bastap Ǵ.Qurmanǵalıev atyndaǵy oblystyq fılarmonııaǵa aýystym. Munyń bárin aıtyp otyrǵanym, bala shaqtan beri dombyradan esh ajyraǵan emespin.

- Endeshe, dástúrli ónerdi damytýda dombyranyń orny qalaı dep oılaısyz ?

- Dástúrli óner degende, eń birinshi qazaqtyń qara dombyrasy oıǵa keledi. Qazaq qazaq bolǵaly dombyra ultpen birge jasap kele jatyrǵan qasıetti aspap, sol sebepti qazaqty dombyrasyz elestetý múmkin emes. Dombyra - qazaqtyń jany! Sondyqtan dombyrasyz men de óz ómirimdi elestete almaımyn. Dástúrli ánshi daýysymen qatar dombyrany da sheber sherte bilýi kerek. Aspap saı bolmasa, alysqa bara almaısyń.

- Ánsiz dombyra joq, dombyrasyz ánniń sáni kirmeıdi, osyǵan kelisesiz be ? 

- 100 paıyz kelisemin. Áriden qozǵasaq, ata-babamyzdan esti ánder men kúmbir kúıler osy qasıetti dombyra arqyly jetti. Qarap otyrsańyz, sol kezdiń shyǵarmalary dombyra arqyly atadan balaǵa mıras bolyp bizge jetip, qazirgi tańda halyqtyń ulttyq bolmysyn tanytatyn mol baılyǵymyz bolyp otyr. Árisi Muhıt, Birjan babalar, berisi Ábláhat Espaev, Nurǵısa Tilendıev atalarymyzdyń ánderin dombyrasyz elestetý múmkin emes.

- Dombyra arqyly qazaqtyń ónerin álemge tanytý úshin ne isteý qajet ?

- Buǵan bir ǵana mysal keltireıin, eki jyl qatarynan Eýropa elderinde óner saparymen boldyq. Kontsert bastalar aldynda álemniń túkpir-túkpirinen jınalǵan Dımashtyń jankúıerlerimen kórisip, suhbattastyq. Qoldarynda qazaqtyń qara dombyrasy bar. Dımash arqyly ulttyq aspabymyzǵa degen mahabbattarynyń qalaı oıanǵanyn aıtyp, shyn kóńilden alǵystaryn aıtyp jatyr. Osylaısha, bir Dımashtyń ózi mıllıondaǵan sheteldik aýdıtorııa jınap, ulttyq aspabymyzdy álemge pash etti! Biz de qolymyzdan kelgenshe, shetelge shyqqanda, qazaqtyń dombyrasymen án shyrqap, ulttyq ónerimizdi kórermenge jetkizýge tyrysamyz. Ámiredeı babamyz Parıj tórinen án áýeletse, onyń búgingi urpaqtary ónerden kende qalǵan joq qoı. Sol sebepti qasıetti aspabymyzdy sheber meńgergen ánshiler men kúıshilerdiń qatary kóbeıe berse, ol bizdiń elimizdiń mereıiniń óskeni, tól óneriniń damyǵany emes pe!?

- Taǵy bir saýal, aldaǵy arman-maqsattaryńyz qandaı ? 

- Budan keıin de qabilet-qarymymyz jetkenshe dombyrany serik etip, dombyrany barynsha nasıhattaı beremiz. Qazirgi tańda «Atameken» óner ordasynyń dırektory Baýyrjan Halıollanyń bastamasymen Dáýletkereı atyndaǵy qazaq ult aspaptar orkestrimen birge oblystyń barlyq aýdandaryn aralap, kontsert berip júrmiz. Basty mindet – alys-jaqyn aýyl-aımaqtaǵy aǵaıyndy ulttyq ónermen sýsyndatyp, Ǵarıfolla Qurmanǵalıev atamyzdyń buryn-sońdy oryndalmaǵan ánderin elge tanystyrý.

Qoryta aıtqanda, júrgen jerge án men kúıdiń dánin seýip, keıin nátıjesin kórsek, arman-maqsatymyzdyń oryndalǵany.

- Áńgimeńizge rahmet! Ulttyq dombyra kúni qutty bolsyn! Án kóginde erkin samǵaı berińiz!