Dızaın-kod qabyldanǵanyna – 1 jyl: Almatyda ne ózgerdi
ALMATY. KAZINFORM – Bir jyl buryn Almatyda dızaın-kod qabyldandy. Bul qujat ǵımarattardyń qasbetterine, mańdaıshalaryna jáne qalalyq ortany bezendirýge qoıylatyn talaptardy belgileıdi.
Jańa erejelerdi ázirleý kezinde mamandar Seýl, Praga, Melbýrn jáne Máskeý sııaqty iri megapolısterdiń tájirıbesine, sondaı-aq týrızm, energetıka, turǵyn úı sharýashylyǵy, ekologııa jáne ınklıýzııa salasyndaǵy sarapshylardyń usynystaryna súıengen. Dızaın-kod qujatynda qazaq halqynyń mádenıetine negizdelgen qalanyń tús palıtrasy ázirlengen. Oǵan qazaqtardyń dúnıetanymyn kórsetetin negizgi túster kirdi: sary, kók, jasyl, qyzyl, qońyr, aq jáne qara. Mysaly, jol silteıtin taqtaıshalarda jasyl jáne kók tústerdi, aqparattyq jazýlarda qyzyl jáne qoıý qyzyl tústerdi, mádenı mura nysandaryna — qara, al bıznes nysandar men jańa aýdandardaǵy jol silteıtin taqtaıshalarda aq pen ashyq sur tústerdi qoldaný usynylady.
Odan bólek bul erejeler ǵımarat syrtyna ilinetin mańdaısha, taqtaısha, bılbord jáne basqa elementterdiń retsiz ornalasýyna tyıym salady. Dızaın-kod boıynsha ǵımarattardyń qasbetterine, sáýlet elementteriniń ústinde jarnamalyq jáne ózge de jazýlardy, sýretterdi ornalastyrýǵa bolmaıdy. Sonymen qatar qalalyq ortanyń vızýaldy ádemiligin qurtpas úshin dúńgirshekterge tek eki aqparattyq taqtaı qoıýǵa ruqsat beriledi. Al jol kórinisin shektemeý úshin kólik qozǵalysy jaǵynan aıaldama keshenderiniń eki shetinen jarnama ornalastyrýǵa tyıym salynady.
Almatynyń qalalyq ortasynda qurylystyń bes sanaty anyqtaldy: keńestik, tarıhı ortalyqtar, jeke turǵyn úı qurylysy (JTQ), jańa qurylys jáne aralas tıp. Olardyń árqaısysy úshin dızaın-kodynyń ózindik erejeleri bekitildi.
Qujatta múmkindigi shekteýli jandardyń qajettilikterine sáıkes keletin ınklıýzıvti ortany qurýǵa erekshe nazar aýdarylǵan. Mysaly, kózi nashar kóretin azamattar úshin jol belgilerin 1,5 metr bıiktikte ornalastyrý usynylady. Aqparat Braıl shrıftimen de berilýi kerek. Estý qabileti buzylǵan adamdar úshin ǵımarattyń kireberisinde aqparaty aýysyp otyratyn jarqyn vızýaldy ındıkatsııasy bar jaryq maıaktaryn qarastyrǵan jón.
Al kógaldandyrýdyń negizgi qaǵıdattary boıynsha jol boıynda, bos aýmaqtarda jasyl jelekti kóbeıtý qajettigi jazylǵan. Máselen, avtoturaqtarǵa jaqyn aýmaqty kógaldandyrý usynylady. Talaptarǵa sáıkes, paıdalanylǵan gazdardyń atmosferaǵa kóterilýin toqtatý úshin negizinen iri kóshetter otyrǵyzylýy kerek.
Kásipkerler jańa talaptardy oryndaýǵa daıyn ba
Almatynyń qalalyq josparlaý jáne ýrbanıstıka basqarmasy Kazinform agenttigi joldaǵan saýalǵa jaýap berip, kásipkerlerdiń jańa erejelerdi qanshalyqty oryndaýǵa daıyn ekenin túsindirdi.
— Almaty kásipkerleri dızaın-kodtyń jańa talaptaryn oryndaýǵa jaqsy daıyndyǵyn kórsetip júr. 2024 jyldyń naýryz aıynan bastap 160-qa jýyq mańdaısha boıynsha ótinim berildi, bul bıznestiń aıtarlyqtaı qyzyǵýshylyǵyn kórsetedi. Ǵımarattardyń birinshi qabatyndaǵy mekemelerdiń birshama ıesi nysan qasbetterin retke keltirdi. Bul olardyń normalardy oryndaý kásipti tartymdy ete túsetinin túsingenin kórsetedi, - delingen basqarma jaýabynda.
Sondaı-aq basqarma turaqty túrde dızaın-kod talaptaryna sáıkes kelmeıtin mańdaıshalarǵa monıtorıng júrgiziletinin, buzýshylyqtardy joıý jáne mańdaısha eskızin kelisý qajettigi týraly usynys beriletinin málimdedi. Búgingi kúni 1900-ge jýyq usynys jazylǵan hattar jiberilgen.
— Almaty — iri megapolıs, munda kóptegen kásipkerler shoǵyrlanǵan. Osyǵan baılanysty mańdaıshalardy dızaın-kod talaptaryna sáıkes keltirý boıynsha aıtarlyqtaı jumys kútip tur, - dep habarlaıdy vedomstvodan.
Agenttik qala ákimdiginen dızaın-kodqa ózgerister engizý týraly kásipkerler tarapynan ótinishterdiń bar-joqtyǵyn surady. Berilgen jaýapqa sáıkes, kásipkerler taqtaıshalardy durys ornalastyrý týraly túsinikteme alý úshin júginedi, biraq osy ýaqytqa deıin ózgerister engizý týraly usynys túspegen.
Qalada qandaı ózgeris bar
Byltyr Almaty ákimdigi dızaın-kod birtindep engiziletinin málimdegen bolatyn. Kásipkerlerge óz obektileriniń syrtqy kelbetin jańa standarttarǵa beıimdeýge 1,5 jyl ýaqyt berildi. Aıtylǵan ýaqytta dızaın-kodty qalyptastyrý qanshalyqty shynaıy ekenin qazaqstandyq sáýletshi, Brıtandyq sáýletshiler koroldik ınstıtýtynyń qurmetti múshesi Nurlan Qamıtov aıtty.
— Olardyń 2025 jyldyń qyrkúıegine deıingi merzimi bar, sondyqtan nátıje týraly aıtýǵa áli erte. Onyń ústine, bul jyldam jumys emes. Degenmen, keı kompanııalar óz ǵımaratynyń kelbetin jalpy stılge sáıkestendirip jatqanyn kórip júrmiz, - dedi ol.
Sarapshy álemniń jetekshi elderiniń tájirıbesin eskere otyryp, qalanyń ortaq kelbetin qalyptastyratyn jańa erejelerdi engizý durys sheshim dep sanaıdy. Alaıda, ol jańa turǵyn úı keshenderin jobalaýǵa qatań talaptardyń joqtyǵyna nazar aýdardy. Aıtýynsha, bul dızaın-kodynyń qoldanystaǵy jalpy normalaryna qaramastan vızýaldy retsizdikke ákeledi.
— Muny Almatynyń jańa aýdandarynda baıqaýǵa bolady, óıtkeni jalpy qala boıynsha talaptar bar, biraq jergilikti nemese mıkro-dızaın boıynsha erejeler joq. Nátıjesinde, qurylys salýshylar nemese kommertsııalyq úı-jaılardyń ıeleri ádette, bárin óz qalaýy boıynsha jasaıdy, - dedi sáýletshi.
Dızaın-kodty qoldanýdyń sátti úlgisi retinde ol álemge áıgili Maıamı aýdany — Coral Gables-ti atap ótti. Bul aýmaqtyń dızaın-kodynda sáýlet palıtrasy men ortaq stılden bastap baspaldaqqa deıingi barlyq bólshekter bekitilgen. Sondaı-aq barlyq jobalar qalalyq keńeste egjeı-tegjeıli qarastyrylady.
— Sondyqtan Qazaqstandaǵy qala qurylysy basqarmalary óz ókilettikterin keńeıtip, jobalardyń normatıvterge sáıkestigin tekserýdi ǵana emes, sonymen qatar olardyń dızaın-kod talaptaryna sáıkestigin baǵalaýdy da engizýi mańyzdy dep sanaımyn. Bul dızaınerlerge joba ázirleýdiń alǵashqy kezeńderinen-aq dızaın-kodynyń talaptaryn eskerýge motıvatsııa bolar edi, - dedi Nurlan Qamıtov.
Ol menshik ıeleri men uıymdardy yntalandyrý úshin ekonomıkalyq jeńildikter júıesin engizýdi usynady. Mysaly, aýmaqty sapaly kórkeıtken, zamanaýı grafıkalyq sheshimder engizgen, jaryqtandyrýdyń ınnovatsııalyq júıelerin ornatqan uıymdarǵa arnaıy jeńildikter jasaý qajet.
AlmaU ýrbanıstıka ortalyǵynyń dırektory Zarına Dáýletqan qalalyq ortadaǵy ózgerister dızaın-kod engizilgenge deıin bastalǵanyn atap ótti. Panfılov, Abaı dańǵyly jáne basqa da ortalyq kóshelerdi jańartý jumystary (2017-2020) yńǵaıly jáne qaýipsiz qoǵamdyq keńistik qurýǵa negiz bolǵan.
— Qazir osy ózgerister aıasynda alynǵan tabysty tájirıbeni baǵalaý jáne ony qalanyń basqa aýdandaryna taratý mindeti tur. Dızaın-kodty engizý osy tabysty tájirıbeni kúndelikti jumysqa alýǵa, Almatynyń shetki aýdandarynda qoldanýyna jáne belgili bir dárejede ony jedeldetýge múmkindik beredi. Qazir qalada ózgerister bar bolǵanyna qaramastan, búginde olar qarapaıym adamǵa kórinbeıdi. Menińshe, qalaǵa biraz ýaqyt qajet bolady. Megapolıs aýqymynda bir jyl syn aıtatyn merzim emes, - dedi ol.
Eske salaıyq, 2023 jyly jeltoqsan aıynda Almaty qalasynyń máslıhaty qalanyń dızaın-kodyn bekitti.