Dáýlet Káribek: Jastar jyly – áleýmettik máselelerdi sheship berý ǵana emes
4-5 JYLDA ELІMІZDІŃ ÚShTEN BІRІN JASTAR QURAITYN BOLADY
Elbasynyń 2019 jyldy Jastar jyly dep jarııalaýynyń máni tereńde jatyr. 1990-2000 jyldar aralyǵynda bizde demografııalyq ahýalymyz múshkil hálde boldy. 2000 jyldan ekonomıkanyń kúsheıýine, eldiń ál-áýqatynyń jaqsarýyna baılanysty demografııalyq ahýal túzele tústi, «bebı-bým» boldy: jyl saıyn 400-500 myń náreste dúnıege kele bastady. Jaqyn 4-5 jyl ishinde elimizdiń úshten birin, ıaǵnı 30% astamyn jastar quraıtyn bolady.
JASTAR JYLY JALǴASYN TABADY
Jastar jylynyń jabylý jáne Volonter jylynyń bastalý saltanatynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Jastar jyly 2019 jylmen aıaqtalyp qalmaıtynyn aıtty. Mysaly, jumys isteıtin jastardy turǵyn úımen qamtamasyz etý 2021 jylǵa deıin jalǵasady.
Sonymen qatar, bıyl 5 myńnan astam adam «Jas kásipker» baǵdarlamasy boıynsha grant utyp, bıznesin ashsa, bul bastama kelesi jyly da jalǵasyn tabady.
«Jas maman» baǵdarlamasy aıasynda elimizdiń 17 óńirinde 180-ge jýyq kolledj, 20-ǵa jýyq joǵary oqý orny jańǵyrtylyp, suranysqa ıe mamandyqtar boıynsha bilim bere bastaıdy. Ol bir jyl ishinde tyńdyrylatyn jumys emes.
«Dıplommen – aýylǵa» baǵdarlamasyna bólingen qarjy buryn 13 mlrd teńge bolsa, Jastar jyly aıasynda Memleket basshysy qarjy kólemin 20 mlrd teńgege deıin ulǵaıtýdy tapsyrdy. Bul da kelesi jyldan bastap iske asyrylady. Demek, Jastar jylynyń ózindik jalǵasy bola bermek.
BEREKELІ OTBASY – BAI-QÝATTY MEMLEKET
Jastar jylyndaǵy basty maqsat – jastardyń áleýmettik máselesin sheship berý ǵana emes, jastardyń boıyndaǵy ulttyq qundylyqtardy qalyptastyrýdyń jańa baǵyt-baǵdaryn aıqyndaý dep aıtýǵa bolady. QR Prezıdenti berekeli otbasy bolmaı – baı-qýatty memleket bolmaıtynyn, oǵan jastardyń basa nazar aýdarý kerektigin atap ótti.
1997 jyly Elbasymyz Nursultan Nazarbaev jobalyq menedjmentti memlekettik basqarýǵa engizgen bolatyn. Bul joly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev sonyń sabaqtastyǵy retinde jastar saıasatynda baǵdarlama daıyndaýǵa tapsyrma berdi. Baǵdarlama áleýmettik toptarǵa qaraı bólinip, bárine túsinikti bolatyndaı daıyndalýy kerek. Bul da jastar saıasatyna beriletin múmkinshilik.
FLESh-MOBQA QATYSÝ – VOLONTERLІK EMES
Bizdiń elde volonterlikti jastarmen baılanystyratyndar kóp. Bul sózdiń tarıhyna úńilseńiz: Batysta Otan qorǵaıtyn kezde turaqty áskerden bólek, azamattar óz erkimen soǵysqa qatysqan jáne sony volonterlik dep ataǵan. Qazirgi tańda bul uǵym ózgerip, basqasha sıpatqa ıe boldy. Volonterlikti túrli flesh-mobqa qatysý dep uǵynatyndar da bar.
Shyn náninde volonterlik degen qazaqtyń dástúrinde bar dúnıe. Mysaly, asarlatýdy aıtýǵa bolady. Úı salýǵa, mal soıýǵa nemese shabyndyqqa kómek kerek bolsa, aǵaıyn-týys, kórshiler kelip kómektesetin bolǵan. Buryn ol «asar» dep atalsa, qazir «volonterlik» dep atalady. Ekinshi mysal – jylý jınaý. Bul da qazirgi tilmen aıtqanda volonterlik bolady. Demek, munyń bári dástúrimizde bar dúnıeler, tek jańǵyrtý kerekpiz. Ataýy basqasha bolǵanmen – rýhanı jańǵyrý degen osy.
VOLENTERLІK – ІZGІ QASIETTІ OıATADY
Volonterliktiń naqty baǵyttary bolatynyn Prezıdent ózi jik-jikke bólip kórsetip berdi. Mysaly, medıtsınaǵa qatysty, ekologııaǵa qatysty volonterlik. Munyń bári Qazaqstanda volonterliktiń damýyna yqpal etedi. Bizdiń qoǵamda «Men óz jumysymdy istep júrmin, ne úshin qosymsha jumys isteýim kerek?» dep oılaıtyndar az emes. Al nege «Qoǵamǵa qaıtsem paıdam tıedi?» dep oılamasqa? Ómirge adam bolyp kelgennen keıin artyńda iz qalatyndaı izgilikpen ómir súrýge ne jetsin? Volonterlik adam boıyndaǵy osy qasıetti oıatady dep oılaımyn.
Kezinde ál-Farabıdiń «Qaıyrymdy qala turǵyndarynyń kózqarastary týraly» traktatyn oqydyq. Onda «Qaıbir qalada urlyq, zorlyq-zombylyq sııaqty nárseler bolmas úshin ol jerde qaıyrymdy azamattar bolýy kerek» dep aıtylady. ıAǵnı, bir-birine kómektesetin azamattar jınalǵan qala quqyq buzylmaıtyn qalaǵa aınalatynyn aıtady. Volonterlikti damytatyn bolsaq – jastardyń ýaqytyn tıimdi ótkizýine jaǵdaı jasaımyz.
KÓMEKTESÝ ARQYLY TULǴALYQ DAMÝǴA BOLADY
Volonterliktiń taǵy bir qyry – jastardyń tulǵalyq damýyna kóp áser etedi. Ózgege kómektesý arqyly da tulǵalyq damýǵa bolady. «Jas Otan» jastar qanaty jyl saıyn 4,5 myńnan astam jalǵyzbasty qarııalarǵa, Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jáne tyl ardagerlerine kómektesedi. Sol kezde baıqaıtynymyz: volonterlikpen aınalysatyn jastar qyzmettik jolda tez ósedi. Nege ekenin bilesiz be? Sebebi olar úlken kisilerdiń keńesterin, aqyldaryn estıdi, batasyn alady, qundylyqtyń ne ekenin túsinip, ár nárseniń qadirin bilip, qur armanmen uıyqtap ómir súrýge bolmaıtynyn uǵady. Ekologııalyq aktsııaǵa shyqqan kezde de jastardyń ózderi sý ishken plastık ydysty tastaıtyn qoqys izdep júrgenin, ıaǵnı qorshaǵan ortany lastamaý joldaryn izdep júretinin baıqaýǵa bolady. Demek, olar ýaqyt óte kele qazir qorshaǵan ortany lastasa – erteń zardabyn tartatynyn túsine bastaıdy.
2020 jyly volonterlikti damytý bastalsa, ol 15-20 jylda kúndelikti ómir súrý daǵdysyna aınalýy kerek. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óz bastamalaryn iske asyrý úshin jastardy óz aınalasyna jumyldyryp, osy baǵytta jumys isteı beredi.
