Dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alýda qoǵamdyq ınstıtýttardyń róli arta túsetin bolady - QR Din isteri agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Ǵalym Shoıkın
«Biz eldiń dástúrleri men mádenı normalaryna sáıkes keletin dinı sana qalyptastyrýymyz kerek. Biz ózin ózi ustaýdyń erekshe úlgilerin alýǵa tıispiz. Men jarııa etip otyrǵan strategııa bizdiń halqymyzdy orta ǵasyrlarda emes, HHІ ǵasyrda ómir súrýge daıyndaıdy», - dedi Prezıdent.
QazAqparattyń tilshisimen suhbattasqan QR Din isteri agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Ǵalym Shoıkın qoǵamdaǵy dinı ekstremızm men radıkalızmniń aldyn alý máselelerin jan-jaqty taratyp aıtyp berdi.
- Ǵalym Nurmaǵambetuly, sońǵy jyldary ókimet eldegi dinı ahýaldy retteýge birqatar sharalar qoldanyp keledi. Osyǵan oraı, destrýktıvti dinı uıymdardyń qyzmetine baılanysty qandaı máseleler bar?
- Qazaqstandaǵy destrýktıvti dinı uıymdarǵa qatysty máselelerdiń mańyzdylyǵyna Memleket basshysy 2012 jyldyń 14 jeltoqsanyndaǵy Joldaýynda basa nazar aýdardy.
Atap aıtqanda, Memleket basshysy bizdiń halqymyzǵa jat dinı jáne psevdodinı aǵymdardyń máseleleri kún tártibinde turǵanyn aıtty. Bul turǵyda osyndaı aǵymdardyń destrýktıvti áserine jastardyń kóptep ushyraıtyny tilge tıek etildi. Joldaýda sondaı-aq, bizdiń bireýlerdiń jeteginde ketpeı, ózimizdiń dástúrimiz ben mádenıetimizge tán dinı sana qalyptastyrýymyz qajet ekeni eske salyndy. Mundaı sharalar búgingi qalyptasyp otyrǵan jaǵdaıda aýadaı qajet bolyp tabylady.
Meniń paıymymsha, respýblıkadaǵy dinı ahýaldy saraptaý nátıjesi osy saladaǵy jaǵymsyz tendentsııalardyń saqtalyp otyrǵanyn kórsetedi. Bul, eń aldymen, dinge fýndamentalıstik turǵyda qaraıtyn ıdeologtardyń jáne dinı-ekstremıstik toptar men uıymdardyń júrgizgen úgit-nasıhatynyń kesirinen turǵyndardyń bir toby kózqarasynyń radıkaldanýy. Mundaı radıkaldaný úderisi dinı ekstremızmdi, tipti terrorızmdi týdyrýǵa túrtki bolatyny eshkimge jasyryn emes.
Osy máselelerdi tereń paıymdaı kele, Memleket basshysy 2013-2017 jyldarǵa arnalǵan dinı ekstremızm men terrorızmge qarsy Memlekettik baǵdarlama jasaýǵa tapsyrma bergen bolatyn. Bıylǵy qyrkúıek aıynda Prezıdent ol baǵdarlamany Jarlyǵy arqyly bekitti. Baǵdarlamanyń basty maqsaty - dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alyp, adamnyń, qoǵamnyń jáne memlekettiń qaýipsizdigin qamtamasyz etý.
- Qazirgi derekter boıynsha elimizde qandaı dástúrli emes dinı aǵymdar belsendilik tanytyp otyr?
- Eger ıslam atyn jamylǵan dinı aǵymdarǵa qatysty aıtar bolsaq, bıyl ǵana qyzmetine tyıym salynǵan «Tablıǵı Jamaǵat» uıymyn, sondaı-aq, salafızmniń túrli tápsirlerine negizdelgen takfırızm, jıhadızm jáne madhalızm aǵymdaryn erekshe atap ótýge bolady.
- Dástúrli dinimizge jat aǵymdardyń jetegine kóptep iligip jatqan qandaı aımaqtar nemese qoǵamnyń bólikteri bar? Olardyń bulaı «búlinýne» ne sebep?
- Jat aǵymdardyń yqpalyna kóbirek dýshar bolǵan naqty bir óńirdi bólip aıtý asa qıyn. Degenmen, dinı sarapshylar elimizdiń musylman qaýymynyń basqa aǵymdarǵa kóbirek ilesip ketken óńirleri retinde batys aımaqtardy, máselen, Atyraý, Aqtóbe, Batys Qazaqstan oblystaryn ataıdy. Alaıda, halyqaralyq qatynastardyń jahandanyp bara jatqanyn, búginde aqparat almasý jahandyq júıelerge táýeldi ekenin eskersek, mundaı dinı minezdeme shartty túrde ǵana alynyp otyr deýge bolady.
Al destrýktıvti dinı aǵymdardyń shabýylyna kóbirek ushyraǵan qoǵam bóligine keler bolsaq, joǵaryda aıtyp ketkenimdeı, bul topqa jastardy jatqyzýǵa bolady. Áli oń-solyn tanyp, ózindik kózqarasyn qalyptastyryp úlgermegen jastardyń túrli dinı aǵymdarǵa tez ilesip ketetindigi aıtpasa da túsinikti.
Osyǵan baılanysty, qoǵamdaǵy dinı ekstremızmmen kúres salasyndaǵy memlekettik saıasat aqparattyq-túsindirý jáne aǵartý sharalarymen qatar, áleýmettik-saýyqtrý jumystaryn da keshendi túrde qatar alyp júredi.
- Memleket basshysy Joldaýynda Qazaqstandaǵy ekstremız men terrorızmniń ıdeıalyq emes, qylmystyq negizi bar degen bolatyn. Osy turǵyda ne aıtasyz?
- Tamyry tereńge ketken kez kelgen dinniń negizinde qııanatshyl maqsattar bolmaıdy. Barlyq álemdik jáne dástúrli dinder rýhanı tazalyqqa, adaldyqqa, ádilettilikke úndeıdi. Sondyqtan qazirgi kezde beleń alyp bara jatqan ekstremızm men terrorızmdi dindi jamylyp, óziniń aram oıy men las saıasatyn júrgizip otyrǵan qandaı da bir top nemese ishki kúshter jasaýda.
Bizdiń oıymyzsha, memleket dinı birlestiktermen tize qosa otyryp, qoǵamǵa shynaıy dinniń shabaǵaty men teris pıǵyldy dinı aǵymdardyń kesapatyn túsindirip, ara jigin ashyp berýi qajet. Mine, dál osy baǵytta biz iri dinı birlestiktermen bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp, jumys istep jatyrmyz. Sondaı-aq, Elbasymyz Nursultan Nazarbaevtyń Astanada álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń sezin ótkizý bastamasy da osy maqsatqa negizdelgen.
- Elimizdegi dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alýdaǵy jumystar qandaı baǵytta jáne qandaı ádistemeler arqyly júrgizilýde? Dinı ekstremızmmen kúres, keıde qoǵamda qabyldanyp júrgendeı, dinmen kúreske aınalyp ketip jatqan joq pa?
- Joǵaryda tilge tıek etilgen Elbasynyń Qazaqstan halqyna Joldaýynda Prezıdent ekstremızmmen kúres «mystandarda aýlaýǵa» nemese dinmen kúreske aınalyp ketpeýi tıis dep atap ótti.
Agenttik basqa da múddeli memlekettik organdarmen birlese otyryp joǵaryda atalǵan baǵdarlama boıynsha dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alý boıynsha keshendi jumystar atqarýda. Mundaǵy basty nazar qoǵam arasynda aqparattyq-túsindirý jumystarǵa baǵyttalǵan.
Naqtyraq aıtar bolsaq, biz dinı ekstremızmniń aldyn alý úshin konfessııaaralyq kelisim men tózimdilikti, Qazaqstan halqynyń rýhanı mádenıeti men dástúrin dáriptep, qoǵam sanasyna zaıyrly memleket pen qoǵamnyń qaǵıdalaryn engizip, halyqtyń dinı jáne quqyqtyq saýatyn kóterip, radıkaldy dinı aǵymdardyń túpki oıyn áshkerelep kelemiz.
Sonymen qatar, biz úkimettik emes uıymdardyń, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń, shyǵarmashylyq jáne ǵylymı ıntellıgentsııanyń, sondaı-aq qoǵamdyq pikir kóshbasshylary sııaqty qoǵamdyq ınstıtýttardyń rólin joǵarylata otyryp, dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alýda jańa ádister men formalardy qoldanysqa engizýdemiz.
Buǵan qosa osy jáne basqa da jumystar elimizdegi eń iri dástúrli dinı birlestiktermen tize qosa otyryp jasalady, sondyqtan bul jumystardyń dinge qarsy kúres emes ekendigi árkimge aıan.
- Áńgimeńizge rahmet!