Dıetolog keńesi: súttiń paıdasy men zııany týraly ne bilemiz
ASTANA. KAZINFORM — Sút – adamzat tarıhyndaǵy eń kóne ári eń mańyzdy taǵamdardyń biri. Ejelden beri adamdar sútti tek qorektik ónim retinde emes, densaýlyq pen kúsh-qýattyń kózi retinde de tutynyp kelgen. Sábıdiń alǵashqy qoregi de – ana súti. Ýaqyt óte kele súttiń paıdaly qasıetteri ǵylymı turǵyda dáleldenip, kúndelikti ratsıonnyń bir bóligine aınaldy. Sút pen sút ónimderiniń aǵzaǵa áseri týraly dıetolog Marına Martasova aıtyp berdi.
Súttiń quramy nege paıdaly?
Mamannyń aıtýynsha, sút – adam aǵzasyna qajetti kóptegen qundy qorektik zattardyń kózi.
Onyń ishinde:
-
sapaly aqýyz
-
kaltsıı, fosfor
-
V12, A, D dárýmenderi
Bul elementter súıek pen tis saýlyǵy úshin, sondaı-aq júıke, bulshyqet jáne ımmýndyq júıe úshin asa mańyzdy.
Sút ónimderiniń arasyndaǵy erekshelikteri
Sút ónimderiniń barlyǵy paıdaly bolǵanymen, keıbir túrleriniń erekshe artyqshylyqtary bar:
-
Aıran – ishek mıkroflorasyn retteıtin pro- jáne prebıotıkterge baı.
-
Іrimshik pen súzbe – joǵary mólsherde kaltsıı men V12 dárýmenin qamtıdy.
-
Iogýrt – aqýyzǵa, paıdaly bakterııalarǵa jáne D dárýmenine baı.
Qansha mólsherde sút ónimin tutyný kerek?
Dıetologtyń keńesi boıynsha, eresek adamǵa kúnine 1–2 portsııa sút ónimin tutyný jetkilikti.
Mysaly:
-
1 staqan (250 ml) sút
-
1 staqan aıran nemese tabıǵı ıogýrt
-
100–150 g súzbe
-
20–30 g qatty irimshik
Bul normalar kaltsıı tapshylyǵynyń aldyn alyp, súıek tinderiniń beriktigin saqtaýǵa kómektesedi.
Erekshe nazar aýdarýy tıis toptar:
jasóspirimder, júkti jáne bala emizetin áıelder, menopaýzadaǵy áıelder, egde jastaǵy adamdar.
Sút kimderge zııan bolýy múmkin?
Sút ónimderi barlyǵyna birdeı paıdaly bola bermeıdi. Keı jaǵdaılarda sút aǵzaǵa keri áser etýi múmkin:
-
Laktoza jetkiliksizdigi (laktazanyń jetispeýshiligi): sút qantyn qoryta almaý
-
Sıyr sútiniń aqýyzyna allergııa
-
Titirkengen ishek sındromy (TІS)
-
Іshektegi artyq bakterıaldy ósý sındromy (SІBR)
Bul jaǵdaıda sút ónimderinen bas tartyp, balyq, jańǵaqtar, tuqymdar sııaqty kaltsııge baı taǵamdarǵa kóshý usynylady.
Sútti qashan ishýge bolady?
Eger sút aǵzaǵa jaıly sińse, ony táýliktiń kez kelgen ýaqytynda ishe berýge bolady.
Alaıda keshke jyly sút ishý – uıqy aldynda bosańsytý áserin beredi, bul ásirese uıqysy tynysh emes adamdarǵa paıdaly.
Sút ónimderiniń maılylyǵy boıynsha usynystar
Dıetolog Marına Martasova maılylyǵy ortasha ónimderdi (2,5–3,5%) tutynýǵa keńes beredi.
Al qaımaq, kilegeı sııaqty joǵary maıly ónimderdi shektegen durys.
Sút pen sút ónimderi – kúndelikti ratsıonnyń paıdaly jáne qorektik bóligi. Alaıda ony mólshermen, aǵzanyń jeke erekshelikterine saı tutynǵan jón.
Buǵan deıin habarlanǵandaı, Qostanaıda alty sút fermasy salynyp jatyr.