Devıd Kemeron Qazaqstanǵa ne úshin kele jatyr
ASTANA. KAZINFORM – Brıtan saıasatkeri Devıd Kemeron 11 jylǵa sozylǵan úzilisten keıin alǵash ret Astanaǵa Ulybrıtanııanyń syrtqy ister mınıstri retinde kele jatyr. Sapar aıasynda ol Strategııalyq áriptestik jáne yntymaqtastyq kelisimin jasasyp, eki eldiń qarym-qatynasynyń jańa taraýyn ashpaq.
Sapar kún tártibi
Brıtan mınıstri Qazaqstan astanasynda 2 kúnge sozylatyn sapary barysynda el Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevpen, Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Murat Nurtileýmen, Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbekpen kezdespek. Sapar aıasynda saıası, saýda-ekonomıkalyq jáne mádenı-gýmanıtarlyq salalardaǵy ekijaqty yntymaqtastyq máselelerin, sondaı-aq ózekti óńirlik jáne halyqaralyq taqyryptardy talqylaý josparlanyp otyr.
Kezdesýlerdiń mańyzdy qorytyndysy Qazaqstan men Ulybrıtanııa arasyndaǵy Strategııalyq áriptestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıý bolmaq. Aıta keterligi, bul qujattyń qorytyndysyn jasaý jumysyna shamamen 6 jyldaı ýaqyt ketken bolatyn. Jańa býynnyń bul qujaty saýda men ınvestıtsııa, qaýipsizdik, ıntelektýaldyq menshikti qorǵaý, energetıka jáne paıdaly qazbalardy óndirý, kólik, qorshaǵan ortany qorǵaý jáne klımattyń ózgerýi, bank isi jáne qarjylyq qyzmetter, jumyspen qamtý jáne áleýmettik saıasat, ǵylym jáne bilim syndy negizgi salalardaǵy qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan.
Sonymen qatar bilim syndy salalardy qamtıtyn birqatar ekijaqty qujatqa qol qoıý da kózdelip otyr. Onyń ishinde Koventrı ýnıversıtetiniń fılıalyn ashý da bar.
Astana men London qandaı baǵyttarda yntymaqtastyqty josparlap otyr
Asa mańyzdy paıdaly qazbalardy birlesip óndirý, óńdeý jáne ınnovatsııalyq óndiris oshaqtaryn qurý seriktestiktiń keleshegi zor baǵyttaryna aınala alady. Oǵan qazirgi zamanaýı tehnologııalarǵa qoldanylatyn jáne ekonomıkalyq órleýde sheshýshi mańyzǵa ıe metalldar men sırek kezdesetin elementterdi jatqyzýǵa bolady.
Qazirgi ýaqytta Ulybrıtanııa ónerkásibi dál osyndaı mıneraldar qajettiligin anyq sezinip otyr. 2022-2023 jyldary brıtan tarapy Avstralııamen, Zambııamen, Kanadamen, Mońǵolııamen, Saýd Arabııasymen, Ońtústik Afrıkamen, Japonııamen jáne Qazaqstanmen birqatar tıisti kelisimder men memorandýmdarǵa qol qoıǵan bolatyn.
Ulybrıtanııa dál osyndaı qujattarǵa Indonezııamen jáne Amerıka Qurama Shtattarymen de rásimdeý úshin kelissózder júrgizip jatqany belgili. Bul rette Birikken Koroldik Qazaqstanmen ǵana atalǵan kelisim aıasynda birshama alǵa qaraı ilgerileı aldy.
Asa mańyzdy mıneraldar salasyndaǵy strategııalyq seriktestik týraly ózara túsinistik memorandýmyna qol qoıylǵan soń 2 jyldan keıin naýryzda atalǵan saladaǵy yntymaqtastyqtyń jol kartasy maquldandy. Ol mynadaı úsh baǵyttan turady: geologııadaǵy jalpy yntymaqtastyq, kadrlar daıyndaý jáne tehnologııalar transferti.
Bir qyzyǵy, ınvestorlar úshin shıkizatty qaıta óńdeýdiń eń tómengi deńgeıi ortasha óńdeýge saı keledi, ıaǵnı ónim deńgeıi asa joǵary emes tehnologııalyq kúrdelige nemese jartylaı daıyn taýarǵa jatady. Investorlar dál osy ónimdi Qazaqstan aýmaǵynan tysqary eksportqa shyǵarýǵa múmkindigi bar.
Lord Chıppıng-Norton kim?
Devıd Ýılıam Donald Kemeron aqsúıekter áýletinde dúnıege kelgen jáne brıtan koroli ІV Vılgelmniń urpaǵy sanalady. Ol ul balalarǵa arnalǵan mártebeli jekemenshik mektep-ınternat – Iton kolledjinde bilim alǵan. Dál osy mektepte Ulybrıtanııanyń 20 Premer-Mınıstri orta bilim alyp shyqqan bolatyn.
Devıd Kemeron 2010-2016 jyldary Ulybrıtanııanyń premer-mınıstri laýazymyn atqardy, ıaǵnı 70 jylǵa jýyq ýaqyttyń ishindegi Brıtanııanyń birinshi koalıtsııalyq mınıstrler kabınetine basshylyq jasaǵan edi. Ol 2015 jyly ótken parlamenttik saılaýda sońǵy 20 jyldyń ishindegi Birikken Koroldiktiń birinshi konservatıvti úkimetin jasaqtady. Devıd Kemeron bılik basyna kelgen 2010 jyldan bastap Ulybrıtanııanyń Eýropalyq odaqqa músheligi eń kóp talqylanatyn máselelerdiń birine aınaldy. Kemeron Birikken Koroldiktiń Eýropalyq odaqtaǵy ornyn saqtap qalýdy qoldaǵanymen blok quramyndaǵy úlken Brıtanııa avtonomııasynyń bolýyn jaqtady.
Eýropalyq odaq Ulybrıtanııanyń yǵyna jyǵylyp, oǵan erekshe mártebe berýge keliskenimen 2016 jyly Brıtanııada ótken bloktan eldiń shyǵýyna qatysty referendým Brexit-ke alyp keldi. Sonyń nátıjesinde Devıd Kemeron úkimet basshysy jáne Konservatıvtik partııa kóshbasshysy laýazymynan ketýge májbúr boldy.
Degenmen, ol 2013 jyldyń jaz aıynda Qazaqstanǵa memlekettik saparmen kelgen birinshi brıtandyq premer-mınıstr bolyp qaldy. Sol ýaqytta onyń elimizge sapary aıasynda qol qoıylǵan kelisimsharttardyń jalpy somasy 700 mln fýnt sterlıngten asyp túsken edi.
Jeti jylǵa sozylǵan úzilisten keıin, ótken jyldyń qarashasynda Devıd Kemeronǵa lord Chıppıng-Nortan ataǵy, sonymen qatar brıtan parlamentiniń joǵary palatasynan oryn berildi. Dál osy jaıt onyń eldiń Syrtqy ister mınıstri taǵyna otyrýyna jol ashqan bolatyn.
Demek, Devıd Kemeron syndy Qazaqstannyń eski kóztanysynyń aldaǵy sapary Astana men Londonnyń tamyryn tereńge tartqan kóp josparly yntymaqtastyǵyna tyń serpin bereri, al osynaý brıtandyq salmaqty saıasatkerdiń mártebesi óńirdegi de, álemdegi de birlesken jobalarǵa óz septigin tıgizeri sózsiz.
Aıta keterligi, 2021 jyldyń 6 jeltoqsanynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan men Ulybrıtanııa arasyndaǵy Strategııalyq áriptestik jáne yntymaqtastyq kelisimi jobasyn maquldaý týraly Jarlyqqa qol qoıǵan bolatyn.
«Qosa berilip otyrǵan bir jaǵynan Qazaqstan Respýblıkasy, ekinshi jaǵynan Ulybrıtanııa jáne Soltústik Irlandııa Birikken Koroldigi arasyndaǵy strategııalyq áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisimniń jobasy maquldansyn», - delingen Prezıdent qol qoıǵan qujatta.
Kelisim jobasy 300 betten turady jáne saıasat pen ekonomıkadan bastap qaýipsizdik pen ekologııaǵa deıingi túrli salalardaǵy yntymaqtastyqty talqylaı otyryp, ondaǵan taraýdan turady.
«Osy kelisim taraptar arasynda ony qoldanýdyń barlyq salalarynda ortaq múdde men qatynastardy tereńdetýge negizdelgen strategııalyq áriptestik pen yntymaqtastyqty belgileıdi. Bul yntymaqtastyq halyqaralyq jáne óńirlik beıbitshilik pen turaqtylyqqa, ekonomıkalyq damýǵa járdemdesetin jáne taraptar ózderiniń halyqaralyq mindettemelerimen, atap aıtqanda BUU men EQYU sheńberinde qaıta rastaıtyn qaǵıdattarǵa negizdelgen taraptar arasyndaǵy protsess bolyp tabylady», - delingen kelisim jobasynda.
