Depýtat sheteldegi qandastarǵa ana tilin oqytý máselesi týraly aıtty
«Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń bastamasymen sheteldegi qandastarymyzdy elge kóshirý týraly tarıhı sheshimniń qabyldanǵanyna 30-jyl toldy. 1991 jyldan beri elimizge 1,5 mln-nan astam qandasymyz Atajurtymen tabysyp, Tarıhı Otanynyń damýyna eńbek etýde. Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń 6-otyrysynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Úkimetke Uly kósh datasyn kúntizbege engizýdi tapsyrǵan bolatyn. Shetelde turatyn etnıkalyq qandastarymyzdyń Qazaqstanda bilim alýy 1994 jyldan bastaý alady. Ol kezde qandastarymyzdyń Qazaqstanda tegin bilim alýǵa arnalǵan memlekettik kvota 2% qurady. 2017 jyly QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasynyń tikeleı tapsyrmasymen memlekettik kvota 4% - ǵa deıin ósti. Biraq búgingi tańda, oqýǵa túsýge nıet bildirgenderdiń sany kóp bolýyna qaramastan, stýdent atanǵandar jyldan jylǵa azaıýda», - dedi J. Súleımenova Úkimet basshysynyń orynbasary Eraly Toǵjanovtyń atyna joldaǵan saýalynda.
Osy oraıda ol bul máseleniń negizgi sebepterine toqtaldy.
Sheteldegi qandastarymyz úshin Qazaqstannyń bilim berý múmkindikteri týraly aqparattyń jetkiliksizdigi nemese bolmaýy, sheteldegi qandastar arasynda qazaq tilin úırenýge tıisti oqý-ádistemelik bazanyń bolmaýy, sondaı-aq etnıkalyq qandastarymyz úshin UBT emtıhandaryn tapsyrýdyń qıyndyǵy áser etip otyr.
«Óıtkeni, qazaqstandyq bilim berý baǵdarlamasy boıynsha 11 jyl oqyǵan talapker de, Qazaqstanda eshqashan oqymaǵan nemese tek 9 aılyq daıyndyq kýrsynan ótken qandastarymyz teń dárejede test tapsyrady. 2019 jyly UBT-ǵa qatysýǵa qujat tapsyrǵandar sany 2000 adam bolsa, onyń 863-i ǵana oqýǵa tústi. Al 2021 jyly UBT-ǵa qatysýǵa qujat tapsyrǵandar sany2478 adam bolsa, sonyń nebári 796-sy ǵana oqýǵa tústi», - dedi depýtat.
Nur Otan partııasy fraktsııasynyń depýtattary sheteldegi qandastarymyzǵa arnalǵan jańa bilim berý kontseptsııasyn qarastyrýdy jáne qandastarymyzdyń elge oralyp, tegin bilim alýyna qatysty kelesi usynystardy engizdi:
Birinshiden, etnıkalyq qazaqtar úshin halyqaralyq emtıhandarmen sáıkestendire alatyn UBT-nyń balamaly emtıhanyn engizýdi qarastyrý qajet. Sonymen qatar, daıyndyq kýrstaryn tildik kýrstarǵa ózgertý usynyldy.
Ekinshiden, etnıkalyq qandastarymyzǵa Bolon protsesi jáne akademııalyq utqyrlyq stıpendııalyq baǵdarlamasy aıasynda magıstratýra men doktarantýraǵa jeke kvota bólýdi qarastyrý usynyldy.
Úshinshiden, qazaq dıasporasy kóp shoǵyrlanǵan elderden úkimetaralyq bilim berý granttary aıasynda etnıkalyq qandastardy barynsha tartý qajet.
Tórtinshiden, sheteldegi etnıkalyq qandastar arasynan pedagogtar men ǵylymı qaıratkerler qaýymdastyǵyn qurý usynyldy. Onlaın formatta qazaq ádebıeti, Qazaqstan tarıhy, balalar ádebıeti boıynsha sheteldegi qazaq qaýymynyń tildik erekshelikterin eskere otyryp, ámbebap kitaptar ázirleý, Qazaq TV-de qazaq tilin oqytýdyń televızııalyq nusqasyn iske qosý (120 eldiń aýdıtorııasy) kerek. Sheteldik joǵary oqý oryndarynda «Qazaq tili» bólimderi bar fakýltetterge qarjylyq, gýmanıtarlyq jáne ádistemelik qoldaý tanytý mańyzdy.
Besinshiden, Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi tarapynan qazaq mektepteri saqtalǵan Ózbekstanda – 370 mektepke, Mońǵolııaǵa – 43 mektepke ádistemelik jáne ǵylymı qoldaý kórsetý qajet. Bul mektepterdegi muǵalimderge biliktilikti arttyrý kýrstaryn uıymdastyrýdy qolǵa alý ózekti.
«Sonymen qatar, Reseı Federatsııasynyń aýmaǵynda qazaq tilin oqytý múmkindikterin qarastyrýǵa baılanysty bilim berý uıymdarymen jumysty kúsheıtýdi usynamyz», - dedi J. Súleımenova.
