«Deshti-Qypshaq: Qupııa belgiler» atty derekti fılm kórermenge jol tartty (FOTO)
QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń bastamasymen túsirilgen fılmniń stsenarıı avtory ári joba rejısseri - Baqyt Qaıyrbekov.
«Bizdiń fılmde qypshaq tiliniń 14 ǵasyrdaǵy dáýirlegen tusynan óte kóp maǵlumat beredi. Mysaly, Italııada qoljazba tabyldy, onda Venetsııa kópesiniń balasyna jazǵany bar: «Saýdaǵa shyqpas buryn, uzaq jolǵa daıyndalýyń kerek. Sondyqtan Qara teńizden ótý úshin parsy tilin ǵana emes, Uly Jibek jolyna túsý úshin Deshti Qypshaq eliniń úlken aýmaǵynan ótesizder jáne qypshaq tilin meńgerýleriń qajet» deıdi. Fılmdi túsirý barysynda Armenııaǵa bardyq. Onda da armenııalyq qaripte, biraq qypshaq tilinde jazylǵan dúnıeler tabyldy. Keıin biz Italııaǵa, Venetsııaǵa jol tarttyq. Onda Qypshaq jazýynyń eń iri eskertkishi, qundy dúnıesi «Kodeks Kýmanıkýs» saqtaýly jatyr. Ol kitap Órkendeý dáýiriniń uly aqyny Franchesko Petrarkaǵa tıesili bolǵan», - deıdi B. Qaıyrbekov.
Onyń aıtýynsha, Petrarka qala esebinen kún kórý úshin osy kitapty qala ákimshiligine syıǵa tartqan jáne ol Petrarkany kóz jumǵanǵa deıin qarajatpen qamtamasyz etken.
«Qypshaq tilinen tikeleı qazaq tili tarap otyr. Ol búgingi aǵylshyn tiliniń tanymaldylyǵymen birdeı bolatyn. Qypshaq tili mádenıetterdi jalǵaıtyn halyqaralyq til retinde sanalatyn», - deıdi rejısser.
Qypshaq taıpalary Ońtústik jáne Batys Qazaqstan, Povolje, Kavkaz jáne Qara teńiz jaǵalaýy aýmaqtaryn meken ete bastaǵan. Orys halqyna olar polovetster (qypshaqtar) degen atpen belgili boldy. Shyńǵys han shapqynshylyǵyna deıin Altaı men Edil aýmaǵynda týysqan túrki halyqtarynyń birigý protsessi júrip jatty. Bul protsess qazaq halqynyń halyq retinde qalyptasýyna sebepshi boldy deıdi tarıhshylar.
Fılm osy kezeńdi qamtyǵan. Onda qazaq halqynyń qalyptasý tarıhy, etnogenezdiń paıda bolýy, ultty quraǵan taıpalar jaıynda keńinen baıandalady.