DNQ deńgeıinde: Qazaqstanda ozyq tehnologııalar qalaı qoljetimdi etiledi
ASTANA. KAZINFORM – Astanada genomıka salasyndaǵy álemdik kóshbasshymen seriktestik nátıjesinde ashylǵan zerthana jumys isteıdi.
Qazaqstandyqtarǵa genetıkalyq derekterdi taldaýdyń ozyq tehnologııalary qoljetimdi boldy. 2024 jyldyń shildesinde Astanada Ulttyq bıotehnologııa ortalyǵynda Astana Genetic Center (AGC) genetıkalyq zertteýler ortalyǵy ashyldy. Joba sheńberinde Qazaqstan Investment Corporation (QIC) jáne genomıka salasyndaǵy álemdik kóshbasshylardyń biri – qytaılyq BGI Group kompanııasy kelisim jasasty.
Testileýden ótý
Júktiliktiń 10-shy aptasynda áıeldiń qanynda uryqtyń DNQ-sy jetkilikti, sondyqtan ınvazıvti emes prenataldy testileý (NIPT) jasaýǵa bolady. Bul bala týylǵanǵa deıin ártúrli genetıkalyq patologııalardy anyqtaýǵa múmkindik beredi. AGC onyń kómegimen 72 hromosomalyq jaǵdaıdy anyqtaıdy, onyń ishinde eń kóp taraǵandary – Daýn, Edvards, Pataý sındromdary. Júkti áıelderdiń mundaı skrınıngi, ásirese 30 jastan asqan bolashaq analar, EKU-dan keıingi áıelder, jaqyn nekede turǵandar jáne t. b. úshin óte mańyzdy.
Astana Genetic Center bir ereksheligi, bıomaterıal shetelge jiberilmeı, sol jerde zertteledi. Bul ortalyqtyń basqa zerthanalardan aıyrmasy osy. Bıomaterıaldy shetelge tasymaldaý, ádette, túpnusqanyń búlinýi jáne joǵalý qaýpin týdyrady jáne nátıjeni alý merzimin uzartady. AGC-de zertteýdiń ozyq ádisteri jáne qazirgi kezdegi joǵary dáldiktegi eń tehnologııalyq jabdyq qoldanylady. Bul nátıjeniń dáldigin 99% - dan joǵary etedi.
Astana Genetic Center basqa da zertteýler júrgizedi. Bul aneýploıdııalardy (hromosomalyq aýytqýlar) anyqtaýǵa arnalǵan ımplantatsııaǵa deıingi genetıkalyq testileý, jańa týǵan nárestelerdiń genetıkalyq skrınıngi, ártúrli onkologııalyq aýrýlarǵa, sonyń ishinde ishek qaterli isigi skrınıngi.
Tańdaý kimge tústi
AGC zerthanasy – BGI Group ınnovatsııalyq tehnologııalaryn oqshaýlaý boıynsha QIC qazaqstandyq tikeleı ınvestıtsııalar qory keısteriniń biri. QIC jáne BGI Group seriktestigi 2023 jyly taraptar memorandýmǵa qol qoıǵan kezde bastaldy. Zerthanany qurýǵa «QazInnovation» ınnovatsııalardy damytý jónindegi ulttyq agenttigi kómektesti. Jobaǵa QR SІM janyndaǵy Investıtsııalar komıteti men Qazaqstannyń Qytaıdaǵy elshiligi járdemdesti.
BGI Group sııaqty serikteske tańdaý kezdeısoq túsken joq. Shtab-páteri Qytaıda ornalasqan jáne Shenchjen qor bırjasynda lıstıngi bar kompanııa tiri organızmderdiń genomyn zertteý salasyndaǵy ázirlemelerimen jáne tehnologııalarymen tanymal. Bul salada ol 25 jyldan beri jumys isteıdi (buryn – Pekın genomıka ınstıtýty). Kompanııanyń 30 elde 100-den astam birlesken zerthanasy, medıtsınalyq ortalyqtary men óndiristeri bar. Onyń damýyn 100-den astam eldegi 2300 klınıkanyń patsıentteri paıdalanady.
BGI Group genetıkalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa jáne baqylaýǵa baǵyttalǵan tehnologııalarmen jumys isteıdi, ınnovatsııalarmen aınalysady jáne dıagnostıkanyń ozyq quraldaryn ázirleıdi. Onyń aýyl sharýashylyǵyndaǵy úlken damýynyń biri – afrıkalyq jabaıy kúrish genderinen jasalǵan kópjyldyq kúrish. Sort jaqsy ónim beredi jáne ony ósirý shyǵyndaryn azaıtady, ıaǵnı azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge kómektesedi. Kópjyldyq kúrish qazirdiń ózinde Qytaıda, Ýgandada jáne Efıopııada ósiriledi.
Áleýetti áriptestik
Astana Genetic Center jetekshi qazaqstandyq kompanııalarmen jumys isteýdi, ozyq genetıkalyq synaqtardy jedel engizýdi jáne Qazaqstan men Ortalyq Azııa elderindegi basqa zerthanalarmen tájirıbe almasýdy josparlap otyr. BGI Group AGC «Qazaqstanda densaýlyq saqtaýdy damytý úshin jańa kókjıekter ashatynyna» senimdi.
AGC zerthanasy – Forebright Life Science Technology Fund L. P jeke kapıtal qorynyń alǵashqy jańa jobalarynyń biri. Osy joba boıynsha QIC seriktesi, BGI Group basqa, Forebright Capital – bıotehnologııa, farmatsevtıka, densaýlyq saqtaý jáne basqa salalardaǵy jeke kapıtal men venchýrlyq ınvestıtsııalarǵa mamandanǵan sıngapýrlyq basqarýshy kompanııa. Prezıdent Toqaevtyń 2023 jyly QHR men Sıngapýrǵa resmı saparlary kezinde ınvestıtsııalyq kelisimdi qosa alǵanda, áriptestik baılanysqa qol jetkizildi.
Qordyń nysanaly kólemi $200 mln qurady, onyń geografııasy aýqymdy: ol Taıaý Shyǵystaǵy, Eýropa men Azııadaǵy jobalardy qarjylandyrady dep boljanýda (Qazaqstan osy sheńberge kiredi). Bul bıomedıtsınalyq ǵylymda (adamnyń genetıkalyq ınjenerııa tehnologııasyn qospaǵanda) mýltıomııalyq tehnologııalar men sıntetıkalyq bıologııamen aınalysatyn jobalar bolady. Densaýlyq saqtaýǵa, onyń ishinde reprodýktıvti tehnologııalarǵa, týa bitken aqaýlardyń aldyn alýǵa (bosanǵanǵa deıingi zertteýler), jańa týǵan nárestelerdi keshendi tekserýge basa nazar aýdarylady.
- 2022 jyly halyqqa Joldaýynda Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev medıtsınany ınvestıtsııalyq tartymdy sala dep atady, ol úshin «tek durys jaǵdaı jasaý kerek», Qazaqstandaǵy medıtsınalyq ınfraqurylymdy jaqsartý týraly aıtty. Astanada Astana Genetic Center sııaqty deńgeıdegi zerthananyń ashylýy – Qazaqstan qoǵamyna, Densaýlyq saqtaý men ǵylymǵa qosqan úlesi. Bul jańa tehnologııalar ákeledi jáne Qazaqstanda densaýlyq saqtaý sapasyn jaqsartýǵa yqpal etedi, - dep esepteıdi QIC.