DDSU: Álemde mıllıardtan astam adam psıhıkalyq aýytqýshylyqtan zardap shegedi
ASTANA.KAZINFORM — Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU) bir mıllıardtan astam adamnyń psıhıkalyq aýytqýmen ómir súretinin kórsetetin málimetterdi jarııalady — mazasyzdyq, depressııa jáne basqa da psıhıkalyq buzylystar adamdarǵa jáne ekonomıkaǵa orasan zor zııan keltiredi, dep habarlaıdy BUU jańalyqtar qyzmeti.
Mazasyzdyq jáne depressııa sııaqty psıhoemotsıonaldy buzylýlar jasyna jáne tabys deńgeıine qaramastan barlyq elderde jáne barlyq halyq toptarynda keń taralǵan. Olar múgedektiktiń ekinshi negizgi sebebi bolyp otyr. Bul aýytqýlar jeke adamdar men otbasylardyń densaýlyq saqtaý shyǵyndaryn arttyrady, sonymen qatar búkil álemde úlken ekonomıkalyq shyǵyn týdyrady.
Bul qorytyndy eki birdeı esepte jarııalandy — «Qazirgi álemdegi psıhıkalyq densaýlyq» jáne «Psıhıkalyq densaýlyq atlasy 2024».
— Psıhıkalyq densaýlyq qyzmetterin túrlendirý qoǵamdyq densaýlyq saqtaýdyń eń ózekti máseleleriniń biri, — dedi DDSU Bas dırektory doktor Tedros Adhanom Gebreıesýs. — Psıhıkalyq densaýlyqqa salynǵan ınvestıtsııa — bul adamdarǵa, qoǵamǵa jáne ekonomıkaǵa salynǵan ınvestıtsııa, ony eshbir el eleýsiz qaldyra almaıdy. Árbir úkimet pen kóshbasshy psıhıkalyq densaýlyqty saqtaý artyqshylyq emes, árbir adam úshin negizgi quqyq ekenin qamtamasyz etý úshin qazir áreket etýi kerek.
«Álemdegi psıhıkalyq densaýlyq» baıandamasynyń negizgi máseleleri
Baıandamada psıhıkalyq densaýlyq aqaýynyń taralýy jynysqa baılanysty ózgeretinin, biraq áıelder qaýymy jıi ushyraıtyny aıtylady. Al mazasyzdyq pen depressııalyq buzylýlar erler de, áıelder de jıi kezdesedi.
Sýıtsıd psıhıkalyq densaýlyqtyń eń qaýipti nátıjeleriniń biri bolyp qala beredi, tek 2021 jyly 727 000 adam psıhıkalyq qıyndyqtan óz ómirin qıǵan. Óz-ózine qol jumsaý áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyna qaramastan barlyq elderde jastar arasyndaǵy ólimniń basty sebebi bolyp otyr.
«Psıhıkalyq densaýlyq atlasy 2024» baıandamasynyń negizgi habarlamalary
Psıhıkalyq densaýlyqty saqtaýǵa jumsalatyn memlekettik shyǵyndardyń medıanalyq quny jalpy densaýlyq saqtaý bıýdjetiniń tek 2 paıyzyn quraıdy jáne 2017 jyldan beri ózgergen joq. Sonymen qatar, elder arasynda tańqalarlyq dısproportsııalar bar: tabysy joǵary elder psıhıkalyq densaýlyqty saqtaýǵa bir adamǵa 65 dollarǵa deıin jumsasa, tabysy tómen elder tek 0,04 dollar jumsaıdy. Jahandyq psıhıkalyq densaýlyq jumys kúshiniń ortasha koeffıtsıenti 100 000 halyqqa shaqqanda 13 quraıdy, tabysy tómen jáne ortasha elderde aıtarlyqtaı tapshylyq baıqalady.
Elderdiń 10 paıyzdan azy qoǵamdastyq negizindegi psıhıkalyq densaýlyq saqtaý júıesine tolyǵymen kóshti, al kópshiligi muny endi ǵana bastady.
Bir qyzyǵy, kóptegen elderde erte jastaǵy balalardy damytý, mektepte psıhıkalyq densaýlyqty qoldaý jáne sýıtsıdtiń aldyn alý baǵdarlamalaryn qosa alǵanda, psıhıkalyq densaýlyqqa tıimdi sharalar bar. Tótenshe jaǵdaılardan zardap shekkenderge psıhıkalyq densaýlyq jáne psıhoáleýmettik qoldaý qazir elderdiń 80 paıyzynda kórsetiledi, bul 2020 jylǵy 39 paıyzdan joǵary. Ambýlatorlyq-emhanalyq jáne qashyqtan psıhıkalyq densaýlyqty qamtamasyz etý barǵan saıyn qoljetimdi bola bastady, degenmen jalpyǵa birdeı qoljetimdi emes.
Psıhıkalyq densaýlyq boıynsha áreketke jahandyq shaqyrý
Keıbir oń ózgeristerge qaramastan, derekter elderdiń 2013-2030 jyldarǵa arnalǵan psıhıkalyq densaýlyq jónindegi keshendi is-qımyl josparynda belgilengen maqsattarǵa jetýde áli de aıtarlyqtaı artta qalǵanyn kórsetedi.
Eske sala keteıik, buǵan deıin DDSU Kenııa resmı túrde uıqy aýrýyn joıǵan elge aınalǵanyn habarlaǵan edi.