Dıplom bar, jumys joq: Túrkııada joǵary bilim jumysqa ornalasýǵa kepil bolýdan qalyp barady
ASTANA. KAZINFORM — Túrkııada joǵary bilim men eńbek naryǵy arasyndaǵy baılanystyń álsireýi qoǵamda alańdaýshylyq týdyrýda. JOO túlekteri arasynda jumyssyzdyqtyń artýy men mamandyǵyna saı emes salada eńbek etý jıi kezdesetin qubylysqa aınaldy.
Jumyssyz túlekter sany artty
Eýrostattyń 2024 jylǵy málimetteri boıynsha, Túrkııa — Eýropanyń 33 memleketi ishinde joǵary oqý oryndary túlekteri arasyndaǵy jumyssyzdyq deńgeıi eldegi jalpy jumyssyzdyq kórsetkishinen joǵary bolǵan jalǵyz el. Bul bilim berý júıesi men ekonomıka arasyndaǵy qurylymdyq teńgerimsizdiktiń belgisi retinde qarastyrylyp otyr.
Túrkııa statıstıka ınstıtýtynyń (TÜİK) 2025 jylǵy shildede jarııalaǵan «Joǵary bilim salasyndaǵy eńbek naryǵynyń kórsetkishteri – 2024» atty zertteýinde 2014-2023 jyldar aralyǵynda dıplom alǵan jastardyń kópshiligi uzaq jumys izdeýge májbúr bolǵany jáne kóbine óz mamandyǵyna saı kelmeıtin qyzmetterdi tańdaýǵa týra kelgeni kórsetilgen.
Bakalavr dárejesine ıe túlekterdiń jumyspen qamtylý deńgeıi 75%-ǵa deıin, al kolledj (kishi qyzmetker) túlekterinde 66%-ǵa deıin tómendegen. Orta eseppen bakalavrıatty támamdaǵan jas maman jumys tabýǵa 14,4 aıyn jumsasa, kolledj túlekteri 16 aı izdeıdi. Bul kórsetkishter ýnıversıtetterdiń kadr daıarlaý júıesiniń tıimdiligine kúmán týdyryp otyr.
Medıtsına men tehnıkalyq mamandyqtarǵa suranys joǵary
Sonymen qatar zertteýde birneshe oń mysaldar keltirilgen. Medıtsına ýnıversıtetteriniń túlekteri eń joǵary nátıjege jetken: olardyń 96%-y jumysqa ornalasqan, al jumys izdeý merzimi orta eseppen tórt aıdy quraǵan. Erekshe bilim berý, elektrotehnıka jáne logopedııa salalarynda da 90%-dan astam túlek jumysqa ornalasqan. Jalpy alǵanda, densaýlyq saqtaý salasy — eń iri jumys berýshi: bul sektorda jumyspen qamtý deńgeıi - 87%.
Kolledj baǵdarlamalary arasynda eń joǵary nátıjeni kásibı polıtsııa daıarlyǵy baǵytynda oqyǵandar kórsetken: olardyń 92%-y jumysqa ornalasqan, sonymen qatar osy sanatta eń joǵary jalaqy da tirkelgen.
Sala men tabys arasyndaǵy aıyrmashylyq
Bakalavr deńgeıindegi eń joǵary ortasha tabysty mamandyqtar — ushqyshtar daıarlaý, matematıka, ınjenerııa, medıtsına jáne aeroǵarysh salasy. Bul kórsetkishter kúrdeli tehnıkalyq jáne tar aýqymdy mamandyqtarǵa suranystyń joǵary ekenin dáleldeıdi.
Alaıda eń alańdatarlyq derek — mamandyq boıynsha jumys isteıtinderdiń azdyǵy. Bakalavr ıeleriniń tek 56%-y, al kolledj túlekteriniń 51%-y ǵana óz salasy boıynsha eńbek etedi. Bul aıyrmashylyq, ásirese áleýmettik ǵylymdar, jýrnalıstıka jáne aqparattyq tehnologııalar salalarynda aıqyn baıqalady.
Al medıtsınada bul kórsetkish 80%-ǵa jýyq.
Qurylymdyq ózgerister qajet
Sarapshylardyń pikirinshe, bul jaǵdaı Túrkııadaǵy kadr daıarlaý júıesi men eńbek naryǵynyń naqty qajettilikteri arasyndaǵy alshaqtyqty aıqyn kórsetip otyr. JOO-lar, ásirese gýmanıtarlyq jáne qoǵamdyq baǵyttar boıynsha jumys tabýǵa múmkindigi tómen mamandardy kóptep daıyndap jatyr.
Eske salaıyq, buǵan deıin Túrkııanyń 26 ýnıversıteti «QS 2026» reıtıngi tizimine engeni habarlandy.