Darhan Qydyráli: Qoǵamda balanyń psıhologııasyn jemqorlyqqa jeteleıtin jaǵdaılar bar
«Jalpy bizde saıası qyzmetkerler kóbinese Makıavellıdi oqyp, úlgi tutady. Al «Makıavellı bılikke jetý úshin qandaı bolmasyn qadamǵa barýǵa bolady» deıdi. Menińshe, jemqorlyqtyń bir kúshi sonda jatyr. Sebebi qııanatpen, aldap-arbaýmen bılikke nemese úlken jetistikke jetýge bolady degendi oqyp ósken jastar, árıne, ondaı qadamǵa barady. Al endi bizdiń qoǵamda bilimge toly kitaptyń kóp jazylǵanyn bilesiz. Sonyń biri ál-Farabı babamyzdyń osydan myń jyl buryn jazylǵan «Qaıyrymdy qala turǵyndary» kitaby. Sonymen birge Júsip Balasuǵunnyń «Qutty bilik» kitabynda da memlekettik qyzmetkerdiń, patshanyń, ýázirdiń qandaı bolýy kerektigi jazylǵan. Abaı «Qutty bilikti» oqyǵan. Sondyqtan onyń «Ǵylym tappaı maqtanba» degen óleńinde aıtylǵanyndaı jemqorlyqtyń bir ushy qanaǵatsyzdyqta, raqymsyzdyq pen ynsapsyzdyqta jatyr», - dedi Darhan Qydyráli «AntikorLive» jobasynda.
Basylym basshysynyń aıtýyna qaraǵanda, Abaı ar máselesin kóterip, adam boıyndaǵy unamsyz qylyqtar men minezderdi aıyptaǵan.
«Odan bólek te óte kóp saıasatnamalar jazylǵan. Mysaly Saljuq memleketiniń úlken ýáziri Nızam ál-Múliktiń, Naýaıdiń eńbekteri bolsyn bılik ıeleriniń parasattylyǵy týraly jazylady. Odan keıingi eńbekteriniń qaı-qaısysyn alsaq ta musylman, shyǵys álemindegi bılikte ádilet basty orynda turady. Mysaly «Qutty bilik» iliminde úsh keıipker bar. Olar: Aqyl, Qanaǵat pen Ádilet. «Ádilet-shapqat kimde bar» deıdi mysaly Abaı. Shapqat degenimiz – meıirim. Ádilettilik sol shapqatty týǵyzady. Abaıdyń odan bólek «aqyl, qaırat, júrekti birdeı usta» degen sózi bar. «Nurly aqyl, ystyq qaırat, jyly júrek» dep tolǵaıdy. Júrek osy ádilettiliktiń, qaıyrymdylyqtyń uıasy esepteledi. Sondyqtan memlekettik qyzmetker tek aqyldy nemese bilikti emes, úlken júrektiń ıesi de bolýy kerek», - dedi ol.
Darhan Qydyráli ar ilimin tereń ıgergen parasat ıesi eshqashan qııanatqa, ádiletsizdikke barmaıtynyn, bireýdiń ala jibin attamaq túgili oǵan jol bermeıtinin atap ótti.
«Jemqorlyqtyń ózin nápsini jeńe almaýmen baılanystyrýǵa bolady. Adamnyń ózin ıgermeýi. Jemqorlyq uıat kategorııasy ǵana emes, bir jaǵy ol adamnyń adamshylyǵyn kórsetedi. ıAǵnı ol adamnyń quny alǵan zatymen ólshenedi. Bir jaǵy ol alǵan adamdy da qorlaıdy. Óıtkeni onyń quny – sol. Shyn máninde asyl adam aınymas deıdi. Aınymaıtyn tolyq adamdyqqa qadam basqan kisi eshteńege satylmaıdy. Ondaı adamdardyń qoǵamdaǵy orny erekshe bolady. Bizde kezinde tárbıeni kózi osy bolǵan», - dedi basylym basshysy.
Darhan Qydyráli buryn ata-babalarymyz «ala jipti attama» dep urpaǵyn izgilikke úıretse, búgingi zamanda jemqorlyq balabaqshadan bastalatynyn aıtady. Sebebi qazir keı adam balabaqshaǵa balasyn ornalastyrý úshin «alatyn» adam izdeıdi. Keıbiri balabaqshadaǵy óz balasyna jaqsy qaraýy úshin tárbıeshilerine azyn-aýlaq syılyq aparyp berip turady.
«Ony para dep eseptemeıdi. Biraq qylmystyń úlken-kishisi joq. Urlyqta da solaı. Kishkentaı syılyq bergen adam úlken syılyq berýge de, alýǵa da barady degen sóz. Mekteptgi balasy úshin keıbireý muǵalimge qysym jasap jatady. Osynyń bári balanyń psıhologııasyn jemqorlyqqa jeteleıdi. Óıtkeni ol da ózi quralpy balanyń jón-josyqsyz Alǵys hat alyp, olımpıadalarǵa baryp jatqanyn kóredi. Ondaı bala ómirdegi qııanatty sezinedi. Demek «men de maqtaý alý úshin osylaı jasaýym kerek» dep oılaıdy. Biraq para arqyly alǵa jetelegisi kelgen ata-ana balasyna qııanat jasap jatqanyn bilmeıdi. Sebebi bul jerde adaldyq prıntsıpi buzylyp otyr», - dedi Darhan Qydyráli.