DDU: Qant dıabetimen aýyratyndar sany otyz jylda tórt eseden astam ósti
ASTANA. KAZINFORM – Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy dıabet kez kelgen jastaǵy adamdarǵa áser etetinin jáne ómir boıy turaqty baqylaýdy qajet etetinin atap ótedi. Bul týraly BUU jańalyqtary habarlady.
DDSU derekterine sáıkes, dıabettiń taralýy jyldam ósip keledi, ásirese tabysy tómen jáne orta deńgeıdegi elderde. 1990 jyldan 2022 jylǵa deıin dıabetpen ómir súretin adamdar sany 200 mıllıonnan 830 mıllıonǵa deıin artqan. 2022 jyly 18 jastan asqan adamdardyń 14 paıyzy dıabetpen aýyrǵan, bul 1990 jylmen salystyrǵanda 7 paıyzǵa kóp. Sonymen qatar 30 jastan asqan dıabet dıagnozy qoıylǵan adamdardyń jartysynan kóbi (59%) aýrýdy baqylaýǵa arnalǵan preparattardy qabyldamaǵan. Eń tómen emdeý deńgeıi tabysy tómen jáne ortasha elderde tirkelgen.
Aýrýdyń asqynýy
Dıabet kórý qabiletin joǵaltýdyń, búırek jetkiliksizdiginiń, júrek talmasynyń jáne ınsýlttiń negizgi sebepteriniń biri bolyp qala beredi, sondaı-aq jıi aıaq-qol ampýtatsııalaryna alyp keledi. 2021 jyly dıabet tikeleı 1,6 mıllıon adamnyń ólimine sebep boldy, olardyń 47 paıyzy 70 jasqa deıingi adamdar. Sonymen qatar dıabetke baılanysty búırek aýrýlarynan 530 myń ólim tirkeldi. Qandaǵy qanttyń joǵary deńgeıi júrek-qan tamyrlary aýrýlarynan bolatyn ólimniń shamamen 11 paıyzyna sebep boldy. Jalpy alǵanda, 2021 jyly dıabet pen onyń asqynýlarynan 2 mıllıonnan astam adam kóz jumǵan.
Dıabet degen ne?
Dıabet aǵzanyń ınsýlındi jetkiliksiz óndirýinen nemese ony tıimdi paıdalana almaýynan damıdy. Qandaǵy qanttyń uzaq ýaqyt joǵary bolýy qan tamyrlaryn jáne júıke júıesin zaqymdaıdy. Belgileri keıde kenetten paıda bolýy múmkin, biraq 2-tıpti dıabet kezinde sımptomdar jıi bilinbeıdi, bul kesh dıagnostıkaǵa jáne asqynýlarǵa ákeledi. Dıabettiń 95 paıyzdan astamy – 2-tıpti dıabet, ári ol qazir balalar arasynda da jıi anyqtalyp otyr.
Emdeý jáne aldyn alý
DDU dıabettiń 2-tıpiniń aldyn alýǵa bolatynyn atap ótedi. Durys tamaqtaný, turaqty fızıkalyq belsendilik, dene salmaǵyn qalypty deńgeıde ustaý jáne temekiden bas tartý aýrýdyń damýyn aldyn alýǵa nemese kesheýildetýge múmkindik beredi. Erte dıagnostıka men turaqty medıtsınalyq tekserý aýyr saldardyń aldyn alýdyń negizgi quraldary bolyp qala beredi.
Uıym dıabettiń baqylaýǵa keletinin eske salady. Dıeta, dene belsendiligi, dárilik terapııa jáne asqynýlardy emdeý aýrýdyń órshýin baıaýlatýǵa kómektesedi. DDU elderge dıabettiń aldyn alý jáne ony emdeý júıelerin nyǵaıtýda, sonyń ishinde dıabetpen kúres jónindegi Ǵalamdyq paktini iske asyrýda jáne 2030 jylǵa qaraı kómekke qoljetimdilik boıynsha jahandyq maqsattarǵa jetýde qoldaý kórsetýdi jalǵastyryp keledi.
Aıta ketelik dıabet áleýmettik mańyzdy aýrýlardyń tiziminen shyǵaryldy, endi ne ózgeretini týraly jazǵan edik.